XIX. YÜZYIL SONLARI İLE XX. YÜZYIL BAŞLARINDA BARTIN ve ÇEVRESİNDE GÖRÜLEN KOLERA VE FRENGİ SALGINLARI

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 96 - 111, 20.12.2021

Selma Turhan Sarıköse

https://doi.org/10.7596/abbad.20122021.006

Öz

Veba, kolera, sıtma, frengi vb. salgınlar tarih boyunca devletlerin sosyal ve ekonomik yapılarına büyük zarar vermiştir. Salgınlar esnasında binlerce kişi öldüğü gibi salgınlar devletler arasındaki ticari ve diplomatik ilişkileri de olumsuz yönde etkilemiştir.Osmanlı Devleti’nin sınırları içinde tarih boyunca başta veba ve cüzzam gibi hastalıklar görülmüş, bu hastalıklardan yüzlerce insan ölmüştür. Amerika’nın keşfinden sonra Avrupa ve Dünya’nın farklı ülkelerine yayılan frengi, XIX. yüzyılda ortaya çıkan kolera Osmanlı şehirlerinde de etkili olmuştur. Devlet bu salgınlarla mücadelede karantinalar ve kordonlar kurarak askeri tedbirler almış; aynı zamanda hastalık görülen yerlere doktor sevk etmiştir. Hastaneler kurmak, taşraya doktor göndermek, hastaların sağlık masraflarını karşılamak gibi tedbirlere de başvurmuştur.
Osmanlı döneminde Bartın ve Amasra limanları Karadeniz kıyısında Rusya ve Kafkasya’dan İstanbul’a uzanan deniz yolu üzerinde önemli bir uğrak noktasıydı. Buraya gelen yolcu ve askerler bölgeye birtakım hastalıkları da taşımışlardır. Kırım ve Kafkas muhacirlerinin Karadeniz kıyısındaki şehirlere doğru göçleri yine bölgede salgınların yaşanmasına neden olmuştur.
Bu çalışmada Bartın ve çevresinde XIX. yüzyıl sonları ile XX. yüzyıl başlarında görülen başta kolera ve frengi gibi hastalıklar yanında Osmanlı arşivinden tespit edilen diğer hastalıkların bölgedeki seyri ile ilgili tespitler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Salgın Hastalık, Bartın, XIX. Yüzyıl, XX. Yüzyıl., Osmanlı Devleti, Salgın Hastalık, Bartın, XIX. Yüzyıl, XX. Yüzyıl.

Kaynakça

• AYAR, Mesut, Osmanlı Devletinde Kolera İstanbul Örneği (1892-1895), Kitabevi Yay., İstanbul, 2007.
• Doktor Mehmed Ali Kasım, Zührevî Hastalıklardan Frengi, Belsoğukluğuna Yakalanmamak Çaresi ve Yakalanmışların Tedavi Çareleri, Ahmed Kâmil Matbaası, İstanbul, 1926.
• FAROQHI, Suraiya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, (Çev. Neyyir KALAYCIOĞLU), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2000.
• GENÇ, Coşkun, Batı Karadeniz’de Frengi Hastalığıyla Mücadele (1860-1922), Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih ABD, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Karabük, 2019.
• İPEK, Nedim, İmparatorluktan Ulus Devlete Göçler, Serander Yay., Trabzon 2006.
• KÂHYA, Esin, “Sağlık Kuruluşlarımıza Bir Örnek: Safranbolu’da Frengi Hastanesi”, IX. Türk Tarih Kongresi, (Ayrı Basım), TTK, Ankara, 1989, s. 1290-1296.
• ÖZDEMİR, Hikmet, Salgın Hastalıklardan Ölümler (1914-1918), TTK, Ankara, 2005.
• ÖZDEMİR, Seda, XIX. Yüzyılda Kastamonu Vilayeti’nde Salgın Hastalıklar, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih ABD, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Karabük, 2019.
• SARIYILDIZ, Gülden, “XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolera Salgını”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Âfetler ve Deprem Semineri, 22-23 Mayıs 2000 Bildiriler, Globus Dünya Basımevi, İstanbul, 2001, s. 309-319.
• SHERMAN, Irwin W., Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık, (Çev.: Emel TÜMBAY- Mine ANĞ KÜÇÜKER), Türkiye İşbankası Yay., İstanbul, 2016.
• ŞENEL, Şennur, “19. Yüzyılda Kastamonu Vilayetinde Frengi Hastalığıyla Mücadele”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.13, S.1., (2015), s. 256-274.
• TEMEL, Mehmet, “Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Yıllarında Türkiye’deki Bulaşıcı ve Zührevi Hastalıklara Karşı Alınan Önlemler”, İlmî Araştırmalar, 6, (İstanbul 1998), s. 227-243.
• TEMEL, Mehmet, “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Fuhuş ve Frengi ile Mücadele”, Türkler, C. 14, (Ed.: Hasan Celal GÜZEL- Kemal ÇİÇEK- Salim KOCA), Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2002, s. 169-172.
• TERZİOĞLU, Arslan, “Prof. Dr. med. Ernst von Düring”, Türk- Alman Tıbbi İlişkileri Sempozyum Bildirileri 18-19 Ekim 1976, İstanbul, 1981, s. 156-157.
• TURHAN SARIKÖSE, Selma, XIX. Yüzyılda Çukurova’da Doğal Afetler ve Salgın Hastalıklar, Çizgi Kitabevi, Konya, 2021.
• TURHAN SARIKÖSE, Selma, “XIX. Yüzyılda Adana ve Çevresinde Frengi Salgınları”, Tarihte Adana ve Çukurova Sempozyumu Tarihte Adana ve Çukurova Biliri Kitabı, C.II, Akademisyen Kitabevi, Ankara 2016, s. 491-503