19. YÜZYILDAN 20. YÜZYILIN BAŞLARINA SAFRANBOLU’DA DEBBAĞHANELER

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 90 - 110, 31.12.2021

Recep Arslan

https://doi.org/10.7596/abbad.31122021.004

Öz

Safranbolu, 19. yüzyıl Türk mimarisini, sosyal ve ekonomik hayatını yansıtan ender Osmanlı yerleşim birimlerinden biridir. Safranbolu, Osmanlı Devleti Dönemi’nde Debbağcılık ve debbağhaneleri ile de ön plana çıkmaktadır. 19. yüzyılın sonlarına doğru Safranbolu’da 84 debbağhanenin var olduğu resmi kayıtlara geçmiştir. Safranbolu gibi mütevazi bir yerleşim biriminde bu kadar çok deri işleme tesisinin bulunması dikkat çekicidir. 19. yüzyıl geleneksel Türk sanayisi içinde debbağcılık önemli bir iş koluydu. Bu meslek, işletmecilerinin örgütleme şekli ve döneminin standardının üzerinde bir gelir sağlaması ile dikkat çekicidir. Safranbolu’da deri sanayisinin Osmanlı Devleti Dönemi’nde gelişmesi, ilerleyen dönemler için bir yatırım olmuştur. Milli Mücadele Dönemi’nde ülke dışından deri temin etmede yaşanan sıkıntıyı Safranbolulu debbağlar gibi yerel girişimciler ürettikleri deri ile ortadan kaldırılabilmiştir. Bu süreçte debbağların büyük miktarda deri pazarı elde etmesi, onları bir fabrika kurmaya sevk edecektir. Ne var ki bu fabrika, kısa zamanda kapanmak durumunda kalmıştır. Diğer taraftan Safranbolu geleneksel dericiliği ise Karabük Demir- Çelik Fabrikasının açılması ile kan kaybedecektir. Tedrici bir şekilde azalan Safranbolu debbağhaneleri, 20. yüzyılın sonuna doğru tamamen kapılarını kapatmıştır. Arşiv belgeleri, resmi yayınlar ve tetkik eserlerden faydalanılarak oluşturulan bu çalışma ile Safranbolu debbağhanelerinin geçmişine dair yapılan çalışmalara katkı sağlamak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Debbağhane, Safranbolu, Osmanlı Devleti, Milli Mücadele, Fabrika.

Kaynakça

• Acar, Mustafa. (2006). Safranbolu El Sanatları, Kent Araştırmaları, Safranbolu.
• Akça, Bayram. (Bahar 2001). “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Muğla’da Debağ (Tabakçılık) Esnaf Teşkilatı”, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, , S. 4, s. 1- 8.
• Barlas, Uğurol. (2004). Safranbolu Kültür Tarihi Araştırmaları, Senfoni Matbaası, İstanbul.
• Bozkurt, Nebi. (1994). “Deri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 9, Ankara, s. 174- 175.
• Çağatay, Neşet. (1974). Bir Türk Kurumu Olarak Ahilik, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Deniz, Taşkın- İrken, Volkan. (2020). “Safranbolu’da Dericiliğin Günümüzde Kalıntısı: Tabakhane Müzesi”, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, C. 4, S. 2, s. 1527- 1539.
• Develioğlu, Ferit. (2007). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitapevi, 24. Baskı, Ankara.
• Hülagü, Mehmet Metin, (2002). “Kayseri’de Sahtiyan Üretimi” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü̈ Dergisi, S. 13, s. 1- 18.
• Kafesoğlu, İbrahim. (1998). Türk Milli Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Koç, Nurgün. (2011). “Türk- İngiliz Dostluğunun Tezahürü ve Karabük Demir Çelik Fabrikalarının Kuruluşu”, Türk- İslam medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Y. 7, S. 11, s. 27- 50.
• Özdemir, Melda. (2007). “Türk Kültüründe Dericilik Sanatı”, Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 20, s. 66- 82.
• Sarıköse, Barış. (Güz 2020). “Karabük’ün Kuruluşu Ve Şehirleşme Süreci”, Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 5, s. 57- 83.
• Tekin, Zeki. (1993). “Osmanlı Debbağhanelerinde Kullanılan Aletler ve Dericilik Tabirleri”, İlim ve Sanat Dergisi, S. 37, s. 51- 56.
• Tekin, Zeki. (2002). “Osmanlı Devleti’nde Kürk Ticareti”, Türkler, C. 10, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 754- 763.
• Tekin, Zeki. “Osmanlı Sanayisinin İtici Gücü: Dikimhane-i Amire/ Beykoz Kundura Fabrikası”, Beykoz Sempozyumu, 6- 8 Aralık 2019, s. 351- 371.
• Tekin, Zeki. (1994). “Türklerde Dericilik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 9, Ankara, 1994, s. 176- 178.
• Turan, Osman. (2017). Selçuklular Tarihi ve Türk- İslam Medeniyeti, 21. Baskı, İstanbul.
• Yurt Ansiklopedisi, “Zonguldak”, C. 10, Anadolu Yayıncılık, İstanbul, 1984, s. 7708- 7828.
• Zanaatkârlar Kanunu(Kanunname-i Ehli Hiref), (1982). Yay. Haz. Abdullah Uysal, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Yayın No: 498, Anakara.