Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi

Gizem Çıplak; Ahmet Balcı

doi:10.29000/rumelide.1193033

Araştırma Makalesi

Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 30, 170 - 187, 21.10.2022

Gizem Çıplak Ahmet Balcı

https://doi.org/10.29000/rumelide.1193033

Cited By: 6

Öz

Okullarda Türkçe öğretimi sürecinin en önemli materyali konumunda olan ders kitaplarındaki metinler ders kitabı yazarları tarafından Türkçe dersi öğretim programındaki ölçütlere göre seçilmektedir. Seçilen metinlerin niteliği başta etkinlikler olmak üzere ders kitabı içeriğinin oluşturulmasında oldukça etkilidir. Metin kavramının sınırları farklı tanımlarla belirlenmeye çalışılmakta, özellikle metinsellik ölçütleri ile nitelikli metnin özellikleri açıklanmaya çalışılmaktadır. Dil becerilerinin kazanılmasında önemli bir yeri olan ders kitaplarındaki okuma metinlerinin sıklıkla değerlendirilen özelliklerinden biri de metinlerin okunabilirlik değerleridir. Bu bilgiler doğrultusunda bu araştırmanın amacı ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliklerini incelemek olarak belirlenmiştir. Çalışmanın modeli temel nitel araştırma desenidir. Araştırma sürecinde veriler doküman analizi ile toplanmıştır. İncelenen materyaller 2021-2022 eğitim öğretim yılında kullanılan ortaokul Türkçe ders kitaplarıdır. Ortaokul Türkçe ders kitaplarında bulunan 151 metin Ateşman Okunabilirlik Formülü ve Çetinkaya Okunabilirlik Formülüne göre değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin Ateşman Okunabilirlik Formülüne göre genellikle “kolay” ve “orta güçlükte”; Çetinkaya Okunabilirlik Formülüne göre genellikle eğitsel okuma ve 8, 9. sınıf düzeyinde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bulgular incelenen bazı metinlerin sınıf seviyesinin üzerinde olduğunu göstermektedir. Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ortalama okunabilirlik değerleri dikkate alındığında Ateşman Okunabilirlik Formülüne göre “kolay” ve “orta” düzey olarak değiştiği, Çetinkaya Okunabilirlik Formülüne göre ise tamamının eğitsel okuma ve 8, 9. sınıf düzeyinde olduğu belirlenmiştir. Türkçe ders kitaplarında bulunan metinlerin okunabilirlik niteliklerine ait değerlerin sınıf düzeyi ilerledikçe (5. sınıftan 8. sınıfa) düzenli biçimde artmadığı görülmüştür. Ayrıca aynı sınıf seviyesinde olan kitaplar arasında okunabilirlik düzeyi açısından da bir eşitlik sağlanamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi, okunabilirlik, Türkçe ders kitabı, metin

Kaynakça

Akyol, H. (2020). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi (18. baskı). Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786050370171
Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, (58), 71-74. http://www.atesman.info/wp-content/uploads/2015/10/Atesman-okunabilirlik.pdf
Bağcı, H. ve Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28. http://www.anadiliegitimi.com/en/download/article-file/14862
Balcı, A. (2016). Okuma ve anlama eğitimi (2. baskı). Pegem Akademi.
Baş, B. ve İnan Yıldız, F. (2015). 2. Sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/161103
Bezirci, B. ve Yılmaz, A. E. (2010). Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 12(3), 49-62. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/589339
Biçer, N. ve Alan Y. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan yeni Hitit 3 ve İstanbul C1+ ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1130-1139. http://dx.doi.org/10.17860/mersinefd.304070
Bolat, K. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik ve anlaşılabilirliği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
Bora, A. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
Bozlak, Ü. G. (2018). 2016-2017 ve 2017-2018 eğitim ve öğretim yıllarında 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Uzun-Çetinkaya formülü ile okunabilirlik düzeyleri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 6(14), 209-234. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/427193
Çakıroğlu, O. (2015). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin öğrenme güçlüğü olan öğrenciler açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14 (2), 671-681. http://dx.doi.org/10.17051/io.2015.31984
Çakmak, G. ve Çil, E (2014). 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabının okunabilirlik formülleriyle değerlendirilmesi: Canlılar dünyasını gezelim, tanıyalım ünite örneği. Turkish Journal Of Educational Studies, 1(3). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/402917
Çeçen, M. ve Aydemir, F. (2011). Okul öncesi hikâye kitaplarının okunabilirlik açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 185-194. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/182987
Çelik, T., Çetinkaya, G. ve Aydoğan-Yenmez, A. (2020). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği ve anlaşılabilirliği üzerine öğretmen-öğrenci görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 53(1), 1-28. https://dx.doi.org/ 10.30964/auebfd.544757
Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A. ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (Elektronik), 6(22), 206-219. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/69981
Çinpolat, E. (2019). Miyase Sertbarut’un kitaplarının okunabilirlik düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ordu Üniversitesi.
Delice, A., Aydın, E. ve Kardeş, D. (2009). Öğretmen adayı gözüyle matematik ders kitaplarında görsel öğelerin kullanımı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(16), 75-92. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/199555
Demir, M. ve Çeçen, M. A. (2013). İlköğretim I-V. sınıflar Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 197, 80- 94. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/442034
Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi: Uygulamalı bir yaklaşım. Anı Yayıncılık.
DuBay, W. H. (2004). The principles of readability. CA, US: Impact Information. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED490073.pdf
Durukan, E. (2014). Metinlerin okunabilirlik düzeyleri ile öğrencilerin okuma becerileri arsındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(3), 68-76. http://www.anadiliegitimi.com/en/download/article-file/14896
Ekmen, H. (2009). 2005 programına göre hazırlanan 7. sınıf Türkçe ders kitabının söz varlığı bakımından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocatepe Üniversitesi.
Eraslan, F. (2008). Eğitsel içerikli web sitelerinin okunabilirlik açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Erdem, C. (2011). Dil ve anlatım ders kitaplarındaki metinlerin kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Erol, H. F. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarında okunabilirlik. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, 50(50), 29-38. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/158389
Gökçek, Ş., Yalı Baştuğ Ç. ve Atmış, A. (2022). İlkokullarda yetiştirme programı (İYEP) Türkçe etkinlik kitabında bulunan metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Turkish Studies - Education, 17(1), 113-123. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.57275
Güneş, F. (1997) Okuma Yazma Öğretimi ve Beyin Teknolojisi. Ocak yayınları.
Güneş, F. (2019). İlkokuma yazma öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786052416068
Güven, A. Z. (2014). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin metinsellik ölçütlerine göre değerlendirilmesi. Turkish Studies – International Periodical fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 517-535. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7327
Hızarcı, S. H. (2009). İlköğretim 6. sınıf yeni sosyal bilgiler ders kitaplarının okunabilirlik düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Johnson, A. P. (2017). Okuma ve yazma öğretimi (A. Benzer çev. ed.). Pegem Akademi. (Orijinal metin basım tarihi 2008)
Johnson, K. (1998). Readability. http://www.timetabler.com/readable.pdf adresinden 25.02.2022 tarihinde edinilmiştir.
İskender, E. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kelime ve cümle yapılarıyla okunabilirlik düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Kabapınar, F. (2021). Davranışçı ve yapılandırmacı öğrenme anlayışları temelinde fen bilimleri ders kitaplarına bakmak. Ö. Demirel ve K. Kıroğlu (Ed.) Ders Kitabı İncelemesi içinde (5. baskı, s. 214-239). Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786050370058
Karatay, H., Bolat, K. K., ve Güngör, H. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik ve anlaşılabirlirliği. The Journal Of Academic Social Science Studies, 6(6). http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1770
Kayabaşı, B., Yılmaz, M. ve Doyumğaç, İ. (2016). Mustafa Ruhi Şirin hikâyelerinin okunabilirlik açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 323-343. file:///C:/Users/LENOVO/Downloads/ExaminationofMustafaRuhiSirinsStoriesinTermsofReadability.pdf
Kılıç, A. ve Seven, S. (2006). Konu alanı ders kitabı incelemesi (6. baskı). Pegem Akademi.
Kızılçaoğlu, A. (2003). Orta öğretim coğrafya ders kitapları değerlendirme ölçütleri. Marmara Coğrafya Dergisi, (8). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3071
Klare, G. R. (1963). The Measurement of Readability. Ames. Iowa State University Press.
Köse, E. Ö. (2009). Biyoloji 9 ders kitabında hücre ile ilgili metinlerin okunabilirlik düzeleri. Cankaya University Journal of Law, 12(2), 141-150. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/45434
MEB (2005). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı. MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB (2021). Ders Kitaplarında Okunabilirlik. MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Çev. S. Turan). Nobel Akademi.
Mirzaoğlu, V. ve Akın, E. (2015). 5. Sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirliği üzerine bir inceleme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 146-155. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/160443
Mirzalar Kabapınar, F. (2006). Kimya öğretmen adaylarına ders kitaplarını dizayn ve okunabilirlik açılarından inceleme becerisinin kazandırılması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 24(24), 109-132. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2027
Mutlu, H. H. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarında (İstanbul yabancılar için Türkçe öğretim seti, yedi iklim öğretim seti) yer alan metinlerin okunabilirlik düzeylerinin incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 371-386. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1149985
Özbay, M. (2003). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Gölge Ofset Matbaacılık.
Özçetin, K. ve Karakuş, N. (2020). 5. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi. 5(1), 175-190. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1124489
Özdemir, S. (2016). Beşinci sınıf Türkçe ders kitabındaki öyküleyici ve bilgilendirici metinlerin okunabilirlik durumu. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 1(1), 33-46. https://acikerisim.bartin.edu.tr/bitstream/handle/11772/1692/Be%C5%9Finci%20S%C4%B1n%C4%B1f%20T%C3%BCrk%C3%A7e%20Ders%20Kitab%C4%B1ndaki%20%C3%96yk%C3%BCleyici%20ve%20Bilgilendirici%20Metinlerin%20Okunabilirlik%20Durumu.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Özdemir, S. (2021). Kuramdan uygulamaya Türkçe ders kitabı incelemeleri (3. baskı). Anı Yayınları.
Özgü Koçağan, F. (2012). İlköğretim “4-5.” sınıf için hazırlanan öyküleyici çocuk kitaplarının okunabilirlik ve değerler yönünden incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
Rada, M. (2016). Kaan Murat Yanık'ın Uçurtma Mevsimi kitabındaki öykülerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Rye, J. (1982). Cloze Procedures and the Teaching of Reading. Heineman Educational.
Senter R. J. ve Smith E. A. (1967): “Automated Readability Index”, Technical Report, Cincinnati University, Ohio. https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/AD0667273.pdf
Solmaz, E. (2009). İlköğretim 4. ve 5. sınıf düzeylerindeki Türkçe metinlerde cümle uzunluğu, kelime uzunluğu, kelime uzunluğu ve kelime uzunluğu ve kelime hazinesinin okunabilirlik üzerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Sönmez, V. (2003). Metinlerin eğitselliğini saptamada matematiksel bir yaklaşım (Sönmez Modeli). Eğitim Araştırmaları, 10, 24-39.
Şaki̇roğlu, Y. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin kelime–cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6) , 1827-1834. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1129396
Şimşek, E. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyleri açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
Şimşek, Y., ve Çinpolat, E. (2021). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarının okunabilirlik özellikleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 233-250. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1104950
Tekbıyık, A. (2006). Lise Fizik I ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 441-446. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/819121
Teke, S. (2016). Çocuk edebiyatı yazarı Hasan Kallimci'nin öykülerinin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Temur, T. (2002). İlköğretim 5. Sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan metinler ile öğrenci kompozisyonlarının okunabilirlik düzeyleri açısından karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Ulu Kalın, Ö. ve Aydemir, A. (2017). 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Studies in Educational Research and Development, 1(1), 83-108. http://serd.artvin.edu.tr/en/download/article-file/392961
Ulu Kalın, Ö. ve Koçoğlu, E. (2017). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2202-2220. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/379347
Ulu Kalın, Ö. ve Topkaya, Y. (2009). 9. sınıf coğrafya ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale, 18. https://docplayer.biz.tr/6060917-9-sinif-cografya-ders-kitabinin-okunulabilirligi-ve-hedef-yas-duzeyine-uygunlugu-ozlem-ulu-kalin-yavuz-topkaya.html
Uslu Üstten A. (2022). Okume eğitiminin temel kavramları. Ü. Şen (Ed.) Dil Eğitiminin Temel Kavramları içinde (4. baskı, s. 69-92). Pegem Akademi.
Yılar, M. B. (2020). 9. sınıf coğrafya ders kitabında yer alan metinlerin okunabilirlik düzeyinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 18(2), 1126-1146. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1350591
Yıldırım, A ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, M. (2015). İlköğretim 4. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama seviyeleri ile Türkçe, matematik, sosyal bilgiler ve fen ve teknoloji derslerindeki başarıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 16-28. https://acikerisim.bartin.edu.tr/bitstream/handle/11772/1722/9-14.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Ziya, S. (2019). Behiç Ak’ın çocuk romanlarının söz varlığı ve okunabilirlik yönünden değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 3(1), 87-101. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/63274
Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, İ. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. N. Demirer (Ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Z. Batur ve S. Ceylan (ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Çapraz Baran, Ş. ve Diren E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Anıttepe Yayınları.
Erkal, H. & Erkal, M. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. Özgün Yayınları.
Ertürk, N., Keleş, S. ve Külünk, D. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. N. Ertürk (Ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 8. sınıf Türkçe ders kitabı. A. Yücel (Ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. E. Kırman (ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Sarıboyacı, M. O. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ata Yayıncılık.

Examining the readability of texts in Turkish textbooks

Yıl 2022, Sayı: 30, 170 - 187, 21.10.2022

Gizem Çıplak Ahmet Balcı

https://doi.org/10.29000/rumelide.1193033

Cited By: 6

Öz

The texts in the textbooks, which are the most important materials of the Turkish teaching process in schools, are selected by the textbook authors according to the criteria in the Turkish lesson curriculum. The quality of the selected texts is very effective in the creation of the content of the textbook, especially the activities. The boundaries of the concept of text are tried to be determined with different definitions, especially the textuality criteria and the features of the qualified text are tried to be explained. One of the frequently evaluated features of reading texts in textbooks, which have an important place in the acquisition of language skills, is the readability values of the texts. In line with this information, the aim of this research is to examine the readability characteristics of the texts in the secondary school Turkish textbooks. The model of the study is the basic qualitative research design. During the research process, data were collected by document analysis. The examined materials are secondary school Turkish textbooks used in the 2021-2022 academic year. 151 texts in secondary school Turkish textbooks were evaluated according to Ateşman Readability Formula and Çetinkaya Readability Formula. As a result of the research, according to Ateşman Readability Formula, the texts in secondary school Turkish textbooks are generally “easy” and “medium difficulty”; According to the Çetinkaya Readability Formula, it was concluded that it was generally at the level of educational reading and 8th and 9th grades. Findings show that some of the texts examined are above grade level. Considering the average readability values of the texts in the secondary school Turkish textbooks, it was determined that according to the Ateşman Readability Formula it changed as “easy” and “intermediate” level, and according to the Çetinkaya Readability Formula, all of them were at educational reading and 8th and 9th grade levels. It has been observed that the values of the readability qualities of the texts in the Turkish textbooks do not increase regularly as the grade level progresses (from the 5th to the 8th grade). In addition, it was concluded that there was no equality in terms of readability level among the books at the same grade level.

Anahtar Kelimeler

Turkish language teaching, readability, Turkish course book, text

Kaynakça

Akyol, H. (2020). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi (18. baskı). Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786050370171
Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, (58), 71-74. http://www.atesman.info/wp-content/uploads/2015/10/Atesman-okunabilirlik.pdf
Bağcı, H. ve Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28. http://www.anadiliegitimi.com/en/download/article-file/14862
Balcı, A. (2016). Okuma ve anlama eğitimi (2. baskı). Pegem Akademi.
Baş, B. ve İnan Yıldız, F. (2015). 2. Sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/161103
Bezirci, B. ve Yılmaz, A. E. (2010). Metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesi üzerine bir yazılım kütüphanesi ve Türkçe için yeni bir okunabilirlik ölçütü. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 12(3), 49-62. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/589339
Biçer, N. ve Alan Y. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan yeni Hitit 3 ve İstanbul C1+ ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1130-1139. http://dx.doi.org/10.17860/mersinefd.304070
Bolat, K. (2016). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik ve anlaşılabilirliği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
Bora, A. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.
Bozlak, Ü. G. (2018). 2016-2017 ve 2017-2018 eğitim ve öğretim yıllarında 5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Uzun-Çetinkaya formülü ile okunabilirlik düzeyleri. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 6(14), 209-234. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/427193
Çakıroğlu, O. (2015). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin öğrenme güçlüğü olan öğrenciler açısından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 14 (2), 671-681. http://dx.doi.org/10.17051/io.2015.31984
Çakmak, G. ve Çil, E (2014). 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabının okunabilirlik formülleriyle değerlendirilmesi: Canlılar dünyasını gezelim, tanıyalım ünite örneği. Turkish Journal Of Educational Studies, 1(3). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/402917
Çeçen, M. ve Aydemir, F. (2011). Okul öncesi hikâye kitaplarının okunabilirlik açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 185-194. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/182987
Çelik, T., Çetinkaya, G. ve Aydoğan-Yenmez, A. (2020). Ortaokul matematik ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği ve anlaşılabilirliği üzerine öğretmen-öğrenci görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 53(1), 1-28. https://dx.doi.org/ 10.30964/auebfd.544757
Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
Çiftçi, Ö., Çeçen, M. A. ve Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (Elektronik), 6(22), 206-219. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/69981
Çinpolat, E. (2019). Miyase Sertbarut’un kitaplarının okunabilirlik düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ordu Üniversitesi.
Delice, A., Aydın, E. ve Kardeş, D. (2009). Öğretmen adayı gözüyle matematik ders kitaplarında görsel öğelerin kullanımı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(16), 75-92. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/199555
Demir, M. ve Çeçen, M. A. (2013). İlköğretim I-V. sınıflar Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 197, 80- 94. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/442034
Dilidüzgün, Ş. (2017). Metindilbilim ve Türkçe öğretimi: Uygulamalı bir yaklaşım. Anı Yayıncılık.
DuBay, W. H. (2004). The principles of readability. CA, US: Impact Information. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED490073.pdf
Durukan, E. (2014). Metinlerin okunabilirlik düzeyleri ile öğrencilerin okuma becerileri arsındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(3), 68-76. http://www.anadiliegitimi.com/en/download/article-file/14896
Ekmen, H. (2009). 2005 programına göre hazırlanan 7. sınıf Türkçe ders kitabının söz varlığı bakımından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kocatepe Üniversitesi.
Eraslan, F. (2008). Eğitsel içerikli web sitelerinin okunabilirlik açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Erdem, C. (2011). Dil ve anlatım ders kitaplarındaki metinlerin kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Erol, H. F. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarında okunabilirlik. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Dergisi, 50(50), 29-38. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/158389
Gökçek, Ş., Yalı Baştuğ Ç. ve Atmış, A. (2022). İlkokullarda yetiştirme programı (İYEP) Türkçe etkinlik kitabında bulunan metinlerin okunabilirlik düzeyleri. Turkish Studies - Education, 17(1), 113-123. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.57275
Güneş, F. (1997) Okuma Yazma Öğretimi ve Beyin Teknolojisi. Ocak yayınları.
Güneş, F. (2019). İlkokuma yazma öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786052416068
Güven, A. Z. (2014). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin metinsellik ölçütlerine göre değerlendirilmesi. Turkish Studies – International Periodical fort he Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(8), 517-535. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7327
Hızarcı, S. H. (2009). İlköğretim 6. sınıf yeni sosyal bilgiler ders kitaplarının okunabilirlik düzeylerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Johnson, A. P. (2017). Okuma ve yazma öğretimi (A. Benzer çev. ed.). Pegem Akademi. (Orijinal metin basım tarihi 2008)
Johnson, K. (1998). Readability. http://www.timetabler.com/readable.pdf adresinden 25.02.2022 tarihinde edinilmiştir.
İskender, E. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kelime ve cümle yapılarıyla okunabilirlik düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
Kabapınar, F. (2021). Davranışçı ve yapılandırmacı öğrenme anlayışları temelinde fen bilimleri ders kitaplarına bakmak. Ö. Demirel ve K. Kıroğlu (Ed.) Ders Kitabı İncelemesi içinde (5. baskı, s. 214-239). Pegem Akademi. https://doi.org/10.14527/9786050370058
Karatay, H., Bolat, K. K., ve Güngör, H. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik ve anlaşılabirlirliği. The Journal Of Academic Social Science Studies, 6(6). http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1770
Kayabaşı, B., Yılmaz, M. ve Doyumğaç, İ. (2016). Mustafa Ruhi Şirin hikâyelerinin okunabilirlik açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 323-343. file:///C:/Users/LENOVO/Downloads/ExaminationofMustafaRuhiSirinsStoriesinTermsofReadability.pdf
Kılıç, A. ve Seven, S. (2006). Konu alanı ders kitabı incelemesi (6. baskı). Pegem Akademi.
Kızılçaoğlu, A. (2003). Orta öğretim coğrafya ders kitapları değerlendirme ölçütleri. Marmara Coğrafya Dergisi, (8). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3071
Klare, G. R. (1963). The Measurement of Readability. Ames. Iowa State University Press.
Köse, E. Ö. (2009). Biyoloji 9 ders kitabında hücre ile ilgili metinlerin okunabilirlik düzeleri. Cankaya University Journal of Law, 12(2), 141-150. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/45434
MEB (2005). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu. MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı. MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB (2021). Ders Kitaplarında Okunabilirlik. MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (Çev. S. Turan). Nobel Akademi.
Mirzaoğlu, V. ve Akın, E. (2015). 5. Sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirliği üzerine bir inceleme. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 146-155. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/160443
Mirzalar Kabapınar, F. (2006). Kimya öğretmen adaylarına ders kitaplarını dizayn ve okunabilirlik açılarından inceleme becerisinin kazandırılması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 24(24), 109-132. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2027
Mutlu, H. H. (2020). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarında (İstanbul yabancılar için Türkçe öğretim seti, yedi iklim öğretim seti) yer alan metinlerin okunabilirlik düzeylerinin incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 371-386. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1149985
Özbay, M. (2003). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Gölge Ofset Matbaacılık.
Özçetin, K. ve Karakuş, N. (2020). 5. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik yönünden incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi. 5(1), 175-190. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1124489
Özdemir, S. (2016). Beşinci sınıf Türkçe ders kitabındaki öyküleyici ve bilgilendirici metinlerin okunabilirlik durumu. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 1(1), 33-46. https://acikerisim.bartin.edu.tr/bitstream/handle/11772/1692/Be%C5%9Finci%20S%C4%B1n%C4%B1f%20T%C3%BCrk%C3%A7e%20Ders%20Kitab%C4%B1ndaki%20%C3%96yk%C3%BCleyici%20ve%20Bilgilendirici%20Metinlerin%20Okunabilirlik%20Durumu.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Özdemir, S. (2021). Kuramdan uygulamaya Türkçe ders kitabı incelemeleri (3. baskı). Anı Yayınları.
Özgü Koçağan, F. (2012). İlköğretim “4-5.” sınıf için hazırlanan öyküleyici çocuk kitaplarının okunabilirlik ve değerler yönünden incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
Rada, M. (2016). Kaan Murat Yanık'ın Uçurtma Mevsimi kitabındaki öykülerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Rye, J. (1982). Cloze Procedures and the Teaching of Reading. Heineman Educational.
Senter R. J. ve Smith E. A. (1967): “Automated Readability Index”, Technical Report, Cincinnati University, Ohio. https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/AD0667273.pdf
Solmaz, E. (2009). İlköğretim 4. ve 5. sınıf düzeylerindeki Türkçe metinlerde cümle uzunluğu, kelime uzunluğu, kelime uzunluğu ve kelime uzunluğu ve kelime hazinesinin okunabilirlik üzerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Sönmez, V. (2003). Metinlerin eğitselliğini saptamada matematiksel bir yaklaşım (Sönmez Modeli). Eğitim Araştırmaları, 10, 24-39.
Şaki̇roğlu, Y. (2020). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki öykülerin kelime–cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6) , 1827-1834. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1129396
Şimşek, E. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyleri açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
Şimşek, Y., ve Çinpolat, E. (2021). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarının okunabilirlik özellikleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 233-250. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1104950
Tekbıyık, A. (2006). Lise Fizik I ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 441-446. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/819121
Teke, S. (2016). Çocuk edebiyatı yazarı Hasan Kallimci'nin öykülerinin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
Temur, T. (2002). İlköğretim 5. Sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan metinler ile öğrenci kompozisyonlarının okunabilirlik düzeyleri açısından karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
Ulu Kalın, Ö. ve Aydemir, A. (2017). 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Studies in Educational Research and Development, 1(1), 83-108. http://serd.artvin.edu.tr/en/download/article-file/392961
Ulu Kalın, Ö. ve Koçoğlu, E. (2017). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının farklı okunabilirlik formüllerine göre incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2202-2220. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/379347
Ulu Kalın, Ö. ve Topkaya, Y. (2009). 9. sınıf coğrafya ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu. Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongresi, Çanakkale, 18. https://docplayer.biz.tr/6060917-9-sinif-cografya-ders-kitabinin-okunulabilirligi-ve-hedef-yas-duzeyine-uygunlugu-ozlem-ulu-kalin-yavuz-topkaya.html
Uslu Üstten A. (2022). Okume eğitiminin temel kavramları. Ü. Şen (Ed.) Dil Eğitiminin Temel Kavramları içinde (4. baskı, s. 69-92). Pegem Akademi.
Yılar, M. B. (2020). 9. sınıf coğrafya ders kitabında yer alan metinlerin okunabilirlik düzeyinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 18(2), 1126-1146. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1350591
Yıldırım, A ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, M. (2015). İlköğretim 4. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama seviyeleri ile Türkçe, matematik, sosyal bilgiler ve fen ve teknoloji derslerindeki başarıları arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 16-28. https://acikerisim.bartin.edu.tr/bitstream/handle/11772/1722/9-14.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Ziya, S. (2019). Behiç Ak’ın çocuk romanlarının söz varlığı ve okunabilirlik yönünden değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
Zorbaz, K. Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, 3(1), 87-101. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/63274
Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, İ. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. N. Demirer (Ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Z. Batur ve S. Ceylan (ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Çapraz Baran, Ş. ve Diren E. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Anıttepe Yayınları.
Erkal, H. & Erkal, M. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. Özgün Yayınları.
Ertürk, N., Keleş, S. ve Külünk, D. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. N. Ertürk (Ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Eselioğlu, H., Set, S. ve Yücel, A. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 8. sınıf Türkçe ders kitabı. A. Yücel (Ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. E. Kırman (ed.) MEB: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
Sarıboyacı, M. O. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ata Yayıncılık.

Toplam 81 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Dilbilim
Bölüm	Türk dili, kültürü ve edebiyatı
Yazarlar	Gizem Çıplak Bu kişi benim 0000-0002-5962-469X Ahmet Balcı 0000-0002-7424-592X
Yayımlanma Tarihi	21 Ekim 2022
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2022 Sayı: 30

Kaynak Göster

APA	Çıplak, G., & Balcı, A. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özelliğinin incelenmesi. RumeliDE Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(30), 170-187. https://doi.org/10.29000/rumelide.1193033