ÇORLU’DA EŞKIYALIK VE DİĞER SUÇ OLAYLARI (1560-1699)

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 7, 75 - 97, 24.05.2021

Selma Kuşu

https://doi.org/10.32953/abad.889450

Öz

İstanbul’un fethinden sonra tamamen Türk hâkimiyetine giren ve Türk-Osmanlı şehir yapısına uygun bir şekilde gelişme gösteren Çorlu, İstanbul’un et ve hububat iaşesinde önemli bir işleve sahip olmasının yanı sıra bulunduğu lokasyon açısından doğu-batı/batı-doğu yol güzergâhında yer alan bir menzil şehriydi. Çalışmada 1560-1699 yılları arasında Çorlu’da sosyal huzuru bozan asayiş sorunları ele alınacaktır. Araştırmanın ana kaynağı mühimme defterleri olup bu defterdeki veriler ışığında Çorlu’da eşkıyalık, hırsızlık, adam yaralama ve öldürme, ev basma ve zina gibi suçların işlendiği tespit edildi. Bu bağlamda çalışmada suç türleri, suçlu profilleri, suçu sabit olanlar için öngörülen cezai müeyyideler hususunda değerlendirmeler yapıldı. Ayrıca burada kişileri suç işlemeye iten nedenler de sorgulandı. Bu konuda her ne kadar belgeler tatmin edici bilgi içermese de suçun ve suçlunun ortaya çıkışında psikolojik, ekonomik, sosyo-kültürel birtakım nedenlerin olduğu varsayılabilir.

Anahtar Kelimeler

Çorlu, mühimme, eşkıyalık, suç, ceza

Kaynakça

• BOA, MHM.d, nr. 3, 6, 10, 12, 19, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 33, 35, 42, 49, 58, 64, 69, 71, 74, 75, 78, 102, 106, 108, 111.
• Akdağ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celâlî İsyanları”, YKY, İstanbul 2009.
• Altun, Sema (2006), “XVII. Yüzyıl Sonlarında İstanbul-Edirne Arasındaki Menziller ve Bazı Menzilkeş Köyler”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 25, S. 39, s. 75-99.
• Avcı, Mustafa, “Hukuk Tarihimizde Hukuka Aykırı Deliller Sorunu: İşkence (Örf-i Maruf) Uygulaması”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 147, Aralık 2003, s. 45-76.
• Aydın, M. Akif, “Ceza”, DİA, C. 7, İstanbul 1993, s. 478-482.
• Aydın, M. Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yay., İstanbul 2012.
• Bardakoğlu, Ali, “Eşkıya”, DİA, C. 11, İstanbul 1995, s. 463-466.
• Bardakoğlu, Ali, “Hırsızlık”, DİA, C. 17, İstanbul 1998, s. 384-396.
• Barkey, Karen, Eşkıyalar ve Devlet: Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, çev. Zeynep Altok, TVY Yay., İstanbul 2011.
• Beyazıt, Yasemin, “Osmanlı İlmiyye Bürokrasisinde Merkez-Çevre İletişimine Dair Sorunlar (XVI. Yüzyıl)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXIX, S. 47, 2010, s. 157-176.
• Bostan, İdris (1992). Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersân-i Âmire, TTK, Ankara.
• Boynukalın, Mehmet, “Suç”, DİA, C. 37, İstanbul 2009, s. 453-457.
• Cezar, Mustafa, Osmanlı Tarihinde Levendler, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Yay., Çelikcilt Matbaası, İstanbul 1965.
• Demir, Selçuk, 75 Numaralı Mühimme Defteri’nin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi (s. 1-171), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2008.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat: Eski ve Yeni Harflerle, yay. haz. Aydın Sami Güneyçal, Ankara 1999.
• Dönmezer, Sulhi, Kriminoloji, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., İstanbul 1981.
• Emecen, Feridun, “Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mîrî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikâyet”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), C. 3, S. 5, 2005, s. 107-139.
• Ertürk, Volkan, “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Vize Sancağında Eşkıyalık Faaliyetleri (1553-1574)”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, C. X, S. 12, Bahar 2012, s. 97-107.
• Faroqhi, Suraiya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler: Kent Mekânında Ticaret, Zanaat ve Gıda Üretimi 1550-1650, TVY Yay., İstanbul 2000.
• Faroqhi, Suraiya, “Krizler ve Değişim 1590-1699”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi: 1600-1914, C. 2, ed. Halil İnlacık-Donald Quataert, çev. Ayşe Berktay-Süphan Andıç, Serdar Alper, Eren Yay., İstanbul 2006.
• Fernard, Braudel, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, çev., Mehmet Ali Kılıçbay, C. II, Eren Yay., İstanbul 1990.
• Griswold, W. J., Anadolu’da Büyük İsyan 1591-1611, çev. Ülkü Tansel, TVY Yay., İstanbul 2000.
• Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: Konya-Kayseri-Antakya-Şam-Urfa-Maraş-Sivas-Gazze-Sofya-Edirne, C. 3, 1. Kitap, haz. Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı, YKY, İstanbul 2006.
• Heyd, Uriel, “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat”, trc. Selâhaddin Eroğlu, AÜİFD, C. 26, S. 1, Ankara 1984, s. 633-652.
• Heyd, Uriel, Studies in Old Ottoman Criminal Law, Cambridge University Press, 1973.
• Hobsbawm, Eric, Haydutlar, çev. Fatma Taşkent, Logos Yay., İstanbul 1990.
• İlgürel, Mücteba, “Levent”, DİA, C. 27, Ankara 2003, s. 149-151.
• İlgürel, Mücteba, “Osmanlılar’da Eşkıyalık Hareketleri”, DİA, C. 11, İstanbul 1995, s. 466-469.
• İnalcık, Halil, Devlet-i ʻAliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I: klasik Dönem (1302-1606) siyasal, kurumsal ve ekonomik gelişim, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul 2010.
• Jütte, Robert, Erken Modern Avrupa’da Yoksulluk ve Sapkınlık, çev. Bengü Kurtege-Sefer, Boğaziçi Üniversitesi Yay., İstanbul 2011.
• Kandıra, Durmuş, 84 Numaralı Mühimme Defteri (Tahlîl-Metin), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1995.
• Karataş, Yeliz, 18 Numaralı Mühimme Zeyli (H. 1013-1015/M. 1604-1607) (vr. 1-130) (İnceleme-Metin indeks), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2017.
• Kars, Rümeysa, “Osmanlı Devleti’nde İlmiye Mensuplarına İlişkin Yozlaşmanın Mühimme Defterlerindeki Yansımaları (1600-1800)”, Mecmua: Uluslar arası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5, S. 10, İstanbul 2021, s. 347-368.
• Menekşe, Ömer, “Osmanlı’da Zina Cezası Olarak Recm”, Marife, C. III, S. 2, 2003, s. 7-18.
• Menekşe, Ömer (1998). XVII. ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devletinde Hırsızlık Suçu ve Cezası, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Osmanağaoğlu, Cihan, “Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Zina Suçu ve Cezası”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (İÜHFM), C. 66, S.1, 2008, s. 109-178.
• Osmanlı Belgelerinde Çorlu (2017). haz. Nuran Koltuk, Çorlu Belediyesi Yay., İstanbul.
• Rafeq, Abdul-Karim, “Public Morality in 18th Century Ottoman Damascus”, Revue du Monde Musulman et de la Méditerranée, S. 55-56/1-2, 1990, s. 180-196.
• Şenel, Mine, Çorlu Kazası’nın Tarihçesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Mezuniyet Tezi, İstanbul 1964.
• White, Sam, Osmanlı’da İsyan İklimi: Erken Modern Dönemde Celâli İsyanları, çev. Nurettin Elhüseyni, Alfa Yay., İstanbul 2020.
• Yağcı, Zübeyde Güneş, “Osmanlı Taşrasında Kadınlara Yönelik Cinsel Suçlarda Adalet Arama Geleneği”, Kadın Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 2, Aralık 2005, s. 51-81.
• Yakut, Esra, “Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak Eşkıyalık ve Cezalandırılması”, Kebikeç: İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, S. 33, (Dosya: Şaki, Celali, Asi), Ankara 2012, s. 21-34.
• Yakut, Esra “Tanzimat Döneminden Önce Osmanlı Hukukunda Evlilik Dışı İlişkilere Verilen Cezalar”, Kebikeç: İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, S. 31, Ankara 2011, s. 261-274.
• Yetkin, Sabri, Ege’de Eşkıyalar, TVY Yay., İstanbul 2003.
• Zarinebaf, Fariba, Crime and Punishment in İstanbul 1700-1800, University of California Press, California, 2010.