AFET MEVZUATINDAN KAYNAKLANAN YAPISAL SORUNLAR: TEŞKİLAT, İMAR AFLARI VE YAPI DENETİMİ

Yıl 2023, , 269 - 306, 15.10.2023

Dilşad Çiğdem Sever

https://doi.org/10.30915/abd.1380958

Öz

Türkiye’de başta deprem olmak üzere doğal afetlerin gerçekleşmesi beklenmedik bir durum değildir. Bu tür doğal olayları baş edilmesi güç bir afet haline getiren ve bu denli büyük yıkımlara yol açan, risk azaltmak için gerekli önlemlerin alınmaması ve dirençlilik oluşturulmamasıdır. Türkiye’de cumhuriyetin ilk yıllarından beri düzenleme konusu olan afetlerle ilgili mevzuat dağınık bir görünüme sahiptir ve bütüncül politika veya uygulamalar geliştirilmesi için elverişli değildir. Afet risklerinin azaltılması için sağlıklı bir kentleşme ve yapı üretimi sürecinin güvence altına alınması ve buna uygun bir yapı oluşturulması gerekir. Buna karşılık, Türkiye’de 1950’lerden itibaren özel teşkilat oluşturulan afet idareleri etkili olamamış, 2009 yılında AFAD kurularak farklı işlevlerin bu idare altında toplanması da yeterli olmamıştır. Diğer yandan, çok sayıda imar affı ile ruhsatsız veya ruhsata aykırı yapı korunmuş, kentsel dönüşüm süreçleri amaca uygun şekilde gerçekleşmemiştir. 2018 yılında uygulanan imar barışı sonucunda verilen yapı kayıt belgelerinin sayıca fazlalığı ve denetimsiz bir alan yaratması dirençlilik konusundaki güçlükleri artırmıştır. İmar barışı düzenlemelerinde yer alan ve depreme dayanıklılığın malikin sorumluluğu olduğu hükmü idarenin sorumluluğunu ortadan kaldırmadığı gibi, tam tersine kayıt altına alınan bu ruhsatsız yapılarda riskin öngörülmesi daha mümkün hale gelmiştir. Dirençli kentleşmenin önünde bu şekilde bir engel oluşturan imar aflarına eşlik eden yapı denetimi süreçleri sorunu daha büyük hale getirmiştir. Yapı denetim şirketlerine devredilen bu işlevin kamusal niteliği gözetilmeksizin yapılan yasal düzenlemeler bu denetimin yeterince etkili olmasını sağlayamamıştır. Tüm bu yapısal sorunlar afet riski azaltmayı giderek zor hale getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

afet yönetimi, dirençlilik, afet risk azaltma, İmar barışı, yapı denetim kuruluşları

Kaynakça

• Akalın, Mehmet. Kente Karşı İşlenen Suçların Faili: İmar Afları. Gaziantep: İKSAD Yayınları, 2018.
• Aktel, Mehmet. “5902 Sayılı Yasa İle Türkiye’de Afet Yönetiminde Oluşan Değişim.” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 27, (2010): 1-9.
• Akyılmaz, Bahtiyar, Murat Sezginer ve Cemil Kaya. Türk İdari Yargılama Hukuku. Ankara: Savaş, 2022.
• Ambraseys, N. N. “The Earthquake of 1509 in the Sea of Marmara, Turkey, Revisited.” Bulletin of the Seismological Society of America, 91/6 (2001): 1397–1416.
• Aygen, Cemal. Teşri’i Faaliyetinden Dolayı Devletin Hukuki Mesuliyeti. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, 1955.
• Bulubay, Can. “İmar Barışının Kentsel Korumaya Yönelik Olumsuz Etkilerinin İstanbul Tarihî Yarımada Perspektifinden İncelenmesi.” Planlama Dergisi, 31(3) (2021): 480-499.
• Dörr, Oliver. “Staatshaftung in Europa: Vergleichende Bestandsaufnahme.” içinde Staatshaftung in Europa: Nationales und Unionsrecht, ed. Oliver Döll, 1-30. Berlin, Boston: DeGruyter, 2013.
• Ersavaş Kavanoz, Suna; Erdem, Nisa. “İmar Barışı Uygulamasının Değerlendirilmesi: Trabzon Örneği.” Planlama Dergisi, 32(2) 2022: 205-220.
• Günday, Metin. İdare Hukuku. Ankara: İmaj, 2011.
• Kahraman, Serap, Baran, T., Özçelik Ö., Saatçı A., Mısır S., Girgin S.C. “Yapı Stoku Envanter Çalışmalarının Önemi.” (bildiri metni 2. İzmir Kent Sempozyumu, 2013). https://www.researchgate.net/publication/264787878_YAPI_STOKU_ENVANTER_CALISMALARININ_ONEMI (son erişim: 06.06.2023)
• İlgezdi, Ali Rıza ve Batak, Gökhan. İmar Barışından Kaynaklanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2022.
• İlgün, Abdülkerim veUysal, Hüseyin. “Türkiye’de İmar Affı/İmar Barışı Kanunlarının Uygulamaları ve Karşılaşılan Sorunlar: Alanya Örneği.” Türkiye Arazi Yönetimi Dergisi 4, no.1 (2022): 1-11.
• Kalabalık, Halil. İmar Barışı: Başvuru Süreci ve Sonuçları. Ankara: Seçkin Yayınları, 2018.
• Kalfa Ünal, Elifnur. “Süreç Modeli Çerçevesinde Türkiye’nin İmar Barışı Politikasının Çözümlenmesi.” Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, 2022.
• Kaplan, Gürsel. İdari Yargılama Hukuku. Bursa: Ekin, 2022.
• Klein, Naomi. The Shock Doctrine: The Rise of Disaster Capitalism. New York: Metropolitan Books, 2008.
• Mir, Oriol. “Spanien.” içinde Staatshaftung in Europa: Nationales und Unionsrecht, ed. Oliver Döll, 701-726, Berlin, Boston: DeGruyter, 2013.
• Olberg, Susanne. “Die Haftung des Staates für legislatives Unrecht in Deutschland und Japan.” Zeitschrift für Japanisches Recht, Bd. 14 Nr. 27 (2009): 197-223.
• Onar, Sıddık Sami. İdare Hukukunun Umumi Esasları. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1966.
• Özkan, Gökhan. “Türkiye’de Yapı Denetim Sistemi İle İlgili Yaklaşımlar.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2005.
• Özkaya Özlüer, Ilgın. “İmar Barışı Düzenlemesine Hukuki Bir Yaklaşım.” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 9, no. 2, (2018): 313-340.
• Sarıca, Ragıp. İdari Kaza I: İdari Davalar. İstanbul: Kenan Matbaası, 1949.
• Tan, Turgut. “Yasama Faaliyetinden Devletin Sorumluluğu.” içinde Prof. Dr. Nevzat Toroslu'ya Armağan, 1059-1069. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Walus, Andreas, Katastrophenorganisationsrecht: Prinzipien der rechtlichen Organisation des Katastrophenschutzes. Bonn: Bundesamt für Bevölkerungsschutz und Katastrophenhilfe, 2012.
• Wròblewski, Bartłomiej P. Die Staatshaftung für legislatives Unrecht in Deutschland, Eine rechtshistorische, rechtsdogmatische und rechtsvergleichende Untersuchung. Baden-Baden, 2005.