Derrida'nın "İstanbul Mektubu" Üzerine Bazı Notlar

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 48 - 58, 26.07.2024

Türkan Gözütok

Öz

Bu çalışmada, Jacques Derrida'nın (Cezayir 1930-Paris 2004) "İstanbul Mektubu"ndan hareketle, onun yapısöküm okuması ve Türk Harf İnkılabı sürecine dair görüşleri üzerinde durulmuştur. Postmodernist düşünce, Batı'da aydınlanma felsefesi ile pozitivist epistemolojiye bir tepki olarak doğmuştur. Derrida Avrupa metafiziğini sorgulama amacı güden ve metnin derin yapısını çözmeyi amaçlayan yapısöküm / yapısökümcülük" (Déconstruction) adını verdiği bir okuma uygulaması geliştirmiştir. "İstanbul Mektubu"nda, Derrida, Türk Harf İnkılabı üzerinden Türkleri de Batı düşüncesini sorgulamaya çağırır. Bu sorgulama ile Türklerin de tarihteki "yitik" alfabelerini ve dillerini arama yolculuğunu başlatır. Derrida, Antikite'den itibaren Batı düşüncesine yön veren düşünürleri, Yahudilik ve Hristiyanlığın tüm kutsal metinlerini yapısökümcü bir okumayla çözümlediği halde Kur'an'a ve Türk-İslam metinlerine mesafeli durmuştur. Derrida, her ne kadar Türk modernleşme sürecindeki Türk dili ve alfabesini, Türk dilinin tarihteki sorunlarını söz-yazı karşıtlığından hareketle tartışmaya açsa da Türk diline, Atatürk'e ve harf inkılabına yaptığı bu okuma biçimi bazı oryantalist söylemleri de barındırır.

Anahtar Kelimeler

Derrida, yapısöküm, Türk harf inkılabı

Some Notes on Derrida's “Istanbul Letter”

Öz

In this study, the deconstructionist reading of Jacques Derrida (Algeria 1930-Paris 2004), one of the prominent representatives of poststructuralist thought, and his views on the Turkish Alphabet Reform process are examined based on his "Letter from Istanbul." Postmodernist thought emerged in the West as a reaction to Enlightenment philosophy and positivist epistemology. Derrida developed a reading practice called "deconstruction," aimed at questioning European metaphysics and unraveling the deep structure of texts. In the "Letter from Istanbul," Derrida invites Turks to question Western thought through the lens of the Turkish Alphabet Reform. This questioning initiates a journey for Turks to seek their "lost" alphabets and languages in history. Although Derrida deconstructed the thinkers who have guided Western thought since antiquity, as well as all sacred texts of Judaism and Christianity, he maintained a distance from the Quran and Turkish-Islamic texts. While Derrida opens up discussions on the Turkish language and alphabet within the Turkish modernization process, addressing the historical problems of the Turkish language through the dichotomy of speech and writing, his approach to the Turkish language, Atatürk, and the alphabet reform also contains certain orientalist discourses.

Anahtar Kelimeler

Derrida, déconstruction, Turkish letter revolution.

Kaynakça

• Aksan, D. (1982). Her yönüyle dil, ana çizgileriyle dilbilim, 3. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Başkan, Ö. (2006). Dilde yaratıcılık. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Derrida, J. (2006). İstanbul mektubu. (Çev.Elis Simson). Cogito Dergisi, 47-48, 17-36.
• Ege, R. (2006). Derrida Jacques. Felsefe ansiklopedisi Cilt 4 (Ed. Ahmet Cevizci). Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• Kırtay, H. (2021). Derrida ve Türk harf inkılâbı. Felsefe Dünyası Dergisi, 74, 259-277.
• Levend, A. S. (1972). Türk dilinde gelişme ve sadeleşme evreleri. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Ilıca, S. (2017). Yapısökücülük ve Aleksandr Sergeyeviç Puşkin'in Bahçesaray Çeşmesi'ni yapısökücü okuma. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 316-329.
• Saussure de F. (1985). Genel dilbilim dersleri (Çev: B. Vardar). Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Eser, O. (2015). Kıta felfesinde yapısöküm yaklaşımının çeviri olgusuna etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 183-187.
• İnce, Y ve Akça, B (2017). Osmanlı döneminde Latin harfleriyle Türkçe yazılan eserler ve yazarları. Erdem Dergisi, 73, 5-42.
• Rıfat, M. (2013). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları 1. Tarihçe ve eleştirel düşünceler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uçan, H. (2009). Modernizm / Postmodernizm ve J. Derrida’nın yapısökümcü okuma ve anlamlandırma önerisi. Turkish Studies.International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(8), 2283-2306.
• Eser, O. (2014). Meaning in the vortex of intervention and translation on international diplomacy. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(6), 379-387.
• Ertuğrul, T. (2023). Jacques Derrida’nın arşiv humması: Arşivcilikte yeni yaklaşımlar, yeni yöntemler (Yay. Haz. A. Davaz- B.T. Keşoğlu). İstanbul: Çevrimi Sertifika Kitabı.
• Salihoğlu, M. (2011). Marranolar ve dini inançları. Ekev Akademi Dergisi, 15(49), 105-112.
• Ertem, R. (1995). Elifbâ. TDV İslam Ansiklopedisi, 11, 44-49.
• Çakaş, C. Ö. (2018). Postmodernist düşüncenin İslam'a bakış açısında Oryantalist İslam kurgusunun izleri: Neitzsche, Foucault ve Derrida Örneği. Research Studies Anatolıa Journal, 1(3), 461-471.
• Almond, I. (2015). Yeni oryantalistler: Nietzsche’den Orhan Pamuk’a İslam’ın postmodern temsilleri. İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Coward, H. & Fosha, Y.T. (1993). Derrida and Negative theology, Albany: Sunny Press.
• Erdenk, E. (2009). Dilin mevzuatla korunması: Ülke örnekleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(2), 93-108.
• Perot, J. (2001). Hatice Sultan ile Melling Kalfa: mektuplar, (Çev. Ela Güntekin). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Sözer, A. N. (2023). Türk dilinin çalışma yaşamındaki yeri ve önemi: Devrim kanunları açısından bir değerlendirme. Yaşar Hukuk Dergisi, 5 (2), 181-247.
• Özyurt, C. (2004). Osmanlı'da resmi ulusçuluk ve dil politikası. Selçuk Üniversitesi İletişim Dergisi, 3(3), 155-165.
• Eker, S. (2010). Çağdaş Türk dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Uysal, S. S. (1998). Şiire adanmış bir yaşam: Yahya Kemal Beyatlı. İstanbul: Yahya Kemal'i Sevenler Derneği Yayınları.
• Arat, R. R. (1999). Kutadgu Bilig I (Metin (4.Baskı). Ankara: TDK Yayınları.
• Kahraman, F. (2020). Alfabenin icadı ve harflerin kökeni. Marife, 20(2), 759-781.
• Çetin, N. M. (2000). Arap. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları.
• Meriç, C. (2023). Umrandan uygarlığa. (Yay.Haz. M.A. Meriç). İstanbul: İletişim Yayınları.
• İnternet Kaynakları
• URL 1: https://tr.wikipedia.org/wiki/Cezayir%27deki_Yahudilerin_tarihi, Erişim Tarihi: 08.06.2024.
• URL 2: Fransız Akademisi - Vikipedi (wikipedia.org), Erişim Tarihi: 26.06.2024.
• URL 3: https://tr.wikipedia.org/wiki/Fransızca , Erişim tarihi: 06.06.2024.