ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN ULUSLARARASI İNSANİ YARDIM ÇAĞRISININ HUKUKİ NİTELİĞİ VE 6 ŞUBAT DEPREMİ

Yıl 2023, , 129 - 169, 15.10.2023

Tolga Candan , Ozan Emin Halhallı

https://doi.org/10.30915/abd.1380930

Öz

6 Şubat 2023 tarihinde Sofalaca-Şehitkamil-Gaziantep merkezli olarak 7,7 moment büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir. Bu depremin ardından, bölgede çok sayıda başka depremler de meydana gelmiştir. Depremler neticesinde, birçok yurttaşımız hayatını kaybetmiştir. Söz konusu deprem, “Türkiye Afet Müdahale Eylem Planı” uyarınca dördüncü seviye bir afet olarak kabul edilmiş ve uluslararası insani yardım çağrısında bulunulmuştur. İlgili çağrıya, 102 devlet karşılık vermiştir. Bu devletlerin arasında; Yunanistan, Ermenistan, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve İsveç de yer almaktadır. İlgili devletlerin kendi aralarında veya Türkiye Cumhuriyeti ile hukuki ve diplomatik uyuşmazlıklar yaşadıkları bilinmektedir. Yaşanan deprem sonrası, bu devletler tarafından mevcut uyuşmazlıkların bir tarafa bırakılarak uluslararası insani yardım çağrısına karşılık verilmesi, uluslararası hukuk açısından da önemli ve incelenmesi gereken bir süreçtir. Hukuki açıdan uluslararası insani yardım çağrısının niteliğinin tespit edilmesi, bu nedenle önemli görünmektedir. Ayrıca bu çalışmada, Birleşmiş Milletler nezdinde uluslararası insani yardım çağrısına aracılık eden birimlerin üstlendikleri görev ve sorumlulukların değerlendirilmesi, uluslararası insani yardım çağrısının hukuki niteliğinin ve uluslararası toplumda bulduğu karşılığın da tespit edilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

6 Şubat Depremi, Uluslararası İnsani Yardım Çağrısı, Bildirim, Uluslararası Hukukta Tek Taraflı Hukuki İşlemler, Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisi

Kaynakça

• Acar, Dilaver Arıkan. “Dünyayı İşbirliği Kurtaracak: 6 Şubat 2023 Depremi, Uluslararası Kuruluşlar ve Afetlere Müdahale.” 16.03.2023. Erişim 18 Mart 2023. https://www.uikpanorama.com/blog/2023/03/16/aa/.
• Acer, Yücel ve İbrahim Kaya. Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı. 11. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Albayrak, Gökhan. “Afetten Etkilenen Devletin İnsani Yardımlara Keyfi Olarak Rıza Göstermemesi Sorunu: Uluslararası Hukuk Açısından Myanmar Nargiz Kasırgası Örneği.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 146 (2020): 55-76.
• Aybay, Rona ve Elif Oral. Kamusal Uluslararası Hukuk. 1. Bası, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Bartolini, Giulio. “The Draft Articles on ‘The Protection of Persons in the Event of Disasters’: Towards a Flagship Treaty?.” Blog of the European Journal of International Law. 2.12.2016. Erişim 27 Mart 2023. https://www.ejiltalk.org/the-draft-articles-on-the-protection-of-persons-in-the-event-of-disasters-towards-a-flagship-treaty/.
• Başpınar, Yasin. “Uluslararası Güç Mücadelesinde Propagandanın Yeri ve Kamu Diplomasisine Dönüşümü.” Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, 2017.
• Ceren, Adem. “Afetler ve İnsani Yardım Faaliyetleri Üzerine Bir Değerlendirme.” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 23, no. 2 (2021): 289-312.
• Çavuş, Tuba. “Dış Politikada Yumuşak Güç Kavramı ve Türkiye’nin Yumuşak Güç Kullanımı.” Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2. No. 2 (2012): 23-37.
• Dany, Charlotte. “Failed cooperation in times of natural disasters: explaining the rejection of humanitarian aid.” International Relations of the Asia-Pacific 20. no. 2 (2018): 193-223.
• Deniz, Buket. “1974 Nükleer Denemeler Davası Işığında Uluslararası Hukukta Devletlerin Tek Taraflı İşlemleri.” Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8, no. 1 (2020): 21-38.
• Duvan, Ayşe Özkan. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 2. Maddesi Çerçevesinde Yaşam Hakkının Korunmasında Devletin Yükümlülüğü.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 24. No. 2 (2018): 660-681.
• Göğüş, Hasan. “Deprem diplomasisi mi, diplomaside deprem mi?.” T24. 04.03.2023. Erişim 26 Mart 2023. https://t24.com.tr/yazarlar/hasan-gogus/deprem-diplomasisi-mi-diplomaside-deprem-mi,38976.
• Kerkhoven, Mari Luz. “Natural Hazards: Disaster or Opportunity?.” 08.06.2022. Erişim 12 Mart 2023. https://esthinktank.com/2022/06/08/natural-hazards-disaster-or-opportunity/.
• McNeill, Jena Baker, James Jay Carafano, Matt A. Mayer ve Richard Weitz. “Accepting Disaster Relief from Other Nations: Lessons from Katrina and the Gulf Oil Spill.” Backgrounder. No. 2519. 16.02.2011. Erişim 5 Mart 2023. https://www.heritage.org/homeland-security/report/accepting-disaster-relief-other-nations-lessons-katrina-and-the-gulf-oil.
• Özdoğan, Mücahit. “Realizm ve Neorealizm Bağlamında Soğuk Savaş Sonrası Güvenlik Anlayışının Değerlendirilmesi.” Güvenlik Bilimleri Dergisi 8. No. 1 (2019): 1-24.
• Pazarcı, Hüseyin. Uluslararası Hukuk Dersleri: 1. Kitap. 15. Bası. Ankara: Turhan Kitabevi, 2021.
• Shaw, Malcolm Nathan. Uluslararası Hukuk. çev. İbrahim Kaya, Yücel Acer, M. Turgut Demirtepe, G. Engin Şimşek. 8. Baskı, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2018.
• Tütüncü, Ayşe Nur, Enver Arıkoğlu, Verda Neslihan Akün ve Elif Başkaracaoğlu (Derleyenler ve Düzenleyenler). Toluner Milletlerarası Hukuk (Giriş, Kaynaklar) Prof. Dr. Sevin Toluner’in Ders Notlarından. 2. Bası. İstanbul: Beta Yayınevi, 2019.
• Uzun, Elif. “Uluslararası Hukukta Bildirimin Tek Taraflı Devlet İşlemi Niteliği Üzerine Bir İnceleme.” Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi 2 (2019):1-22.
• Vereinte Nationen. UNRIC – Regionales Informationszentrum der Vereinten Nationen. “Humanitärer Appell der Vereinten Nationen für finanzielle Unterstützung für Menschen in der Türkei.” Erişim 12 Mart 2023. https://unric.org/de/humanitaerer-appell-der-vereinten-nationen-fuer-finanzielle-unterstuetzung-fuer-menschen-in-der-tuerkei/.
• Williams, Victoria. “foreign aid.” Encyclopedia Britannica. 09.12.2022. Erişim 5 Mart 2023. https://www.britannica.com/topic/foreign-aid.
• Yılmaz, Eren Alper. “Deprem diplomasisi ve Güneydoğu Anadolu depremi.” Independent Türkçe. 23.02.2023. Erişim 26 Mart 2023. https://www.indyturk.com/node/612371/t%C3%BCrki%CC%87yeden- sesler/deprem-diplomasisi-ve-g%C3%BCneydo%C4%9Fu-anadolu-depremi.
• Anadolu Ajansı. “Rusya, depremzedelere 36 ton insani yardım gönderdi.” 14.02.2023. Erişim 18 Mart 2023. https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/rusya-depremzedelere-36-ton-insani-yardim-gonderdi/2818885.
• Anadolu Ajansı. “Savaşın sürdüğü Ukrayna’dan Türkiye’deki depremzedeler için yardım tırı gönderiliyor.” 20.02.2023. Erişim 18 Mart 2023. https://www.aa.com.tr/tr/asrin-felaketi/savasin-surdugu- ukraynadan-turkiyedeki-depremzedeler-icin-yardim-tiri-gonderiliyor/2825550.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Budayeva ve diğerleri / Rusya Federasyonu. Başvuru No. 15339/02, 21166/02, 20058/02, 11673/02 ve 15343/02. 29 Eylül 2008. Erişim 26 Mart 2023. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%2215339/02%22],%22documentcollectionid2%22: [%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-85436%22]}.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Büyük Daire. Öneryıldız v. Türkiye. Başvuru No. 48939/99. 30 Kasım 2004. Erişim 26 Mart 2023. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22%C3%96nery%C4%B1ld%C4%B1z%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-67614%22]}.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Gül ve diğerleri / Türkiye. Başvuru No. 4870/02. 8 Haziran 2010. Erişim 26 Mart 2023. https://www.icnl.org/resources/library/gul-and-others-v-turkey-application-no-4870-02-2.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. McCann ve diğerleri/Birleşik Krallık. Başvuru No. 18984/91. 27 Eylül 1995. Erişim 26 Mart 2023. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-57943%22]}.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Oğur/Türkiye. Başvuru No. 21594/93. 20 Mayıs 1999. Erişim 26 Mart 2023. https://www.stradalex.eu/en/se_src_publ_jur_eur_cedh/document/echr_21594-93.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Osman/Birleşik Krallık. Başvuru No. 23452/94. 28 Ekim 1998. Erişim 26 Mart 2023. https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22appno%22:[%2223452/94%22],%22itemid%22:[%22001-58257%22]}.
• BBC News Türkçe, “BM: Türkiye’den açılan sınır kapısından Suriye’nin kuzeyine ilk yardım konvoyu geçiş yaptı,” 14.02.2023, erişim 27 Mart 2023, https://www.bbc.com/turkce/articles/cl4vg00rjvno.
• Berberakis, Stelyo. “Türkiye ile Yunanistan arasında deprem diplomasisi tekrarlanacak mı?.” BBC News Türkçe. 01.11.2020. Erişim 26 Mart 2023. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54768581.
• Birleşmiş Milletler Andlaşması ve Uluslararası Adalet Divanı Statüsü. 26.06.1945. Erişim 6 Mart 2023. https://turkiye.un.org/tr/33499-birle%C5%9Fmi%C5%9F-miletler-antla%C5%9Fmas%C4%B1.
• Birleşmiş Milletler Türkiye. “Depremlerin ardından BM Acil Yardım Koordinatörü Griffiths Kahramanmaraş’ı ziyaret etti.” 13.02.2023. Erişim 12 Mart 2023. https://turkiye.un.org/tr/218997-depremlerin-ard%C4%B1ndan-bm-acil-yard%C4%B1m-koordinat%C3%B6r%C3%BC-griffiths-kahramanmara%C5%9F%E 2%80%99%C4%B1-ziyaret-etti.
• Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü. Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi. “06 Şubat 2023 Sofalaca Şehitkamil Gaziantep Depremi Basın Bülteni.” 06.02.2023. Erişim 26 Şubat 2023. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/wp-content/uploads/2023/02/20230206_0117_GAZIANTEP.pdf.
• Cumhuriyet Gazetesi. “İsveç: Türkiye’ye gönderdiğimiz yardımlar, NATO konusunda bir araç olarak görülmemeli.” 07.02.2023. Erişim 17 Mart 2023. https://www.cumhuriyet.com.tr/dunya/isvec-turkiyeye-gonderdigimiz-yardimlar-nato-konusunda-bir-arac-olarak-gorulmemeli-2049189.
• Development Initiatives. “Global Humanitarian Assistance Report 2022.” Erişim 27 Mart 2023. https://devinit.org/documents/1193/GHA2022_Digital_v8_DknWCsU.pdf.
• “Draft Articles on the Responsibility of International Organizations.” Yearbook of the International Law Commission, with commentaries II, 2011. Erişim 5 Mart 2023. https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/commentaries/9_11_2011.pdf.
• Euronews. “Çavuşoğlu: Yunanistan’ın Ege’de 1 mil dahi karasuyu genişlemesine izin vermeyiz.” 29.12.2022. Erişim 18 Mart 2023. https://tr.euronews.com/2022/12/29/cavusoglu-yunanistanin-egede-1-mil-dahi-kara-suyu-genislemesine-izin-vermeyiz.
• Euronews. “Dördüncü seviye deprem ilanının ardından Türkiye’den uluslararası yardım çağrısı.” 06.02.2023. Erişim 26 Şubat 2023. https://tr.euronews.com/2023/02/06/dorduncu-seviye-deprem-ilaninin-ardindan-turkiyeden-uluslararasi-yardim-cagrisi.
• Inter-Agency Standing Committee. “IASC Operational Guidelines on The Protection of Persons in Situations of Natural Disasters.” January 2011. Erişim 12 Mart 2023. https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/IDPersons/OperationalGuidelines_IDP.pdf.
• Inter-Agency Standing Committee. “The Inter-Agency Standing Committee.” Erişim 12 Mart 2023. https://interagencystandingcommittee.org/the-inter-agency-standing-committee.
• International Court of Justice. “Difference Relating to Immunity from Legal Process of a Special Rapporteur of the Commission on Human Rights.” Advisory Opinion. 1999. Erişim 28 Mart 2023. http://www.worldcourts.com/icj/eng/decisions/1999.04.29_immunity.htm.
• Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. “History of OCHA.” Erişim 12 Mart 2023. https://www.unocha.org/about-ocha/history-ocha.
• NTV. “Bakan Çavuşoğlu açıkladı: İsveç ve Finlandiya ile yeni toplantının tarihleri belli oldu.” 27.02.2023. Erişim 17 Mart 2023. https://www.ntv.com.tr/dunya/bakan-cavusoglu-acikladi-isvec-ve-finlandiya-ile-yeni-toplantinin-tarihi-belli-oldu,33rQV5vDg0Gaskvr7_Vv0w.
• Presidency of the Republic of Türkiye, Directorate of Communications. February 06, 2023 Kahramanmaraş Earthquakes Disaster of the Century. 1th Edition. Ankara: Directorate of Communications, 2023.
• Sphere, “Turkey.” erişim 26 Mart 2023, https://spherestandards.org/countries/turkey/.
• The Sphere Project. “Humanitarian charter and minimum standards in humanitarian response.” 2011. Erişim 26 Mart 2023. https://www.unhcr.org/50b491b09.pdf.
• TRTHABER. “Bakan Çavuşoğlu: 102 ülke Türkiye’ye yardım talebinde bulundu.” 18.02.2023. Erişim 12 Mart 2023. https://www.trthaber.com/haber/gundem/bakan-cavusoglu-102-ulke-turkiyeye-yardim-talebinde-bulundu-747182.html#:~:text=D%C4%B1%C5%9Fi %C5%9Fleri%20Bakan%C4%B1%20Mevl%C3%BCt%20%C3%87avu%C5%9Fo%C4%9Flu%2C%20%22Bug%C3%BCne,g%C3%B6revini%20tamamlad%C4%B1%20ve%20%C3%BClkeden%20ayr%C4%B1ld%C4%B1.
• TRTHABER. “İçişleri Bakanı Soylu: Ekipler teyakkuz halinde, 4. seviye alarm koyduk.” 06.02.2023. Erişim 26 Şubat 2023. https://www.trthaber.com/haber/gundem/icisleri-bakani-soylu-ekipler-teyakkuz-halinde-4-seviye-alarm-koyduk-743729.html.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “Deprem bölgelerimize yurtdışından gelen arama, kurtarma ve yardım ekipleri.” Erişim 26 Şubat 2023. https://twitter.com/TC_Disisleri/status/1626839765453574145?s=20.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “Deprem bölgelerimize yurtdışından gelen arama, kurtarma ve yardım ekipleri.” Erişim 26 Şubat 2023. https://twitter.com/TC_Disisleri/status/1625819392691798016?s=20.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Yunanistan Dışişleri Bakanı Sayın Nikos Dendias ile basına yaptıkları konuşma.” 12.02.2023. Erişim 18 Mart 2023. https://www.mfa.gov.tr/sayin-bakanimizin-yunanistan-disisleri-bakani-nikos-dendas-ile-basina-yaptiklari-konusma-12-2-2023.tr.mfa.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun BM Genel Sekreter Yardımcısı İnsani İşler ve Acil Yardım Koordinatörü Martin Griffiths ile görüşmesi, 10 Şubat 2023, Ankara.” Erişim 12 Mart 2023. https://www.mfa.gov.tr/sayin-bakanimizin-bm-genel-sekreter-yardimcisi-ve-acil-yardim-koordinatoru-ile-gorusmesi-10-2-2023.en.mfa.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan ile yaptığı Ortak Basın Toplantısı.” 15.02.2023. Erişim 18 Mart 2023. https://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-sayin-mevlut-cavusoglu-nun-ermenistan-disisleri-bakani-ararat-mirzoyan-ile-yaptigi-ortak-basin-toplantisi--15-subat-2023--ankara.tr.mfa.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “No: 22, 21 Ocak 2023, İsveç’te PKK İltisaklı Gruplarca Düzenlenen Gösteri Hk..” Erişim 18 Mart 2023. https://www.mfa.gov.tr/no_-22_-isvec-te-pkk-iltisakli-gruplarca-duzenlenen-gosteri-hk.tr.mfa.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. “Türkiye’nin Uluslararası Acil İnsanı Yardımları.” Erişim 12 Mart 2023. https://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin_-insani-yardimlari.tr.mfa.
• Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. “Türkiye Afet Müdahale Eylem Planı (2013).” Erişim 14 Mart 2023. https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/2419/files/afet_mud_pl_resmig_20122013.pdf.
• Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. “Kahramanmaraş’ta Meydana Gelen Depremler Hk Basın Bülteni-35.” Erişim 26 Şubat 2023. https://www.afad.gov.tr/kahramanmarasta-meydana-gelen-depremler-hk-basin-bulteni-35.
• Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. “Kahramanmaraş’ta Meydana Gelen Depremler Hk Basın Bülteni-28.” Erişim 26 Şubat 2023. https://www.afad.gov.tr/kahramanmarasta-meydana-gelen-depremler-hk-28.
• United Nations General Assembly. Report of the open-ended intergovernmental expert working group on indicators and terminology relating to disaster risk reduction.” A/71/644. 1 Dezember 2016. Erişim 16 Mart 2023. https://www.preventionweb.net/files/50683_oiewgreportenglish.pdf?_gl=1*1fkucj3*_ga*MzA3OTAxNzE2LjE2Nzg5NTEzMzU.*_ga_D8G5WXP6YM*MTY3ODk1MTMzNC4xLjEuMTY3ODk1MTM2My4wLjAuMA..
• United Nations General Assembly. A/RES/76/119. Resolution adopted by the General Assembly on 9 December 2021. Erişim 27 Mart 2023. https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N21/389/89/PDF/N2138989.pdf?OpenElement.
• United Nations General Assembly. Resolution A/RES/57/150. Resolution adopted by the General Assembly on 16 Dezember 2002. Erişim 12 Mart 2023. https://www.insarag.org/wp-content/uploads/2016/04/GA_Res_57-150_English.pdf.
• United Nations General Assembly. Resolution A/RES/71/127. Resolution adopted by the General Assembly on 8 Dezember 2016. Erişim 12 Mart 2023. https://cerf.un.org/sites/default/files/resources/cerf_ga_resolution_2016_en.pdf.
• United Nations International Law Commission. “Draft Articles on the Protection of Persons in the Event of Disasters.” 2016. Erişim 13 Mart 2023. https://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/draft_articles/6_3_2016.pdf.
• United Nations Office for Disaster Risk Reduction. “MCR2030 – Making Cities Resilient.” Erişim 16 Mart 2023. https://mcr2030.undrr.org/sites/default/files/2022-01/MCR2030%20Europe%20Turkish.pdf.
• United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. “Disaster Response in Asia and The Pacific.” Erişim 28 Mart 2023. https://asiadisasterguide.unocha.org/IV-international-coordination.html.
• United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. “Resolution 46/182, which created the humanitarian system, turns twenty-five.” 16.02.2016. Erişim 11 Mart 2023. https://www.unocha.org/story/resolution-46182-which-created-humanitarian-system-turns-twenty-five.
• United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. “History of OCHA.” Erişim 12 Mart 2023. https://www.unocha.org/about-ocha/history-ocha.
• United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. “UN Disaster Assessment and Coordination (UNDAC).” Erişim 12 Mart 2023. https://www.unocha.org/our-work/coordination/un-disaster-assessment-and-coordination-undac.
• United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs. “UN emergency fund releases US$25 million to help people affected by the earthquakes in the Middle East.” 7 Şubat 2023. Erişim 12 Mart 2023. https://www.unocha.org/story/un-emergency-fund-releases-us25-million-help-people-affected-earthquakes-middle-east.
• United Nations, Central Emergency Response Fund. “Who We Are.” Erişim 11 Mart 2023. https://cerf.un.org/about-us/who-we-are.
• United Nations. “Deliver Humanitarian Aid.” Erişim 12 Mart 2023. https://www.un.org/en/our-work/deliver-humanitarian-aid.