Anayasa Mahkemesinin 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 367. maddesinin son fıkrasının İptali Yönündeki Kararının Vergi Uyuşmazlığından Doğan İdari Davalara Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 80 Sayı: 3, 255 - 327, 25.08.2022

Yunus Emre Yılmazoğlu

https://doi.org/10.30915/abd.1118142

Cited By: 2

Öz

Anayasa Mahkemesi 213 sayılı Kanun’un 367. maddesinin son fıkrasında yer alan ve ceza yargılaması süreci ile idari cezalandırma sürecinde alınan kararların birbirini bağlamayacağını öngören kuralı Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmiştir. Bu iki sürecin maddi yönden ve zamansal açıdan yeterince yakın bir bağlantı içinde yürütülmesini öngören ne bis in idem ilkesi ise gerek Anayasa ve gerekse Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ek 7 No’lu Protokol’ün 4. maddesi kapsamında Türk hukukunda açısından yürürlüktedir. Bu çalışma, anılan iptal kararı ve ne bis in idem ilkesine ilişkin yürürlükte olan düzenlemeler ışığında ceza soruşturma ve kovuşturma sürecinin suç isnadının esasını ilgilendiren (özerk bir yorumla bir beraat ya mahkûmiyet tesis eden) bir kararla kesinleşmesinin idari yargıda derdest olan vergi uyuşmazlığından doğan davalara etkisini incelemeye yönelmektedir.

Anahtar Kelimeler

ne bis in idem ilkesi, vergi kabahati, vergi ziyaı, vergi kaçakçılığı suçu, vergi uyuşmazlığından doğan idari dava

EFFECTS OF THE CONSTITUTIONAL COURT’S JUDGMENT TO REVOKE THE LAST PARAGRAPH OF ARTICLE 367 OF THE TAX PROCEDURE LAW NO. 213 ON ADMINISTRATIVE ACTIONS ARISING FROM TAX DISPUTE

Öz

The Constitutional Court revoked the last paragraph of Article 367 of Tax Procedure Law No. 213, which stipulates that the decisions taken during the criminal proceedings and the tax misdemeanour proceedings do not bind each other, ruling it constitutes a violation of the Constitution. The ne bis in idem principle, which stipulates that these two proceedings should be conducted in a sufficiently close manner both in substance and in time, is applicable in Turkish law within the scope of both the Constitution and Article 4 of Protocol No. 7 to the European Convention on Human Rights. In the light of the aforementioned annulment judgment and the applicable rules regarding the principle of ne bis in idem, this study aims to examine the effect of the conclusion of the criminal investigations and prosecutions with a decision concerning the basis of the criminal charge (which constitutes an “acquittal” or a “conviction” with an autonomous interpretation), on the cases arising from tax disputes pending in the administrative jurisdiction.

Anahtar Kelimeler

the principle of ne bis in idem, tax misdemeanor, tax loss, tax fraud crime, administrative case arising from tax disputes

Kaynakça

• Akkaya, Mustafa. “Vergi Mahkemesi ve Ceza Mahkemesi Kararlarının Etkileşimi Üzerine Bir İnceleme.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 49 no. 1 (Mayıs, 2000): 85-96.
• Bahçeci, Barış. “İHAM’ın Vergi Cezalarında Ne Bis İn İdem İçtihadı ile Türk Hukukunun Uyumu Sorunu.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 136 (Mayıs-Haziran, 2018): 141-66.
• Bahçeci, Barış. “İHAM İçtihadında Vergi Cezalarında ‘Ne Bis In Idem.’” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 67 no. 2 (Haziran, 2018): 253-78.
• Beyribey, Kurtuluş. “Vergi Kaçakçılığı Suçlarında Ceza Mahkemesi Kararlarının Vergi Yargısına Etkisi.” Danıştay Dergisi 141 (2016): 41-65.
• Biyan, Özgür. “Aynı Fiil Nedeniyle Vergi Ziyaı Cezası ve Hapis Cezasının Birlikte Uygulanması: Non Bis in Idem İlkesi.” Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi 145 (Ocak, 2016): 100-07.
• Ela, Hatice. Vergi ve Ceza Hukukunda Sahte Belge ve Yanıltıcı Belge. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020. Geçer, Ahmet Emrah. “Vergi Ceza Hukukunda Non Bis İn İdem İlkesi.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65 no. 2 (Haziran, 2016): 315-48.
• Geçer, Ahmet Emrah. “İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’nin Vergi Cezalarında “Non Bis İn İdem” İlkesine İlişkin A ve B v. Norveç Kararının Türk Vergi Hukuku Uygulamasına Etkileri.” Vergi Sorunları Dergisi 350 (Kasım, 2017): 108-20.
• Gökcen, Ahmet, Murat Balcı, M. Emin Alşahin ve Kerim Çakır. Ceza Muhakemesi Hukuku. 4. Baskı, Ankara: Adalet Yayınevi, 2020.
• Gündoğdu, Selim. “Vergi İdari Yargılaması ve Vergi Ceza Yargılamasında Aynı Fiilin Farklı Nitelendirilmesinin Hukuki Güvenlik ve Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Değerlendirilmesi.” içinde İnsan Hakları Komisyonu Çalışmaları 6. Dönem (2020-21), 353-462. Ankara: Danıştay Yayınları, 2021.
• Güneş Karaçoban, Tuğçe. “Vergi Yaptırım Hukukunda Non Bis İn İdem İlkesi.” İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15 no. 2 (Temmuz-Ağustos, 2016): 85-106.
• Üzeltürk, Hakan. “Ne Bis İn İdem: Bir Anayasa Mahkemesi Kararı.” Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XVI no. 2 (2019): 215-31.
• Yaltı, Billur. “İdari Vergi Cezası Davalarında Duruşmasız Yargılanma: İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihadında Bendenoun Kriterlerinden Jussila Kriterlerine” Vergi Sorunları Dergisi 225 (Haziran, 2007): 7-20.
• Yaltı, Billur. “İHAM’ın Glantz Kararının Ardından: Kaçakçılıkta Para Cezası ve Hapis Cezası Uygulamasının Non Bis İn İdem İlkesine Aykırılığı Üzerine.” Vergi Sorunları Dergisi 317 (Şubat, 2015): 85-92.
• Yenisey, Feridun ve Ayşe Nuhoğlu. Ceza Muhakemesi Hukuku. 4. Baskı, Ankara: Seçkin, 2016.
• Yılmazoğlu, Yunus Emre. İdari Yargıda Hak Eksenli Dönüşüm - Vergi Uyuşmazlığından Doğan İdari Davalarda Mülkiyet Hakkının Korunması. İstanbul: On İki Levha, 2021.
• Yılmazoğlu, Yunus Emre. “Vergi Yargısı Uygulamasında Kabahatler Kanunu’na Alternatif Bir bakış ve Vergi Ziyaı Doğuran Fiillere İştirake İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararına Dair Bir İrdeleme.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 124 (Mayıs-Haziran, 2016): 323-52.
• Anayasa Mahkemesi kararları açısından www.anayasa.gov.tr (Kararlar Bilgi Bankası)
• Danıştay kararları açısından www.danistay.gov.tr (Karar Arama)
• https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/57-avrupa-insan-haklar-sozlesmesine-ek-7-numaral-protokol/
• Candan, Turgut. “Bir Anayasa Mahkemesi Kararı, Vergi Cezaları ve Non Bis İn İdem Kuralı.” Turgut Candan (blog). 25 Mayıs 2019. https://turgutcandan.com/2019/05/25/bir-anayasa-mahkemesi-karari-vergi-cezalari-ve-non-bis-in-idem-kurali/.
• Anayasa Mahkemesi, E.2012/136, K.2012/181, 22.11.2012
• Anayasa Mahkemesi, E.2019/16, K. 2019/15, 14.3.2019
• Anayasa Mahkemesi, E.2019/4, K.2021/78, 4.11.2021
• Anayasa Mahkemesi, Ayşe Zıraman ve Cennet Yeşilyurt, B. No: 2012/403, 26/3/2013
• Anayasa Mahkemesi, Kürşat Eyol, B. No: 2012/665, 13/6/2013
• Anayasa Mahkemesi, E.T.Y.İ. A.Ş., B. No: 2013/596, 8/5/2014
• Anayasa Mahkemesi, Hüseyin Şahin [GK], B. No: 2013/1728, 12/11/2014
• Anayasa Mahkemesi, Gür-Sel İnşaat Malzemeleri San. Tic. Ltd. Şti., B. No: 2013/4324, 7/7/2015
• Anayasa Mahkemesi, Özcan Pektaş, B. No: 2013/6879, 2/12/2015
• Anayasa Mahkemesi, Galip Şahin, B. No: 2015/6075, 11/6/2018
• Anayasa Mahkemesi, Ünal Gökpınar [GK], B. No: 2018/9115, 27/3/2019
• Anayasa Mahkemesi, Türkiye İş Bankası A.Ş. (9), B. No: 2016/2400, 3/4/2019
• Anayasa Mahkemesi, Mehmet Turgay Özbekler, B. No: 2017/20779, 11/3/2020
• Anayasa Mahkemesi, Famiye Beğim ve Mehmet Tahir Beğim, B. No: 2017/21882, 10/02/2021
• Anayasa Mahkemesi, Abdülaziz Gökalp, B. No: 2018/23214, 25/2/2021
• Anayasa Mahkemesi, Ali Timur Karabacak ve diğerleri, B. No: 2018/17190, 13/1/2022
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Engel ve Diğerleri/Hollanda, [GK] B. No: 5100/71, 5101/71, 5102/71, 5354/72, 5370/72, 8/6/1976
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, X/Avusturya (k.k.), B. No: 9295/81, 6/10/1982
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, C/Birleşik Krallık (k.k.), B. No: 11882/85, 7/10/1987
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Bendenoun/Fransa, B. No: 12547/86, 24/2/1994
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Agrotexim ve Diğerleri/Yunanistan, B. No: 14807/89, 24/10/1995
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Ferrazzini/İtalya, B. No: 44759/98, 12/7/2001
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Janosevic/İsveç, B. No: 34619/97, 23/7/2002
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Ringvold/Norveç, B. No: 34964/97, 11/2/2003
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Morel/Fransa (k.k.), B. No: 54559/00, 3/6/2003
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Isaksen/Norveç (k.k.), B. No: 13596/02, 2/10/2003
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Manasson/İsveç (k.k.), B. No:41265/98, 20/07/2004
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Pokis/Letonya (k.k.), B. No: 528/02, 5/10/2006
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Jussila & Finlandiya [BD] B. No: 73053/01, 23/11/2006
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Carlberg/İsveç, B. No: 9631/04, 27/01/2009
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Sergey Zolotukhin/Rusya [BD], B. No: 14939/03, 10/2/2009
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Ruotsalainen/Finlandiya, B. No: 13079/03, 16/6/2009
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Çelik Bozkurt/Türkiye, B. No: 34388/05, 12/4/2011
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kapetanios/Yunanistan, B. No: 3453/12, 42941/12, 9028/13, 30/4/2015
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, A ve B/Norveç [BD], B. No: 24130/11 ve 29758/11, 15/11/2016
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Glantz/Finlandiya, B. No:37394/11, 20/05/2014
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Pirttimäki/Finlandiya, B. No: 35232/11, 20/05/2014
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Lucky Dev/İsveç, B. No: 7356/10, 27/11/2014, 27/11/2014
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kemal Coşkun/Türkiye, B. No: 45028/07, 28/3/2017
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Jóhannesson ve diğerleri/İzlanda, B. No: 22007/11, 18/5/2017
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Seven/Türkiye, B. No: 60392/08, 23/1/2018
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Matthildur Ingvarsdottir/İzlanda (k.k.), B. No: 22779/14, 04/12/2018
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Ragnar Thorisson/İzlanda, B. No: 52623/14, 12/02/2019
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Bjarni Ármannsson/İzlanda, B. No: 72098/14, 16/04/2019
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Mihalache/Romanya [BD], B. No: 54012/10, 8/7/2019
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, E. 2019/1467, K. 2020/1051, 21/10/2020
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, E. 2020/1063, K. 2020/1306, 2/12/2020
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, E. 2020/853, K. 2022/17, 19/1/2022
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu, E. 2020/676, K. 2022/23, 19/1/2022
• Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2019/7-84-2020/399, 6/10/2020
• Yargıtay 4. Ceza Dairesi, E. 2021/30905, K. 2021/28851, 8/12/2021