Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi Kararlarında Hükmen Tutukluluk Kavramı ve Kavramın Türk Hukukuna Uygunluğu Sorunu

Yıl 2022, Cilt: 80 Sayı: 4, 473 - 499, 23.11.2022

Ömer Demirtaşoğlu

Öz

Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, kişinin bedensel özgürlüğünü korumaya ve bu özgürlüğe devlet tarafından yapılacak keyfi müdahaleleri önlemeye yönelik bir haktır. Temel insan haklarının en önemlilerinden olan bu hak Anayasa’mızda, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde ve birçok belgede koruma altına alınmıştır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin içtihatlarıyla ortaya çıkarmış olduğu hükmen tutukluluk kavramı, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı bağlamında yoğun tartışmalara neden olmuştur ve olmaya devam etmektedir. Bu makalede öncelikle, hükmen tutukluluk kavramının ortaya çıkışı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararlarına yansımaları incelenmiştir. Sonrasında ise kavramın Türk Hukuku’na uygunluğu irdelenmiş ve tartışma ile ilgili bazı çözüm önerileri öne sürülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, hükmen tutukluluk, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi 5. madde, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 19. madde, Ceza Muhakemesi Kanunu 102. madde.

Kaynakça

• Aktan, Hamdi Yaver. “İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması (Anayasa, 90/son),” Türkiye Barolar Birliği, Sayı 76, (2005): 141-9.
• Baytaz, Abdullah Batuhan. “Hükme Bağlı Tutukluluk,” Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 6, no. 2, (2018): 133-53.
• Büke, Ahmet. Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı, Yaşar Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Değirmencioğlu, Burcu. “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında “Masumiyet Karinesi”nin Korunması,” Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, no. 2, (2019): 307-56.
• Gözler, Kemal. Anayasa Hukukunun Genel Esasları Ders Kitabı, 10. Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2018.
• İnci, Z. Özen. “Tutukluluk ve Hükümlülük Arasındaki Araf: Hükmen Tutukluluk ve Uygulamada Yaşanan Sorunlar,” Ceza Hukuku Dergisi 9, no. 25, (Ağustos 2014): 103-23.
• Soysal, Alican. “Hükmen Tutukluluk Kavramı ve Türk Hukuku’nda “Hükmen Tutuklu” Statüsünün Kabul Edilmesinin Yarattığı Hak İhlalleri,” erişim 8 Şubat 2022, https://nalbantoglu.av.tr/hukmen-tutukluluk/.
• Şirin, Tolga. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-1, Ankara: MRK Baskı ve Tanıtım, 2018.
• Toroslu, Nevzat ve Metin Feyzioğlu. Ceza Muhakemesi Hukuku, 20. Baskı, Ankara: Savaş Yayınevi, 2020.
• Yenidünya, Caner. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Masumiyet Karinesi.” Güncel Hukuk Aylık Hukuk Dergisi, Sayı:5, (Mayıs 2004): 20-1.
• Yücel, Mustafa T. “Tutuklama Paradoksu.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, no. 91, (2010): 291-9.