MİMARİ ESER NİTELİĞİNİ HAİZ YAPILARIN DEPREM SONRASI DURUMLARININ TELİF HAKLARI KAPSAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: Özel Sayı - DEPREM ÖZEL SAYISI-II (ÖZEL HUKUK), 345 - 372, 15.10.2023

Berra Aktan

Öz

Mimari eserler, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)’nda sayılan güzel sanat eserlerindendir. Buna göre, sahibinin hususiyetini yansıtan ve estetik değer taşıyan yapılar mimari eser olarak telif hakkı korumasından faydalanacaktır. Eser sahibinin eserde değişiklik yapılmasını menetme hakkı uyarınca mimari eserler üzerinde mimarın izni olmaksızın değişiklik yapılması mümkün değildir. Ancak, FSEK m. 16’da öngörülen istisna ve dürüstlük kuralı çerçevesinde haklı nedenin varlığı halinde eser sahibinin izni olmaksızın eser üzerinde değişiklik, tadilat ve hatta eserin yıkımı yapılabilecektir. Mimari eserlerin büyük çoğunluğunun kullanım amaçlı inşa edilmeleri, has güzel sanat eserlerine kıyasla, malikin değişiklik yapma yasağını esnetmektedir. Yapı maliki ile eser sahibinin menfaatleri arasındaki denge göz önüne alınarak; yapının depreme karşı güçlendirilmesi yahut depremde zarar gören binanın tadili ve gerekirse yıkımı konularında mimarın manevi hakkına dayanarak malikin tasarrufuna karşı çıkması mümkün olmayacaktır.

Anahtar Kelimeler

telif hakkı, mimari eser, eser vasfı, estetik değer, eserde değişiklik

Kaynakça

• Akgün, Başak. “Telif Hukuku’nda İntihal Kavramı, Anonim Kullanımlar ve Tüm Bunların Karşısında Eser Sahiplerinin Fikri İmzası: “Üslup”.” FMR Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi 21, no. 1 (2019): 57-76.
• Arkan, Sabih. “Mimari Eserlerde Malik ile Mimarın Hak ve Menfaatlerinin Dengelenmesi.” Bankacılık ve Ticaret Hukuku Dergisi 24, no 2 (2007): 167-171.
• Arseven, Celal Esad. Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Maarif Vekaleti, 1943.
• Arslanlı, Halil. Fikri Hukuk Dersleri II, Fikir ve Sanat Eserleri. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası, 1954.
• Ateş, Mustafa. Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Hakların Kapsamı ve Sınırlandırılması. Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2003.
• Ateş, Mustafa. Fikri Hukukta Eser. Turhan Kitabevi: Ankara, 2007.
• Ayiter, Nuşin. Hukukta Fikir ve Sanat Ürünleri. Ankara: Sevinç Matbaası, 1981.
• Bozgeyik, Hayri. Mimaride Telif Hakları. 3. baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Bozgeyik, Hayri. “Fikir ve Sanat Eserlerinde Hususiyet.” Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 25, no. 3, (2009): 169-224.
• Doğrul, Gürhan Sefa. Mimarın Telif Hakkı. Ankara: Yazarın Kendi Yayını, 2013.
• Ertaş Şeref ve K. Emre Gökyayla. “Mimari Projeler Üzerinde Telif Hakkı.” içinde Prof. Dr. Seyfullah Edı̇s’e Armağan. 407-424. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2000.
• Hirsch, Ernst E. Hukuki Bakımdan Fikri Say II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1943.
• Jones, Richard H. “The Myth of the Idea/Expression Dichotomy in Copyright Law.” Pace Law Review 551 no.3 (1990): 551-607.
• Karademir, Artür. Çalışanların Yarattığı Eserler Üzerinde Fikri Hakların Kullanılması. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2017.
• Kılıçoğlu Capadona, Pınar. Şehir Planlarının Eser Niteliği ve Eser Sahipliği. Ankara: Turhan Kitabevi, 2011.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Sınai Haklarla Karşılaştırmalı Fikri Haklar. Ankara: Turhan Kitabevi, 2017.
• Merdivan, Fethi ve Levent Yavuz, Türkay Alıca. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Yorumu, 2. baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2014.
• Öztan, Fırat. Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku. Ankara: Turhan Yayınevi, 2008.
• Öztrak, İlhan. Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklar. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1971.
• Polater, Salih. Fikir ve Sanat Eserleri Hukukuna Göre Güzel Sanat Eserleri ve Eser Sahibinin Hakları. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Snow, Ned. Intellectual Property and Immorality: Against Protecting Harmful Creations of the Mind. New York: Oxford University Press, 2022.
• Suluk Cahit ve Temel Nal, (Rauf Karasu). Fikri Mülkiyet Hukuku. 5. baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Suluk, Cahit. “Telif Hukukunda Mimari Eserler.” içinde Telif Hukukunda Mimari Eserler, ed. Celal Abdi Güzer, 29-44. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, 2016.
• Suluk, Cahit. “Mimari Eserlerde Eser Sahibi ile Yapı Malikinin Menfaatlerinin Dengelenmesi.” Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi (FMR) 12, no 1 (2011): 45-65.
• Suluk, Cahit. Telif Hakları ve Korsanlıkla Mücadele. İstanbul: Hayat Yayıncılık. 2004.
• Tekinalp, Ünal. Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku. 5. baskı. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2012.
• Uslu, Ramazan. Türk Fikir ve Sanat Hukukunda ‘Eser’ Kavramı. Ankara: Seçkin Yayınları, 2003.
• Yarsuvat, Duygun. Türk Hukukunda Eser Sahibi ve Hakları. İstanbul: Güryay Matbaacılık, 1984.
• Yılmaztekin, Hasan Kadir. Yapay Zekanın Eser Sahipliği. Ankara: Adalet Yayınevi, 2021.
• Zeyrek, İlker. “İdare Hukuku Açısından Yapı Denetimi.” Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2019.