DEDE KORKUT KİTABI TÜRKİSTAN/TÜRKMEN SAHRA NÜSHASINDA GEÇEN DEYİMLERİN OLUŞUM ŞEKİLLERİ VE BU DEYİMLERİN TÜRKİYE TÜRKÇESİNDEKİ KARŞILIKLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, , 37 - 60, 21.05.2020

Uğur Özgür

https://doi.org/10.32953/abad.631960

Cited By: 1

Öz

Türk Dilinin
üzerinde en çok araştırma ve inceleme yapılan eserlerinden birisi olan Dede
Korkut metinleri, dil malzemesi açısından oldukça zengindir. İçerisinde
barındırdığı deyimler, atasözleri, mecazlar günümüzde de değerini koruyan ve
sıklıkla kullanılan ifadelerdir. Dilin söz varlığını oluşturan, dilin zenginlik
ölçütleri içerisinde yer alan deyimler, dilin daha etkili kullanılması ve
anlatılmak istenenlerin daha kolay anlaşılabilmesi için kullanılan kalıplaşmış
ifadelerdir. Anlatımı güzelleştirmek, kuvvetlendirmek, savunulan düşünceyi
etkili kılmak amacıyla dilde yer edinmiş kalıplaşmış ifadelere sıklıkla
başvurulmaktadır. Bu çalışmada, dillerin söz varlığı içerisinde önemli yer
tutan deyimlerin Dede Korkut’un üçüncü nüshasındaki kullanımları ele alınmıştır.
Çalışmada, M. Ekici tarafından hazırlanan “Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen
Sahra Nüshası Soylamalar ve 13. Boy Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı
Öldürmesi” adlı eser kullanılarak Dede Korkut’un Türkistan/Türkmen Sahra
nüshasında geçen deyimler tespit edilmiştir. Tespit edilen deyimlerin oluşum
şekilleri ele alınmış ve ayrıca günümüz Türkiye Türkçesindeki karşılıkları
verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Yeni Nüsha, Dilin Söz Varlığı, Deyimler

AN EVALUATION ON THE FORMATION SHAPES OF THE IDIOMS MENTIONED IN THE COPY TURKISTAN/TURKMEN SAHARA OF THE BOOK DEDE KORKUT AND THE EQUIVALENTS OF THESE IDIOMS IN TURKEY TURKISH

Öz

Dede Korkut texts which are one of the most studied and investigated
written works of the Turkish Language is quite rich of language material.
Idioms, proverbs and metaphors included are the expressions that keep their
value and often used today. Idioms that compose the vocabulary of the language
and exist within the richness standards of the language are cliché expressions
preferred in order to use the language more effectively and to understand the
things to be expressed more clearly. Cliché expressions gained a place in the
language are often used in order to glamorize, strengthen the manner of telling
and make the opinion more effective. In this study, the usage of the idioms
having an important place in the vocabulary of the languages in the third copy
of Dede Korkut has been discussed. In the study, the idioms mentioned in the
copy Turkistan/Turkmen Sahara have been determined by using the written work
prepared by M. Ekici and named “Dede Korkut Book Turkistan/Turkmen Sahara Copy
Soylamalar and 13^th Tribe Salur Kazan’s Killing the Seven Head
Dragon”. The formation shapes of the idioms determined have been discussed and
their equivalents in today’s Turkish have been presented. 

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, New Copy, Vocabulary of The Language, Idioms

Kaynakça

• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası Soylamalar ve 13. Boy Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat. Azmun, Y. (2019). Dede Korkut’un Üçüncü Elyazması Soylamalar ve İki Yeni Boy ile Türkmen Sahra Nüshası. İstaanbul: Kutlu Yayınevi.Nasser Khaze Shahgoli vd. (2019). Dede Korkut Kitabı’nın Günbet Yazması: İnceleme, Metin, Dizin ve Tıpkıbasım, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 16(2), 147-379.Korkmaz, Z. (2008). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Aksan, D. (2013). Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi. Aksan, D. (2015). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Aksoy, Ö. A. (1965). Atasözleri ve Deyimler. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.Pala, İ. (2000). İki Dirhem Bir Çekirdek. İstanbul: Babali Kültür Yayınları.Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Ergin, M. (2009). Dede Korkut Kitabı-2. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.Ergin, M. (2011). Dede Korkut Kitabı-1. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.