E-7 Ülkelerinde Doğumda Beklenen Yaşam Süresi ile Karbondioksit Emisyonu Arasındaki İlişkinin Panel Nedensellik Analizi

Yıl 2023, , 102 - 111, 30.09.2023

Nazife Zeynep Çakır

https://doi.org/10.52835/19maysbd.1336133

Öz

Küresel ısınmanın temel sebepleri arasında gösterilen karbondioksit (Carbon Dioxide, CO2) emisyonu, dünya genelinde hızlı bir artış göstermektedir. Çevre kalitesinin temel göstergelerinden biri olan CO2 emisyonları, çevresel sürdürülebilirliği riske atan ve çevre kalitesini önemli ölçüde olumsuz etkileyen faktörlerin başında gelmektedir. Toplum sağlığının üzerinde negatif etkileri bulunan CO2 emisyonu ile, doğumda beklenen yaşam süresi arasındaki nedensellik ilişkilerinin araştırılması çalışmanın amacını oluşturmaktadır. 2005-2019 dönemi için E-7 ülke grubunun kullanıldığı ve yatay kesit bağımlılık ile parametre homojenliğin araştırılmasının ardından panel nedensellik analizinin gerçekleştirildiği çalışmada, tahminler neticesinde doğumda beklenen yaşam süresi ile CO2 emisyonu arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisinin bulunduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğumda Beklenen Yaşam Süresi, CO2 Emisyonu, Panel Nedensellik Analizi.

Kaynakça

• Ağır, H. ve Tıraş, H. H. (2018). Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: Panel nedensellik analizi. Gaziantep University Journal of social sciences, 17(4), 1558-1573.
• Akintunde, T. S., Akanbi, B. E. ve Satope, B. F. (2014). The Relationship Between Air Quality and Human Capital Development in Nigerıa: 1980-2012. Journal of Sciences and Multidisciplinary Research, 6(2).
• Ali, A. ve Ahmad, K. (2014). The Impact of Socio-Economic Factors on Life Expectancy for Sultanate of Oman: An Empirical Analysis. Munich Personal RePEc Archive, 1-14.
• Aras, B. (2022). Türkiye'de Kentleşme ve Sanayileşmenin Çevre ve Sağlık Üzerindeki Etkileri: Ekonometrik Bir Analiz (Master's thesis, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Bilas, V., Franc, S. ve Bošnjak, M. (2014). Determinant factors of life expectancy at birth in the European Union countries. Collegium antropologicum, 38(1), 1-9.
• Bingül, B. A. (2020). CO₂ Emisyonu ve Beşerî Sermaye İlişkisi Üzerine Literatür Araştırması. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 81-91.
• Bozoklu, Ş. ve Yılancı, V. (2013). Finansal Gelişme ve İktisadi Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Gelişmekte Olan Ekonomiler İçin Analiz. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2), 161-187.
• Breitung, J. (2005). A Parametric Approach to the Estimation of Cointegration Vectors in Panel Data. Econometric Reviews, 24(2), 151-173.
• Breusch, T. S. ve Pagan, A. R. (1980). The Lagrange Multiplier Test and its Applications to Model Specification in Econometrics. The Review of Economic Studies, 47(1), 239-253.
• Erdoğan, S., Yıldırım, D. Ç. ve Gedikli, A. (2019). The Relationship Between CO2 Emissions and Health Indicators: the Case of Turkey. Econ Lett, 6(1), 28-39.
• Das, S. ve Debanth, A. (2023). Impact of CO2 Emission on Life Expectancy in India: an Autoregressive Distributive Lag (ARDL) Bound Test Approach. Future Business Journal, 9(1), 5.
• Delavari, S., Zandian, H., Rezaei, S., Moradinazar, M., Delavari, S., Saber, A., & Fallah, R. (2016). Life expectancy and its socioeconomic determinants in Iran. Electronic physician, 8(10), 3062.
• Demez, S. (2021). MENA Ülkelerinde Dış Ticaret ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Nedensellik Analizi Yaklaşımı. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 12(1), 137-153.
• Dhrifi, A. (2019). Does Environmental Degradation, Institutional Quality, and Economic Development Matter for Health? Evidence from African Countries, Journal of the Knowledge Economy, 10, 1098-1113.
• Dumitrescu, E. I. ve Hurlin, C. (2012). Testing for Granger non-causality in heterogeneous panels. Economic modelling, 29(4), 1450-1460.
• Granger, C. W. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 424-438.
• Hasnawati, S., Usman, M., Faisol, A. ve Elfaki, F. A. (2023). Analysis and Modeling Gross Domestic Product, Carbon Dioxide Emission, Population Growth, and Life Expectancy at Birth: Case Study in Qatar. International Journal of Energy Economics and Policy, 13(2), 467.
• Jacobson TA, Kler JS, Hernke MT, Braun RK, Meyer KC, Funk WE. (2019) Direct human health risks of increased atmospheric carbon dioxide. Nat Sustain.
• Jerumeh, T. R., Ogunnubi, C. S. ve Yusuf, S. A. (2015). Industrial Pollution and its Attendant Effects on Public Health in Nigeria. Journal of Economics and Sustainable Development, 6(24), 164-175.
• Lu, Z. N., Chen, H., Hao, Y., Wang, J., Song, X. ve Mok, T. M. (2017). The Dynamic Relationship Between Environmental Pollution, Economic Development and Public Health: Evidence from China. Journal of Cleaner Production, 166, 134-147.
• Mahalik, M. K., Le, T. H., Le, H. C. ve Mallick, H. (2022). How Do Dources of Carbon Dioxide Emissions Affect Life Expectancy? Insights from 68 Developing and Emerging Economies. World Development Sustainability, 1, 100003.
• Mahdian, M., Sehat, M., Fazel, M. R., Rahimi, H. ve Zadeh, M. M. (2016). Life Expectancy at Birth in Aran-Bidgol Region, Iran, 2012: A Study Based on Corrected Health Houses Data. International Journal of Epidemiologic Research, 3(3), 259-267.
• Matthew, O., Osabohien, R., Fasina, F. ve Fasina, A. (2018). Greenhouse Gas Emissions and Health Outcomes in Nigeria: Empirical Insight from ARDL Technique. International Journal of Energy Economics and Policy, 8(3), 43-50.
• Narayan, P. K. ve Narayan, S. (2008). Does Environmental Quality Influence Health Expenditures? Empirical Evidence from a Panel of Selected OECD Countries. Ecological Economics, 65(2), 367-374.
• Oyedele, O. (2022). Carbon Dioxide Emission and Health Outcomes: is There Really a Nexus for the Nigerian Case?. Environmental Science and Pollution Research, 29(37), 56309-56322.
• Pesaran, M. H. (2007). A Simple Panel Unit Root Test in the Presence of Cross‐Section Dependence. Journal of Applied Econometrics, 22(2), 265-312.
• Pesaran, M. H. (2006). Estimation and Inference in Large Heterogeneous Panels with a Multifactor Error Structure. Econometrica, 74(4), 967-1012.
• Pesaran, M. H. ve Yamagata, T. (2008), “Testing Slope Homogeneity in Large Panels”, Journal of Econometrics, 142(1), 50-93.
• Rahman, M. M., Rana, R. ve Khanam, R. (2022). Determinants of Life Expectancy in Most Polluted Countries: Exploring the Effect of Environmental Degradation. Plos One, 17(1), E0262802.
• Rjoub, H., Odugbesan, J. A., Adebayo, T. S. ve Wong, W. K. (2021). Investigating the Causal Relationships Among Carbon Emissions, Economic Growth, and Life Expectancy in Turkey: Evidence from Time and Frequency Domain Causality Techniques. Sustainability, 13(5), 2924.
• Safi, A., Chen, Y., Wahab, S., Ali, S., Yi, X., & Imran, M. (2021). Financial instability and consumption-based carbon emission in E-7 countries: The role of trade and economic growth. Sustainable Production and Consumption, 27, 383-391.
• Sinha, A. (2014). Carbon Emissions and Mortality Rates: a Causal Analysis for India (1971-2010). Swamy, P. A. V. B. (1970), “Efficient Inference in a Random Coefficient Regression Model”, Econometrica, 38(2), 311-323.
• Şantaş, F., Şantaş, G. ve Demirgil, B. (2021). Kamu Sağlık Harcamasının Üç Temel Sağlık Göstergesine Etkisi: OECD Ülkeleri Üzerine Bir Panel Regresyon Analizi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(21), 73-84.
• Tıraş, H. H. ve Özbek, S. (2021). Doğuşta Yaşam Beklentisini Etkileyen Faktörlerin Tahmini: E-7 Ülkeleri Örneği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 145-167.
• Tıraş, H. H. (2018). Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Panel Nedensellik Analizleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• UNDP. (1998). İnsani Gelişme Raporu: Türkiye, Ankara. Erişim Tarihi: 13.06.2023, https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/1998-ulusal-insani-gelisme-raporu-insani-gelisme-ve-haklara-dayali-bir-kalkinma-yaklasimina-dogru.
• World Data Bank (2023). World Development Indicators-Data Bank.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2013). İleri Panel Veri Analizi Stata Uygulamalı. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları.
• Yunzhao, L. (2022). Modelling the Role of Eco İnnovation, Renewable Energy, and Environmental Taxes in Carbon Emissions Reduction in E− 7 Economies: Evidence from Advance Panel Estimations. Renewable Energy, 190, 309-318.