Metaksas’ın Ölümü ve Türk Kamuoyu

Yıl 2024, , 143 - 157, 28.10.2024

Hatice Yıldırım

https://doi.org/10.32953/abad.1525672

Öz

II. Dünya Savaşı’nda İtalya’nın verdiği ültimatoma hiç düşünmeden ret yanıtı veren General Metaksas tahminlerin aksine Yunanistan topraklarını başarılı bir şekilde savunmuştur. Metaksas, 1936 yılında Kral II. Georges’un tam desteğini alarak Yunanistan’da iktidara gelmiş ve diktatör bir rejim kurarak komünizme karşı savaş açmıştır. Ülkesinde ulusal bölünme neticesinde meydana gelen partiler arası çatışmayı da kontrol altına alan Metaksas İtalyan saldırısı sürecinde Yunanistan’da milli birliğin oluşmasını sağlamıştır. Metaksas 1930 yılında Türk-Yunan ilişkilerinde başlatılan dostluk sürecinin iki ülkenin çıkarlarına da hizmet ettiği görüşünü savunarak daha da geliştirilmesi konusunda önemli adımlar atmıştır. 1937 yılında Türkiye’yi ziyaret etmiş ve beyanatlarında Türklere karşı duyduğu sevgiyi biraz da mübalağalı bir şekilde ifade etmiştir. Metaksas’ın bu yaklaşımı Türkiye’den de karşılık bulmuş ve Çanakkale Savaşı esnasında Türklere karşı savaşa girilmesine ve Anadolu’nun Yunan ordusu tarafından işgaline karşı çıkan bu komutanın samimiyetine itimat edilmiştir. Ayrıca İtalya’nın ültimatomu karşısında tereddüt etmeden savaşma kararı alan Metaksas, Türk kamuoyunun saygısını da kazanmıştır. Ancak Yunanistan’ın Arnavutluk dağlarında İtalya’ya karşı mücadelesi devam ederken 1941 yılının Ocak ayında Metaksas vefat etmiştir. II. Dünya Savaşı devam ederken komşusu Yunanistan’da bu önemli ismin kaybedilmiş olması Türkiye’de de büyük bir yankı uyandırmıştır. Bu çalışmada, dönemin ulusal ve yerel basınında yer alan haberler incelenmek suretiyle Metaksas’ın ölümünün Türk kamuoyundaki etkileri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metaksas, Türkiye, Yunanistan, II. Dünya Savaşı, Basın

THE DEATH OF METAKSAS AND TURKISH PUBLIC OPINION

Öz

General Metaxas, who rejected the ultimatum given by Italy in World War II without hesitation and successfully defended Greek territory, is considered a national hero. Metaxas came to power in Greece in 1936 with the full support of King George II and declared war on communism by establishing a dictatorial regime. Metaxas, who also brought under control the conflict between the parties that arose as a result of the national division in his country, ensured the formation of national unity in Greece during the Italian attack. Metaxas took important steps to further develop the friendship process that started in 1930 in Turkish-Greek relations, defending the view that it served the interests of both countries. He visited Turkey in 1937 and expressed his love for the Turks in his statements, albeit somewhat exaggeratedly. This approach of Metaxas found a response in Turkey as well, and the sincerity of this commander, who opposed going to war against the Turks and the occupation of Anatolia by the Greek army during the Gallipoli War, was trusted. In addition, Metaxas, who decided to fight without hesitation in the face of Italy's ultimatum, also earned the respect of the Turkish public. However, while Greece's fight against Italy continued in the Albanian mountains, Metaxas died in January 1941. The loss of this important figure in neighboring Greece while World War II was ongoing had a great impact in Turkey as well. In this study, the effects of Metaxas' death on Turkish public opinion are discussed by examining the news in the national and local press of the period.

Anahtar Kelimeler

Metaxas, Greece, Turkey, World War II, Press

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Cumhuriyet Arşivi (BCA),
• BCA,30.10.0.0 /256-720-21.16.
• BCA, 30.10.0.0.256.720.25.s. 2.
• BCA, 030.10.0.0.255.718.2.3
• Süreli Yayınlar
• Akşam, Anadolu, Bugün, Cumhuriyet, Haber Akşam Postası, Halkın Sesi, İkdam, Son Posta, Son Telgraf, Tan, Ulus, Vakit, Vatan, Yeni Asır, Yeni Sabah, Yenigün
• Telif Eserler ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), c. 1-2, 15. Baskı, Alkım Yayınevi, İstanbul 2005.
• AYDIN, Mustafa, ‘1939-1945: Savaş Kaosunda Türkiye, Göreli Özerklik-2’, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, c. 1: 1919-1980, Editör: Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul 2014.
• BAKAR, Bülent, ‘Zor Zamanlarda İyi Komşuluk Örneği: İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’den Yunanistan’a Yapılan Yardımlar’, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. 24, sy. 71, (2008), ss. 413-444.
• BİBER, Tuğba Eray, ‘II. Dünya Savaşı ve Yunanistan Türkleri’, Yayına Hazırlayanlar: Nesrin Sarıahmetoğlu, İlyas Kemaloğlu, Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları, İstanbul 2016, ss. 285-297.
• CİHANGİR, Çiğdem Kılıçoğlu, ‘Yunanistan’da Ulusal Bölünme ve Birinci Dünya Savaşı’na Giriş’, Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi II. Uluslararası Tarih Sempozyumu 100. Yılında Birinci Dünya Savaşı 16-18 Ekim 2014 Sempozyum Bildirileri Kitabı, İzmir 2015.
• CLOGG, Richard, Yunanistan’ın Kısa Tarihi, Çev: Dilek Şendil, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2018. DALBY, Andrew, Eleftherios Venizelos 1919-1923 Barış Görüşmeleri ve Sonrası, çev: Dinçer Demirkent, Akılçelen Kitaplar, Ankara, 2014.
• DEMİRHAN, Hasan, Yunanistan’da Emperyalist Kavga (1914-1918), İdil Yayıncılık, İstanbul 2012.
• ERDEM, Nilüfer, ‘Kurmay Subay Metaksas’ın Çanakkale Harekâtı ve Olası Türk-Yunan Savaşı İle İlgili İncelemeleri’, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, c. 14, sy. 27-28, (2015), ss. 13-21.
• ERDEM, Nilüfer, Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekâtı 1919-1923, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul 2009.
• JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi 20. Yüzyıl, c. 2, 6. Basım, Küre Yayınları, İstanbul 2019.
• KIRIŞ, Özlem Yıldırım, ‘Yunan Başbakanı İoannis Metaksas’ın Ankara Ziyareti ve Akisleri (18-22 Ekim 1937), Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 12/23, (2023), ss. 15-29.
• KOÇAK, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), c. 1, 8. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2018.
• KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul 2015.
• KÖYLÜ, Murat, İnönü Muharebeleri’nden Sonra Anadolu’daki Yunan Harekatı İoannis Metaksas’ın Öngörüleri, Akademik İncelemeler Dergisi, 10/2, 2015, ss. 165-189.
• MACAR, Elçin, ‘İnönü Döneminde Türkiye-Yunanistan İlişkileri’, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/inonu-doneminde-turkiye-yunanistan-iliskileri/?pdf=7024, Erişim tarihi: 01/07/2024.
• ÖZGÜR, Pınar Selçuk, ‘Yunanistan İç Savaşı ve Dış Güçlerin Rolü’, Atatürk Yolu Dergisi, sy. 57, (2015), ss. 101-129.
• ÖZSÜER, Esra, ‘I. Dünya Savaşı’nda Yunanistan’ın Tarafsızlığına Karşı Venizelos-‘Entente Cordiale’ İşbirliği ve Propaganda Çalışmaları’, Atatürk Yolu Dergisi, sy. 63, (2018), ss. 241-274.
• ÖZTAŞ, Sezai - KINALI Gürhan, ‘Atatürk Dönemi Balkan Politikası Bağlamında Türkiye-Yunanistan Ek Antlaşması’, Balkan Araştırmaları Dergisi, c. 10, sy. 2, Aralık 2021, ss. 557-599.
• PALLIS, Alexander Anastasius, Yunanlıların Anadolu Macerası (1915-1922), çev: Orhan Azizoğlu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997.
• PINAR, Mehmet, ‘Yunanistan’daki Darbe Teşebbüsünün (1935) Türk Siyasetine ve Basınına Yansıması’, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sy. 53, (2021), ss. 439-466.
• SMITH, Michael Llewellyn, Yunanistan’ın Anadolu Hayali 1919-1922, çev: Nilgün Engin Tarihçi Kitabevi, İstanbul 2017.
• TAĞMAT, Çağla D., ‘Yunan Başvekili İoannis Metaksas’ın Anılarında Türkiye Cumhuriyeti ve Mustafa Kemal Atatürk’, Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, sy. 2, (2015), ss. 147-164.
• TAĞMAT, Çağla D., ‘Yunanistan’da Büyük Açlık ve Türk Yardımları’, Ankara Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010.
• TEKELİ, İlhan - İLKİN Selim, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, c. 1, İletişim Yayınları, İstanbul 2014.
• TOPUZ, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2016.
• UZUN, Hakan, ‘1919-1950 Yılları Arasında Türkiye-Yunanistan İlişkileri’, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, c. 5, sy. 2, (2004), ss. 35-50.
• YELLİCE, Gürhan, ‘Birinci Dünya Savaşı ve Yunanistan: Çanakkale’den Milli Bölünmeye’, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI / 32, (2016), ss. 205-242.
• YÜCESOY, Ozan, ‘İkinci Dünya Savaşı’nda Batı Sahillerine Sığınan Yunanlar, Yunanistan’a Yapılan İnsani Yardımlar ve İzmir’, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 23/1, (2023), ss. 121-150.