THE SCOPE AND METHOD OF WESTERNIZATION IN ABDULLAH CEVDET

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 11, 3 - 29, 30.05.2023

Saniye Vatandaş , Celalettin Vatandaş

https://doi.org/10.32953/abad.1246329

Öz

ABDULLAH CEVDET’TE BATILILAŞMANIN KAPSAMI VE YÖNTEMİ SORUNU

Öz

Batılılaşma, Türkiye’nin 18. yüzyıldan bu yana en önemli konu başlıklarında birisini oluşturmaktadır. Sürecin seyri ve niteliği özellikle ilk zamanlar devleti yöneten sivil ve asker bürokratların hatta daha çok da Saray’ın irade ve tercihleriyle şekillenmiştir. Süreçte Tanzimat önemli bir aşamadır. Tanzimat, batılılaşmanın bir devlet politikası haline gelişin, geleneksel olan açıkça reddedilmeden batılı olanların hayata aktarılmaya başlanmasının önemli bir aşaması olarak anlam kazanmıştır. Ancak 19. yüzyılın ikinci yarısı, batılılaşma adına gerçekleştirilen bazı uygulamalardan hareketle batılılaşmanın kapsamı sorununun özellikle aydınların gündeminin ilk sıralarında yer almaya başladığı görülür. Batılılaşma bağlamında “kısmî” ve “topyekûn” değişimi hedefleyen iki farklı eğilim oluşur. Taraflar, mensubu oldukları eğilimin düşünsel temellerini ve gerekçelerini oluşturma çabası içerisine girerler. Abdullah Cevdet bunlardan birisidir. O, topyekûn batılılaşma anlayışına sahip bir aydın olarak gerek kitaplarıyla ve gerekse makaleleriyle bir yandan her kesime Batı düşünce ve hayat tarzını tanıtmaya çabalarken diğer yandan da değişim sürecine ilişkin görüşlerini ifade eder. Batılılaşmanın niteliği ve kapsamı konusu yazılarının neredeyse tamamına yakınının eksenini teşkil eder. Topyekûn batılılaşma ve devrimsel nitelikte bir değişme sürece ilişkin tercihlerini ifade eder.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Cevdet, Batılılaşma, Batılılaşmanın Kapsamı, Batılılaşmanın Yöntemi

Kaynakça

• A. Afet İnan, M. Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, Cumhuriyet yayınevi, İstanbul 1999.
• Abdullah Cevdet, ‘Tesettür Meselesi’, İçtihad, no: 29, 1327.
• Abdullah Cevdet, “Büyük Hastalık”, İçtihad, no. 117, 21 Ağustos 1330.
• Abdullah Cevdet, “Cihan-ı İslam’a Dair”, İçtihad, no: 347, 15 Haziran 1932.
• Abdullah Cevdet, “Daima Daha ileri daha yüksek”, İçtihad, no: 188, 1928.
• Abdullah Cevdet, “Dilimle İkrar kalbimle tasdik ederim”, İçtihad, no: 82, 1329.
• Abdullah Cevdet, “Dumlupınar Gazi Mustafa Kemal Paşa”, İçtihad, no: 170, 1924.
• Abdullah Cevdet, “Fatih Sultan Mehmed”, İçtihad, no. 108, 29 Mayıs 1330.
• Abdullah Cevdet, “Herkes İçün Kimya”, Musavver Cihan, No. 15, 27 Teşrin-i sânî 1307- 7 Cemaziy'ülevvel 1309.
• Abdullah Cevdet, “Hummâ-yı İlham”, Şehbâl, Samsun, 17 Teşrîn-i evvel 1912.
• Abdullah Cevdet, “İnkılab Şah Ayini”, İçtihad, no: 114, 1330.
• Abdullah Cevdet, “Jul Sezar tercümesi, ifade-i mütercim”, İçtihad, no: 358, 1912.
• Abdullah Cevdet, “Kanun-ı Medeni Hakkında”, İçtihad, No: 205, Haziran 1926.
• Abdullah Cevdet, “Kastamoni'de Kurun-u Vusta”, İçtihad, no. 58, 14 Mart 1329.
• Abdullah Cevdet, “Latin Harfleri Hakkında”, İçtihad, no: 204, s. 3973.
• Abdullah Cevdet, “Mekteb Âlemi, Hayat Âlemi”, Resimli Mekteb Âlemi, no. 4, 1 Eylül 1329.
• Abdullah Cevdet, “Meşhur Hâkim Gustave Le Bon'un Son Eseri”, İçtihad, no. 81, 21 Teşrin-isânî 1329.
• Abdullah Cevdet, “Mısır'da Necm-ül Terakkî-ül İslâmî Medresesi”, îçtihad, no. 1, Temmuz 1906.
• Abdullah Cevdet, “Mustafa Kemal Paşa ve İlga-i Esaret”, İçtihad, no: 187, 1925.
• Abdullah Cevdet, “Mutmain Değilim”, İçtihat, No: 52, 31 Kanunisani 1328.
• Abdullah Cevdet, “Rahib Jan Meslier”, İçtihad, no. 127, 30 Kânûn-i sânî 1330.
• Abdullah Cevdet, “Sahife-i Tenkid: Türk Bu Muharebeden Ne Kazanabilir”, İçtihad, no. 124, 11 Kânûn-i evvel 1330.
• Abdullah Cevdet, “Schiller’in Hayatı ve Eserleri”, Bilgi Mecmuası, No: 3, 1329.
• Abdullah Cevdet, “Şahzâde Mecid Efendi Hazretleriyle Mülakat”, İçtihad, no: 57, 7 Mart 1329.
• Abdullah Cevdet, “Şime-i Muhabbet”, İçtihad, no: 89, 1329.
• Abdullah Cevdet, “Tarihden Bir Sahife-i Hûnin: Saint-Barthelemy”, İçtihad, no: 147, 15 Nisan 1922.
• Abdullah Cevdet, “Tengriye ilk defa Türkçe Söyleyen İmam”, İçtihad, no: 206, 1926.
• Abdullah Cevdet, “Yangın Var!”, İçtihad, No: 49, 1328.
• Abdullah Cevdet, “Yaşamak Korkusu”, İçtihad, No: 35, 15 Teşrin-i Sani-1327.
• Abdullah Cevdet, Bir Hutbe Hemşehrilerime, Matbaa-i İçtihad, Mısır 1909.
• Abdullah Cevdet, Fünun ve Felsefe ve Felsefe Sanihaları, İçtihad, no. 46, 1 Mayıs 1328.
• Abdullah Cevdet, Hadd-i te’dîb, Ahmed Rıza Beye açık mektup, Matbaa-i İçtihad, İstanbul 1912.
• Abdullah Cevdet, İki Emel, Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti Matbaası, Mısır-el-Kahire, 1316.
• Abdullah Cevdet, Teşrifat ve Adab-ı Muaşeret Rehberi, Matbaa-i İçtihad, İstanbul 1329.
• Abdullah Djevdet, “Une Proffession de Foi”, îçtihad, no. 6, Mayıs 1905.
• Bir Kürd [Abdullah Cevdet], “Bir Muhavere”, Sada-yı Millet, no. 6, 10 Nisan 1898 -18 Zilkade 1315.
• LÂTİFE, F., “İçtıhaddaki Hezeyanlar”, Sebil'ür-Reşad, Aded: 281, 16 Kânûn-isânî 1329-2 Rebiy'ülevvel 1332.
• LE BON, Gustave, Ruh-ül Akvam. çev. Abdullah Cevdet, Matbaa-i İçtihad, Mısır 1907.
• TEMO, İbrahim, İbrahim Temo'nun İttihad ve Terakki Anıları, yayına hazırlayan: Hakan Aydoğan, Arba Yayınları, İstanbul 2000.
• BALTACIOĞLU, İsmail Hakkı, Halkın Evi, Ulus Basımevi, Ankara 1950.
• BALTACIOĞLU, İsmail Hakkı, Türk'e Doğru, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1972.
• BUCHNER, Ludwig, Goril, çev. Abdullah Cevdet, Matbaa-i Vilâyet, Ma'muret-el-Azîz, 1311.
• HANİOĞLU, M. Şükrü, Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Neşriyat, İstanbul 1981.
• MURAD, Mehmed, Mücahede~i Milliye, Mahmud Bey Matbaası, Dersaadet, 1324.
• HEPER, Metin, Bürokratik Yönetim Geleneği, ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık, Ankara 1974.
• DURAK, Muhammet İslam, Bilim ve Modernleşme Perspektifinde Bir Osmanlı Entelektüeli: Doktor Abdullah Cevdet, Yüksek Lisans Tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu, 2019.
• GÜNDÜZ, Mustafa, İçtihad’ın İçtihadı, Lotus Yayınları, İstanbul 2008.
• AKI, Niyazi, Türk Tiyatro Edebiyatı Tarihi I, Dergâh Yayınları, İstanbul 1989.
• DOZY, Pieter, Tarih-i İslamiyet, Çev. Abdullah Cevdet, İstanbul 1908.
• MARDİN, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, 1895-1908, İletişim Yayınları, İstanbul 1983.
• IŞIK, Vahdettin, II. Meşrutiyet Dönemi Türk Düşüncesinde Doğu ve Batı Algısı: İctihad ve Sırat-ı Müstakim Dergileri Örneği, Doktora Tezi, İbn Haldun Üniversitesi, İstanbul, 2018.