MAHALLE MUHTARLARI VE GÖREVDEN UZAKLAŞTIRMA

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: CUMHURİYET 100. YIL ÖZEL SAYISI, 137 - 196, 28.11.2023

Selman Özdemir

https://doi.org/10.30915/abd.1227997

Öz

Nüfusun büyük bölümünün kırsalda yaşadığı yıllarda muhtar denildiğinde akla köy muhtarları gelmekteydi. Şehir nüfusunun kır nüfusunu geçtiği 1985 yılından itibaren şehirlerdeki nüfus artmaya, kırlardaki nüfus azalmaya başlamış; bu değişimden kırın başat yerleşim yeri olan köy de nasibini almıştır. 6360 sayılı Kanun’la köylerin hukukî varlıklarına büyükşehir statüsündeki illerde son verilmesiyle birlikte, 2021 yılı TUİK verilerine göre ülkemiz nüfusunun %93.2’si şehirlerde, %6.8’i köyler ile diğer yerleşim yerlerinde yaşar hale gelmiştir. Sürecin sonunda (günümüzde) artık muhtar denildiğinde akla köy muhtarlarından çok mahalle muhtarları gelmektedir. Diğer bir ifadeyle mahalle muhtarları artık daha görünür hale gelmişlerdir. Özellikle büyükşehir statüsündeki illerde kırsal bölgelerdeki mahalle muhtarlarının, öteden beri şehir mahalle muhtarlarından farklı olarak kullanmaya devam ettikleri yetkileri, bu bağlamda muhtelif ilave görevleri bulunmaktadır. Ayrıca kişisel husumetler nedeniyle muhtarların şikâyet edilmeleri ile karşılaşılma sayısı da artmıştır. Bunun neticesinde eskiye oranla mahalle muhtarlarının görevden uzaklaştırılmalarında da artış görülmektedir. Ancak sıklıkla tatbik edilmeye başlanan görevden uzaklaştırma uygulamasının hukukî yönden hatalı olduğu değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, mahalle muhtarlarının görevden uzaklaştırılması meselesi biraz daha yakından ele alınarak, uygulamadaki hatalar ve hukuka aykırılıklar açıklanmaya çalışılmış; mahalle muhtarlarının görevden uzaklaştırılmalarının mümkün olup olmadığı tahlil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Görevden uzaklaştırma, işten el çektirme, mahalle muhtarı, memur, müstahdem, idari tedbir

MUKHTAR OF NEIGHBOURHOOD AND DISMISSAL

Öz

In the years when most of the population lived in the countryside, village mukhtar came to mind when the mukhtar was mentioned. Concentration in cities has increased since 1985, when the urban population surpassed the rural population, population in rural areas has decreased. The village, which is the main settlement of the countryside, was affected by this situation. With the Code No. 6360, the legal existence of villages was terminated in provinces with metropolitan status. According to TUIK data for 2021, 93.2% of our country's population lives in cities and 6.8% in villages. Anymore when the headman is mentioned, not the village headman, but the neighborhood headman comes to mind. In other words, neighborhood mukhtar became more visible. Especially in provinces with metropolitan status, neighborhood mukhtar in rural areas have different powers that they have been using for a long time, and various additional duties in this context. In addition, mukhtars are frequently complained about due to personal enmities. For this reason, there is an increase in the number of dismissals of neighborhood mukhtar compared to the past. However, the application of dismissal is applied incorrectly from the legal point of view. In this study, the issue of dismissal of the neighborhood headmen is handled a little more closely. Also in this study, errors and illegalities in practice were tried to be explained; It has been analyzed whether it is possible to dismiss the neighborhood headmen or not.

Anahtar Kelimeler

Görevden uzaklaştırma, işten el çektirme, mahalle muhtarı, memur, müstahdem, idari tedbir

Kaynakça

• Akbulut, Emre. Türk İdare Hukukunda Kanunî İdare İlkesi. İstanbul: Beta Yayınları, 2013.
• Akyıldız, Ali. “Muhtar.” İslâm Ansiklopedisi-31. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
• Akyılmaz, Bahtiyar, Sezginer, Murat ve Kaya, Cemil. Türk İdare Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınevi, 2009.
• Akyol, Taha. Türkiye’nin Hukuk Serüveni. İstanbul: Doğan Kitap, 2016.
• Altan, Yakup. “Türk Kamu Personel Rejiminde Reform İhtiyacı: Reformu Gerektiren Dış Etkenler Ekseninde Bir Değerlendirme.” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, no 8, (Haziran 2016).
• Altay, Evren. Görevden Uzaklaştırma. Ankara: Turhan Kitabevi, 2004.
• Apaydın, H. Yunus. “İhtiyâr.” İslâm Ansiklopedisi-C.21. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Arıkboğa, Erbay. “Boşluk Doldurucu ve Aracı Kurum: Mahalle Muhtarlığı.” Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildiriler Kitabı. (Haz. Birgül A. Güler ve Ayşegül Sabuktay), Ankara: TODAİE Yayınları, 2000.
• Arıkboğa, Erbay. “Yerel Yönetim Açısından Mahalle Muhtarlığına Bir Bakış.” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, no 8, (Temmuz 1999).
• Atasoy, Veysel. Türkiye’de Mahallî İdarelerin Yapısı ve Yeniden Düzenlenmesi. Ankara: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1992.
• Aydın, Hüseyin. “Ceza Hukukunda Kamu Görevlisi Kavramı.” Ankara Barosu Dergisi, no 1, (Ocak 2010).
• Balta, Tahsin Bekir. İdare Hukuku-I. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1970.
• Demirkaya, Yüksel, Koç Mesut. “6360 Sayılı Kanun İle Birlikte Mahalleye Dönüşen Köylerde Değişimin Katılım Açısından Muhtarlığa Etkisi: Menteşe ve Seydikemer İlçeleri Üzerinden Bir Değerlendirme.” Strategic Public Management Journal, no 3, (2017).
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2007.
• Efendi, Ahmed Mahir. “Tensikat Kanunu’na Zeyl Lâyihai Kanuniy’ye Hakkındaki Konuşma Metni”, Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, II’nci İçtima Senesi I’inci Devre 24 Mart 1326 Tarihli Zabıt ve Metinlerin Yer Altığı 3’üncü Cilt, Ankara: TBMM Yayınları, t.y.
• Erdagöz, Özcan. “Mahalle Yönetimi Ve Geleceği.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, no 1, (2012).
• Ergenç, Özer. “Osmanlı Şehirlerindeki Yönetim Kurumlarının Niteliği Üzerine Bazı Düşünceler.” VII’nci Türk Tarih Kongresi Bildiriler Kitabı-C.II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1981.
• Faroqhi, Suraiya. Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı. (Çev. Emine Sonnur Özcan), Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2018.
• Gökalp Alıca. Süheyla Suzan, “Çevrenin Korunmasına İlişkin İptal Davalarında Kişisel Menfaat Kavramı.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, no 139, (2018).
• Göküş, Mehmet; Bayrakcı, Erdal; Alptürker, Hakan. “Mahalle Yönetimi ve Mahalle Muhtarlarının Vatandaşlar Tarafından Değerlendirilmesi.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, no 18, (Temmuz 2013).
• Gözler, Kemâl. İdare Hukuku 2. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, 2003.
• Gözler, Kemâl. Mahallî İdareler Hukuku. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, 2018.
• Günday, Metin. İdare Hukuku. Ankara: İmaj Yayınevi, 2004.
• Güneş, Yaşar. “Mahalle Yönetimi.” Türk İdare Dergisi, no 465, (Aralık 2009).
• Kaban, İsmail. “Adlî Muhasebecilik Uygulaması Olarak Osmanlı Arşivlerinde İşten El Çektirme.” Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, (2021).
• Kabataş Kaymakamlığı’nın 03.11.2021 tarih ve E.83354832-900-747 sayılı işlemi.
• Kaman, Nur. “Kamu Personel Hukuku.” İdare Hukuku. (Yıldırım, Turan; Yasin, Melikşah; Kaman, Nur; Özdemir, Eyüp; Üstün, Gül; Okay Tekinsoy, Özge), İstanbul: XII Levha Yayınları, 2013.
• Kanar, Mehmet. Osmanlıca Türkçesi Sözlüğü. İstanbul, Say Yayınları, 2009.
• Kayar, Nihat. Sözleşmeli Personel Hukuku. Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2014.
• Malkoç, İsmail. Açıklamalı-Gerekçeli Memur Yargılaması. Ankara: Malkoç Kitabevi, 2006.
• Mısır, M. Haşim. Avukatlık Disiplin Hukuku. Ankara: TBB Yayınları, 2008.
• Nadaroğlu, Halil. Mahallî İdareler. İstanbul: Beta Yayınları, 1998.
• Nagata, Yuzo. Tarihte Âyânlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1997.
• Onar, Sıddık Sami. İdare Hukukunun Umumî Esasları I. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1966.
• Onar, Sıddık Sami. İdare Hukukunun Umumî Esasları II. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1966.
• Ortaylı, İlber. Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı. İstanbul: Kronik Kitap Yayınları, 2017.
• Ortaylı, İlber. “Eski Türk Şehirlerinde Yapı İşlerinin Fonksiyonel Düzenlenişi ve Yapı Örgütü.” Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Ortaylı, İlber. “Osmanlı Toplumunda Aile.” Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Özay, İl Han. Günışığında Yönetim. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2004.
• Özdemir, Selman. “6360 Sayılı Kanun Kapsamında Köyden Mahalleye Dönüşen Alanlardaki Yapıların Ruhsatlandırılmış Sayılması.” Ankara Barosu Dergisi, no 78, (Nisan 2020).
• Özdemir, Selman. “Belediyelerin Hâkim Hissedâr Olduğu Şirketlerde İhalelere Katılmaktan Yasaklama Kararını Hangi Merciinin Vereceği Meselesi.” Ombudsman Akademik Dergisi, no 13, (Temmuz/Aralık 2020).
• Özdemir, Selman. “Köylerde Ayrı Bir Yerleşme Plânına İhtiyaç Duyulmasının Sebepleri.” Mahallî İdareler Dergisi, no 59, (Kasım 2017).
• Özdemir, Selman. “Mahalle Muhtarlarının Görevden Uzaklaştırılması.” Mahallî İdareler Dergisi, no 70, (Ekim 2018).
• Özdemir, Selman. “Uygulama İmar Plânı İle Arsa Düzenlemesi Yapma Yetkisinin İlçe Belediyesinden Büyükşehir Belediyesine Devri Meselesi.” Mahallî İdareler Dergisi, no 66, (Haziran 2018).
• Özdemir, Selman. “Yerindelik Yasağı Kuralının İdarî Yargı Bakımından İncelenmesi.” Adâlet Dergisi, no 60, (Ocak 2018).
• Özgül, İbrahim; Kartal, Nazım. Osmanlı’da Yerel Yönetimlerin Gelişimi ve Yerel Yönetim Metinleri. İstanbul: Yalın Yayıncılık 2019.
• Özkan, Mustafa Şeref. İdare Hukuku. Ankara: Köy Hocası Matbaası, 1935.
• Özlem, Önder. “Görevden Uzaklaştırma Yetkisi ve Hak Arama Yolları,” http://www.turkhukuksitesi.com/showthread.php?t=32756, e.t.10.10.2018.
• Sancakdar, Oğuz. Memur Hukuku. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Selçuk, Engin. Kamu Personel Yönetimi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, t.y.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet. Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2010.
• Şahin, Yusuf; Asarkaya, Semih. “Mahalle Muhtarlığı Kurumunun Tarihi Gelişimi” Aksaray Üniversitesi İktisadî ve İdarî Bilimler Fakültesi Dergisi, no 11, (Eylül 2019).
• Taşkın, Ahmet. Kamu Görevlileri Disiplin Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2006.
• Tek, Ahmet Ferit. “İdare-yi Umumiye-yi Vilayet ve İdare-yi Hususiye-yi Vilayet Kanunları.” (Transkripsiyon Yenal Ünal) Tarih Okulu IV, (Yaz 2009).
• Toprak, Zerrin. Yerel Yönetimler. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2014.
• Türk Hukuk Kurumu. Türk Hukuk Lügati. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1991.
• Tüzel, Cafer. “Devlet Memur Ve Müstahdemlerinin Hukukî Mes’uliyetlerinde Müruru Zaman.” Adliye Ceridesi, no 13, (1936).
• Us Doğan, Eser; Yücel Dericiler, Özge. “Kamu Görevlisi Disiplin Hukukunda Masumiyet Karinesi ve Şüpheden Sanık Yararlanır (In Dubio Pro Reo) İlkelerinin Uygulanması.” Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, no 5, (Nisan 2020).
• Usman, Yahya. “Kamu Görevlileri Disiplin Hukukunda İdarî Usul İlkeleri”. Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Ünlü, Ahmet Hamdi. “Görevden Uzaklaştırma.” Ankara Barosu Dergisi, no 2, (Nisan 1982).
• Yayla, Yıldızhan. İdare Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1985.
• Yıldırım, Turan. “İdarî İşlemler,” İdare Hukuku. (Yıldırım, Turan; Yasin, Melikşah; Kaman, Nur; Özdemir, Eyüp; Üstün, Gül; Okay Tekinsoy, Özge)İstanbul: XII Levha Yayınları, 2013.
• İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nün 05.02.2003 tarih ve 721 sayılı yazısı.
• İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nün 20.02.1991 tarih ve 1149 sayılı yazısı.
• İçişleri Bakanlığı’nın (İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nün) 01.06.2017 tarih ve 12441 sayılı genel yazısı.
• İçişleri Bakanlığı’nın (İller İdaresi Genel Müdürlüğü’nün) 27.11.2008 tarih ve 2008/72 sayılı Genelgesi.
• İçişleri Bakanlığı’nın (Mahallî İdareler Genel Müdürlüğü’nün) 20.02.2015 tarih ve 2015/8 sayılı ve “Muhtar Talepleri” konulu Genelgesi.
• Millî Eğitim Bakanlığı’nın 21.07.2016 tarih ve 7783529 sayılı Genelgesi.
• TBMM. 10.01.1944 tarih ve E:1/25, K:6 Sayılı Şehir Ve Kasabalarda Mahalle Muhtar Ve İhtiyar Heyetleri Teşkili Hakkında Kanun Lâyihası Hakkındaki Dâhiliye Encümeni Mazbatası, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d07/c007/tbmm07007019ss0023.pdf,e.t.14.02.2022.
• TBMM. Başvekâlet’in 16.03.1943 tarih ve 6/850 Sayılı Yazısı Eki Şehir Ve Kasabalarda Mahalle Muhtar Ve İhtiyar Heyetleri Teşkili Hakkında Kanun’un Genel Gerekçesi, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d07/c007/tbmm07007019ss0023.pdf,e.t.14.02.2022.
• TBMM. Madde Gerekçeli Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. Ankara: TBMM Yayınları, 2011.