Balkan Savaşlarında Şarköy Çıkarması ve Bolayır Muharebesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 14, 315 - 328, 28.10.2024

Hakan Savran

https://doi.org/10.32953/abad.1530984

Öz

Balkan Savaşları, kara ve denizde geniş coğrafyaya yayılmış, çok taraflı ve cepheli bir savaştır. Osmanlı Devleti, her ne kadar yüzyıllardır denizlerde başarılı muharebeler yapmış olsa da 19. yüzyıl sonlarında donanmaya gerekli ilgi gösterilmeyip modernizasyonunun yapılmaması sonucu, eski gücünü kaybetmişti. Bundan dolayı Balkan Savaşları başladığı zaman Osmanlı donanması muharebelere hazır olmamakla birlikte, envanterinde bulunan nakliye ve harp gemilerinden bazıları da kullanılamaz durumdaydı. Ancak Edirne’nin, Bulgar muhasarasından kurtarılması için alternatif bir yol olarak Bolayır mevkiinden yapılacak taarruza müştereken donanmanın da Şarköy sahilinden yapacağı çıkarma harekâtıyla destek vermesi planlandı. Her ne kadar neticesi bakımından Bolayır Muharebesi ve Şarköy Çıkarması başarılı olmamış olsa da çıkarma öncesinde tatbikat yapılarak bu harekâta hazırlanılması Osmanlı denizcilik tarihi açısından ayrı bir değere sahip ve örnek olabilecek bir harekâttır. Bu çalışmada, denizden ve karadan müşterek icra edilecek olan muharebeler öncesinde yapılan hazırlıklar, çıkarma esnasında yaşananlar ve çıkartmanın sonlandırılma süreci, tüm detaylarıyla ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Balkan Savaşları, Şarköy Çıkarması, Bolayır Muharebesi, Donanma, Ordu.

ŞARKÖY LANDING AND BOLAYIR BATTLE DURING BALKAN WARS

Öz

The Balkan Wars were a multilateral and multifront war that spread over a wide geography on land and sea. Although the Ottoman Empire had fought successful battles at sea for centuries, it had lost its former power as a result of the lack of attention to the navy and its modernization in the late 19th century. Therefore, when the Balkan Wars started, the Ottoman navy was not ready for battles and some of the transport and warships in its inventory were unusable. However, as an alternative way to liberate Edirne from the Bulgarian siege, it was planned that the navy would jointly support the offensive from Bolayır and the navy would support the landing operation from Şarköy coast. Although the Battle of Bolayır and the Şarköy Landing were not successful in terms of the outcome, the preparation for this operation by conducting drills before the landing is an operation that has a special value and can be an example in terms of Ottoman maritime history. In this study, the preparations made before the battles to be carried out jointly by land and sea, the events that took place during the landing and the finalization process of the landing will be tried to be revealed in all details.

Anahtar Kelimeler

Balkan Wars, Şarköy Landing, Battle of Bolayır, Navy, Army.

Kaynakça

• Arşiv Vesikaları
• Архиви. BG, ЦДА, ф. 284К, оп.1.
• Архиви. BG, ДВИА, ф. 1, оп.5.
• ATASE. BLH, Klasör: 4, Dosya: 17.
• ATASE. BLH, Klasör: 78, Dosya: 67.
• ATASE. BLH, Klasör: 86, Dosya:62.
• ATASE. BLH, Klasör: 136, Dosya:16.
• ATASE. BLH, Klasör: 143, Dosya:34.
• BOA, HR. SYS. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Hariciye Nezâreti Siyasî Kısım Evrakı).
• Süreli Yayınlar
• Die Neue Zeitung
• Sabah, Tanin
• The New York Times
• The Sun, Hatırat
• ABDULLAH PAŞA, 1328 Balkan Harbi’nde Şark Ordusu Kumandanı Abdullah Paşa’nın Balkan harbi Hatıraları, Hazırlayan: Tahsin Yıldırım- İbrahim Öztürkçü, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul 2012.
• AHMET İZZET PAŞA, Feryadım, Cilt 1, Timaş Yayınları İstanbul 2017.
• ALİ FETHİ, Bolayır Muharebesinde Âdem-i Muvaffakiyetin Esbabı, Tabi ve Naşiri: Tüccarzade İbrahim Hilmi, Matbaa-i Hayriye ve Şürekâsı, İstanbul 1330.
• ÇAKMAK, Fevzi, Mareşal Fevzi Çakmak ve Günlükleri, C. 1, Yay Haz. Nilüfer Hatemi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2002.
• DEMİRHAN, Sait Pertev, Balkan Savaşı’nda Büyük Genel Karargâh, Çev: Sema Demirtaş, Alfa Yayınları, İstanbul 2012.
• ERSÜ, Hüsnü, Balkan Savaşı’nda Şarköy Çıkarması ve Bolayır Muharebeleri, Yay. Haz. Ahmet Tetik-Çiğdem Aksu, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2006.
• KARABEKİR, Kazım, Günlükler (1906-1948), C. 1, Yay. Haz. Burak Kayaberk-Yücel Demirel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009.
• MAHMUT MUHTAR PAŞA, Balkan Harbi Üçüncü Kolordu’nun ve İkinci Doğu Ordusunun Muharebeleri, Çev: A. Basad Kocaoğlu, İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2012.
• MAHMUT ŞEVKET PAŞA-HAFIZ HAKKI PAŞA, Rumeli Yağmalanan İmparatorluk, Yay. Haz. Nurer Uğurlu, Örgün Yayınevi, İstanbul 2009.
• MEHMET NİHAT, 1328-1329 Balkan Harbi Trakya Seferi, Cilt 2, Askeri Matbaa, İstanbul 1340.
• MEHMET NİHAT, 1328-1329 Balkan Harbi Trakya Seferi, Cilt 3, Askeri Matbaa, İstanbul 1928.
• MEHMET NİHAT, Balkan Harbi’nde Çatalca Muharebesi, Askeri Matbaa, İstanbul 1341.
• MEHMET NİYAZİ, Şark Ordusu’nda Aziz Paşa Fırkası, Kader Matbaası, İstanbul 1331.
• NÜZHET, Mehmed Ali, Balkan Harbi Üzerine, Yay. Haz. İsmet Sarıbal, Gece Kitaplığı, Ankara 2017.
• TÜRKGELDİ, Ali Fuad, Görüp İşittiklerim, 4. Baskı, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1987.
• UZDİL, Mahmut Beliğ, Balkan Savaşı’nda Mürettep 1’nci Kolordunun Harekâtı, Yay. Haz. Ahmet Tetik-Şeyda Büyükcan, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2006.
• Araştırma Eserleri
• AFYONCU, Erhan-ÖNAL, Ahmet-DEMİR, Uğur, Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri İsyanlar ve Darbeler, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2010.
• AKTEPE, Münir, “Atatürk’ün Sofya Ataşeliği’ne Kadar İttihat ve Terakki Cemiyeti ile Olan Münasebetleri ve Bu Hususla Alakalı Bir Belge”, Belleten, C. 38, S. 150, Ankara 1974. (263-294).
• ANDONYAN, Aram, Balkan Savaşı, Çev. Z. Biberyan, Sander Yayınları, İstanbul 1975.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa 1908-1914, C. 2, 9. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005.
• BALKAYA, İhsan Sabri, “Balkan Savaşlarının 100. Yılında Bolayır Muharebesi ve Şarköy Çıkarması Yenilgisi ve Yapılan Tartışmalar”, Turkish Studies, C. 8, S. 5, Ankara 2013. (91-100).
• BULGARİSTAN HARBİYE NEZARETİ GENELKURMAY DAİRESİ HARP TARİHİ ENCÜMENİ, 1912-1913 Balkan Harbinde Türk-Bulgar Harbi Kırklareli Harekâtı, Cilt 2, Çev. Murat Tunca, Askeri Matbaa, İstanbul 1943.
• CARNEGIE ENDOWMENT FOR INTERNATIONAL PEACE, Report of the İnternational Commission to İnquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars, Washington 1914.
• ERICKSON, Edward J., Büyük Hezimet Balkan Harpleri’nde Osmanlı Ordusu, Çev. Gül Çağalı Güven, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2013.
• GENELKURMAY BAŞKANLIĞI, Balkan Harbi Tarihi Osmanlı Deniz Harekâtı, Cilt VII, K.K.K Askeri Basımevi, İstanbul 1965.
• GENELKURMAY BAŞKANLIĞI, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Balkan Harbi Şark Ordusu Birinci Çatalca Muharebesi, Cilt 1, Kitap 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1993.
• GENELKURMAY BAŞKANLIĞI, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Balkan Harbi Şark Ordusu İkinci Çatalca Muharebesi ve Şarköy Çıkarması, Cilt 2, Kısım 2, Kitap 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1993.
• GENELKURMAY HARP TARİHİ BAŞKANLIĞI, Balkan Harbi (1912-1913), Cilt 1, ATASE Yayınları, Ankara 1970.
• GENELKURMAY ASKERİ TARİH VE STRATEJİK ETÜT BAŞKANLIĞI, “Balkan Harbi” , Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, S. 99, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1995.
• GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, Genişletilmiş 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• HALL, Richard C., Balkan Savaşları (1912-1913 I. Dünya Savaşı’nın Provası), Çev. M. Tanju Akad, Homer Kitabevi, İstanbul 2003.
• HAYTA, Necdet, Balkan Savaşları’nın Diplomatik Boyutu ve Londra Büyükelçiler Konferansı (17 Aralık1912-11 Ağustos 1913), Atatürk Araştırmaları Merkezi, Ankara 2008.
• MACEDONA-BULGARİAN CENTRAL COMMİTTEE, Bulgaria an Account of the Political Events During The Balkan Wars, Chicago 1919.
• ÖZTAŞ, Sezai, “Balkan Savaşları’nda Edirne’nin Bulgar İşgalinden Kurtarılmasının İç ve Dış Kamuoyundaki Yankısı”, Tarih ve Toplum, Eğitim Yayınevi, İstanbul 2023. (53-74).
• ÖZTAŞ, Sezai - KOÇAN, Şenol, “II. Balkan Savaşı’nda Doğu Trakya’nın Bulgar İşgalinden Kurtarılması”, HUMANITAS-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, C. 11, (INCSOS VIII Özel Sayısı),Tekirdağ 2023. (273-297).
• SERTOĞLU, Mithat, “Balkan Savaşı Sonlarında Edirne’nin Kurtarılması Hususunda Hemen Teşebbüse Geçilmesi İçin Atatürk’ün Harbiye Nezaretini Uyarışına Dair Bilinmeyen Bir Belge”, Belleten, C. 32, S. 128, Ankara 1968.
• SEVİN, Nuray, “Türk Asker, Diplomat, Siyasetçi, Ali Fethi Okyar”, Akademik Tarih ve Araştırma Dergisi, C. 4, S. 5, Ankara 2021.
• TONJOROFF, Svetozar, “The War in The Balkans”, North American Review, C. 196, No. 685, December 1912. (721-730).
• UYAR, Mesut-ERİCKSON, Edward J., Osmanlı Askeri Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
• YAVUZ, Nuri, “Birinci Balkan Harbi ve Selanik’in Kaybı”, Gazi Akademik Bakış, C. 1, S. 2, Ankara 2008.