EVALUATIVE MEDIATION UNDER TURKISH LAW AND THE UN SINGAPORE CONVENTION

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 2, 43 - 84, 29.04.2024

Özlem Bora

https://doi.org/10.30915/abd.1378054

Öz

The insufficiency of the state judiciary, being the classical method of dispute resolution, due to various factors has initiated the exploration of alternative dispute resolution methods. With the impact of social and economic globalization, mediation practices have been adopted more and more in national and international platforms since the 1990s. The Turkish legislator did not remain silent to these developments; and, taking into consideration the heavy judicial burden, the duration of the cases, the contradictions in the decisions and the developments in European Union law, first introduced voluntary mediation followed by litigation (mandatory) mediation. Despite numerous legal regulations introduced in the recent years, system and infrastructure problems in mediation practices, mediator ethics and standardization are among the issues that stand out to be questioned. The role and importance of the evaluative mediator in the process of resolution of private law disputes through mediation, which is one of the alternative dispute resolution methods, is becoming more and more a subject of debate. In this study, we will examine mediation models in general, particularly facilitative mediation and evaluative mediation. In the second part of our study, the issue of evaluative mediation is assessed in terms of Turkish Law. The process of implementation of the "United Nations (UN) Convention on International Settlement Agreements Resulting from Mediation (Singapore Convention)" in Türkiye and evaluative mediation issues in terms of this Convention are the subjects of the third part. The opinions and recommendations reached pursuant to our national and international literature survey constitute the conclusion of our study.

Anahtar Kelimeler

Mediation, evaluative mediation, facilitative mediation, HUAK, Singapore Convention

TÜRK HUKUKU VE BM SİNGAPUR SÖZLEŞMESİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİCİ ARABULUCULUK

Öz

Klasik uyuşmazlık çözüm yöntemi olan devlet yargısının çeşitli etkenlerle yetersizliği başka uyuşmazlık çözüm yolları arayışlarını başlatmıştır. Sosyal ve ekonomik küreselleşmenin de etkisiyle 1990’lı yıllardan itibaren arabuluculuk uygulamaları ulusal ve uluslararası platformlarda yerini almaya başlamıştır. Türk kanun koyucusu da bu gelişmelere sessiz kalmamış, ağır yargısal yük, davaların süresi, kararlardaki çelişkiler ve Avrupa Birliği hukukundaki gelişmeler nedeniyle önce ihtiyari arabuluculuk olmak üzere ardından dava şartı (zorunlu) arabuluculuk düzenlemeleri yapmıştır. Son yıllarda yapılan çok sayıda yasal düzenlemeye karşın arabuluculuk uygulamalarında sistem ile altyapı sorunu, arabulucuların etik ve standartdizasyonu konuları sorgulanması gereken konuların başında gelmektedir. Özel hukuk uyuşmazlıklarının alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından olan arabuluculukla çözümünde değerlendirici arabulucunun süreçteki rolü ve önemi ise gün geçtikçe daha fazla tartışma konusu olmaktadır. Bu çalışmamızda ilk olarak genel olarak arabuluculuk modelleri ve bu modellerden kolaylaştırıcı arabuluculuk ile değerlendirici arabuluculuk incelenecektir. Çalışmamızın ikinci bölümünde Türk Hukuku açısından değerlendirici arabuluculuk, üçüncü bölümünde ise "Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler (BM) Singapur Sözleşmesi"nin Türkiye yönünden yürürlüğe girme süreci ve Singapur Sözleşmesi açısından değerlendirici arabuluculuk konuları değerlendirilecektir. Çalışmamız, ulusal ve uluslararası literatür araştırmalarımızın sonucunda vardığımız görüş ve önerilerin yer aldığı sonuç kısmıyla tamamlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arabuluculuk, değerlendirici arabuluculuk, kolaylaştırıcı arabuluculuk, HUAK, Singapur Sözleşmesi

Kaynakça

• Abramson, Hal. “The New Singapore Mediation Convention: The Process and Key Choices.” Cardozo Journal of Conflict Resolution 20, no. 4 (Summer, 2019): 1037-1062.
• Akıncı, Ziya. Milletlerarası Özel Hukuk. İstanbul: Vedat, 2020. Alexander, Nadja / Chong, Shouyu. “An Introduction to the Singapore Convention on Mediation - Perspectives from Singapore.” Nederlands-Vlaams Tijdschrift voor Mediation en Conflictmanagement, 4, (2018): 37-56.
• Alexander, Nadja, Chong, Shouyu ve Giorgadze, Vakhtang. The Singapore Convention on Mediation A Commentary. Second Edition, The Netherlands: Kluwer Law International BV, 2022. Arslan, Ramazan, Ejder Yılmaz, Sema Taşpınar Ayvaz ve Emel Hanağası. Medeni Usul Hukuku. 7. Baskı. Ankara: Yetkin, 2021.
• Aslan, Leyla Akyol. “6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun 15’inci Maddesi ile Arabulucunun Çözüm Önerisi Getirebilmesine Olanak Sağlayan Yeni Düzenlemenin Değerlendirilmesi.” Terazi Hukuk Dergisi 13, no.145 (Eylül 2018): 29-44.
• Azaklı, Arslan Betül. Medeni Usul Hukuku Açısından Zorunlu Arabuluculuk. Ankara: Yetkin, 2018. Birke, Richard. “Evaluation and Facilitation: Moving Past Either/Or.” Journal of Dispute Resolution 2 (2000): 309-319.
• Bora, Özlem. Arabuluculuk Sözleşmesi. Ankara: Turhan, 2020.
• Büyükay, Ferhat. Arabuluculuk Anlaşma Belgesi ve İcra Edilebilirlik Şerhi. Ankara: Adalet, Kasım 2018.
• Ceylan, Şule Şahin. Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. İstanbul: Onikilevha, Ağustos 2009.
• Çelikel, Aysel ve Bahadır Erdem. Milletlerarası Özel Hukuk. 17. Bası. İstanbul: Beta, Haziran 2021.
• Deason, Ellen E. “What’s in a Name: The Terms Commercial and Mediation in the Singapore Convention on Mediation.” Cardozo Journal of Conflict Resolution 20, no. 4 (Summer, 2019): 1149-1172.
• Demir, Şamil. Avukatın Uzlaşma Sağlama Yetkisi. 2. baskı. Ankara: Adalet, 2014.
• Diamond, Ilene. “The Value of a Psychologist Mediator.” 21 Mart 2011. Erişim 3 Ocak 2024. https://mediate.com/the-value-of-a-psychologist-mediator/
• Doğan, Vahit. Milletlerarası Özel Hukuk. 8. baskı. Ankara: Savaş, 2022.
• Dost, Süleyman. “Mediation for Disputes in Private Law in Turkey.” International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, Vol. 4, No. 10, (Ekim 2014): 81-99.
• Dür, Orhan. Arabuluculuk Faaliyeti ve Arabulucuların Hak ve Yükümlülükleri. 2. baskı. Ankara: Adalet, 2018.
• Ekmekçi, Ömer, Muhammet Özekes ve Murat Atalı. Hukuk Uyuşmazlıklarında İhtiyari ve Zorunlu Arabuluculuk. İstanbul: Onikilevha, Ekim 2018.
• Ekşi, Nuray. “Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler (Singapur) Konvansiyonu’nun Türkçe Tercümesi.” Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi 9, no.1 (2020): 203-216.
• Elçin, Doğa. Milletlerarası Ticari Tahkim Hukukunda Sulh. Ankara: Turhan, 2019.
• Erdoğan, Ersin. “Milletlerarası Arabuluculuk Anlaşma Belgelerinin İcrasına İlişkin BM Sözleşmesinin (Singapur Sözleşmesi) Değerlendirilmesi.” içinde Yargıtay’ın 150. Kuruluş Yıl Dönümü Etkinlikleri Kapsamında Yargıtay Başkanlığı ile Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin Ortaklaşa Düzenlediği Arabuluculuğun Geliştirilmesi Uluslararası Sempozyumu, Editör Ersin Erdoğan, 189-202. Ankara: Pozitif Matbaacılık, Temmuz 2019.
• Erdoğuş, Ayben. “Kolaylaştırıcı-Değerlendirici Arabuluculuk Ayrımı: Orta Yolda Uzlaşmak Mümkün mü?” Banka ve Finans Hukuku Dergisi 2, no.32, (Prof. Dr. Ali Necip Ortan’a Armağan, 2019), 2259 - 2278.
• Erkan, Mustafa. Arabuluculuk ve Singapur Sözleşmesi. İstanbul: Onikilevha, Nisan 2020.
• Erol, Muammer. Türk Hukukunda Arabuluculuk ve Teşkilatlanması. Ankara: Adalet, 2018.
• Goodman, Andrew. Arabuluculuğa Hazırlanmak, Arabuluculuktan Yararlanacaklar için Rehber. Çevirenler Adnan Bıçaksız, Zeynep Alkın, Editör Aşiyan Süleymanoğlu, Ankara: T.C. Adalet Bakanlığı Yayın İşleri Daire Başkanlığı, Temmuz 2017.
• Ildır, Gülgün. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (Medeni Yargıya Alternatif Yöntemler). Ankara: Seçkin, 2003.
• Kar, Bektaş. İş Yargılaması Usulü. Genişletilmiş 2. bası. Ankara: Yetkin, 2018.
• Kara, Ezgi. “Milletlerarası Özel hukuk Açısından Arabuluculuk.” Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, 2021.
• Kara, Mehmet. “Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonu, (Singapur Konvansiyonu).” Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi, 2022.
• Kaya, Talat. “Singapur Sözleşmesi ve Uluslararası Ticari Arabuluculuk Sonucunda Ortaya Çıkan Sulh Anlaşmalarının Tanınması ve İcrası Meselesi.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 25, no. 2, (Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı Aralık 2019): 979-1008.
• Kekeç, Elif Kısmet. Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler. 3. baskı. Ankara: Adalet, Mart 2016.
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Arabuluculuk Sözleşmeleri. 3. baskı. Ankara: Turhan, 2022.
• Kıyak, Emre. Dönüştürücü Arabuluculuk-Problem Çözücü Arabuluculuk ile Uyumlaştırılması. Ankara: Seçkin, Haziran 2018.
• Kovach, Kimberlee K. ve Lovet, Lela P. “Mapping Mediation: The Risks of Riskin’s Grid.” Harvard Negotiation Law Review 3: 71 (1998): 71-110.
• Köşgeroğlu, Banu Şit. Milletlerarası Ticari Uyuşmazlıklarda Arabuluculuk Sonunda Varılan Anlaşmaların Singapur Konvansiyonu Çerçevesinde Taraf Devletlerde İcra Edilebilirliği. Ankara: Adalet, 2020.
• Kuan-Ling Shen. “Multi-tier Dispute Resolution: Present Situation and Future Developments in Taiwan.” Chapter. In Multi-Tier Approaches to the Resolution of International Disputes: A Global and Comparative Study, edited by Anselmo Reyes and Weixia Gu, 110-141. Cambridge: Cambridge University Press, 2021. doi:10.1017/9781108854306.005.
• Levin, Murray S. “The Propriety of Evaluative Mediation: Concerns About the Nature and Quality of an Evaluative Opinion.” Ohio State Journal on Dispute Resolution 16, no. 2 (2001): 267-296.
• Lowry, L. Randolph. “Evaluative Mediation.” in Divorce and Family Mediation: Models, Techniques and Applications, J. Folberg, et al (Eds.), 72–91. New York: Guilford Press, 2004.
• Masucci, Deborah. “From Skepticism to Reality - The Path to Convention for the Enforcement of Mediated Settlements.” Cardozo Journal of Conflict Resolution 20, no.4 (Summer 2019): 1123-1132.
• Matteucci, Giovanni. “The Singapore Convention on Mediation, Challenges and Opportunities. The 2nd KIMC International Seminar, Seoul, The iland of discussion.” https://www.academia.edu/83463753/The_Singapore_Convention_on_Mediation_challenges_and_opportunities (December 3, 2021): 1-13.
• Montineri, Corinne. “The United Nations Commission on International Trade Law (UNCITRAL) and the Significance of the Singapore Convention.” Cardozo Journal of Conflict Resolution 20, no. 4 (Summer, 2019): 1023-1036.
• Moore, Christopher W. The Mediation Process. Fourth Edition. Jossey-Bass, 2014
• Nolan-Haley, Jacqueline M. Alternative Dispute Resolution in a Nutshell. Fourth edition, West Academic Publishing, 2013.
• Nomer, Ergin. Devletler Hususi Hukuku. 23. bası. İstanbul: Beta, 2021.
• Özbek, Mustafa Serdar. Alternatif Uyuşmazlık Çözümü. 5. baskı. Ankara: Yetkin, 2022.
• Özel, Sibel. “Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi: Singapur Konvansiyonu.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 25, no.2, (Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal Armağanı Aralık 2019): 1190-1210.
• Özmumcu, Seda. “Aile Uyuşmazlıklarının Çözümünde Terapötik Arabuluculuk Modelinin Değerlendirilmesi.” Bahçeşehir Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi 13, no. 163-164, (Mart-Nisan 2018): 9-51.
• Özmumcu, Seda. “Arabulucunun Rolü Kolaylaştırıcı ve Değerlendirici Arabuluculuk.” İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası LXXI, no. 1 (2013): 1369-1390.
• Özmumcu, Seda. Arabuluculuk Modelleri. İstanbul: Onikilevha, Şubat 2021.
• Özsunay, Ergun. Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Uluslararası Sulh Anlaşmalarının İcrası Hakkında Singapur Sözleşmesi ve UNCITRAL Model Kanunu. 2. bası. İstanbul: Aristo, 2021.
• Özsunay, Ergun. “Yeni Kabul Edilen Singapur Sözleşmesi’ne Genel Bakış: Arabuluculuk Anlaşmalarının İcra Edilebilirliği.” Singapur Sözleşmesi’nin Arabuluculuk Üzerine Yansımaları Sempozyumu, T.C. Adalet Bakanlığı, Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü, Arabuluculuk Daire Başkanlığı, İstanbul, 5-6 Aralık 2019.
• Öztürk, Necla. “Arabuluculuğun Milletlerarası Özel Hukuk Boyutu: Genel Bakış.” Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi 31, no. 2 (2015): 203-254.
• Öztürk, Necla ve Yarar, Güven. “AB 2008/52/EC Arabuluculuk Direktif Hükümlerinin Bazı Üye Devlet ve Türk Hukukunda Yansımaları.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2, Ankara, (Ramazan Arslan’a Armağan 2015): 1351-1386.
• Pekcanıtez, Hakan, Oğuz Atalay ve Muhammet Özekes. Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı. 9.baskı. İstanbul: Onikilevha, 2021.
• Polat, Malike. Milletlerarası Usul Hukukunda Arabuluculuk. Ankara: Yetkin, 2010.
• Riskin, Leonard L. “Decisionmaking in Mediation: The New Old Grid and the New New Grid System.” Notre Dame Law Review 79, no. 1, (2003): 1-54.
• Riskin, Leonard L. “Mediator Orientations, Strategies and Techniques.” Alternatives to the High Cost of Ligitation 12, no. 9 (September 1994): 111-114.
• Riskin, Leonard L. “Understanding Mediators’ Orientations, Strategies, and Techniques: A Grid for the Perplexed.” Harvard Negotiation Law Review 1, (1996): 7-52.
• Roberts, Kenneth M. “Mediating the Evaluative-Faciliative Debate: Why both Parties are Wrong and a Proposal for Settlement.” Loyola University Chicago Law Journal XXXIX, (2007): 187-213.
• Silvestri, Elisabetta. “The Singapore Convention on Mediated Settlement Agreements: A New String to the Bow of International Mediation.” Access to Justice in Eastern Europe 2019, no. 3 (September 2019): 5-11.
• Stempel, Jeffrey W. “The Inevitability of the Eclectic: Liberating ADR from Ideology.” Journal of Dispute Resolution 2000, no. 2, (2000): 247-294.
• Stitt, Allan J. “The Singapore Convention: When Has a Mediation Taken Place (Article 4).” Cardozo Journal of Conflict Resolution 20, no. 4 (Summer 2019): 1173-1180.
• Strong, Stacie I. “Beyond International Commercial Arbitration? The Promise of International Commercial Mediation.” Washington University Journal of Law & Policy, 45 (2014): 11-39.
• Sussman, Edna. “The Singapore Convention Promoting the Enforcement and Recognition of International Mediated Settlement Agreements.” ICC Dispute Resolution Bulletin, Issue 3, Commentary (2018): 42-54.
• Şanlı, Cemal. Milletlerarası Özel Hukuk. 10. bası. İstanbul: Beta, 2023.
• Tanrıver, Süha. Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Arabuluculuk. 2. bası. Ankara: Yetkin, 2022.
• Tanrıver, Süha. Medeni Usul Hukuku. 2. bası. Ankara: Yetkin, 2022.
• Taşdelen, Nihat. Ticari Uyuşmazlıkların Çözümünde Alternatif Bir Çözüm Yolu Olarak Arabuluculuk. Ankara: Yetkin, 2021.
• Usluel, Aslı E. Gürbüz. “Mandatory or Voluntary Mediation? Recent Turkish Mediation Legislation and a Comparative Analysis with the EU’s Mediation Framework.” Journal of Dispute Resolution, no. 2 (Spring 2020): 445-466.
• Weckstein, Donald T. “In Praise of Party Empowerment - and of Mediator Activism,” Willamette Law Review 33, no. 3 (Summer 1997): 501-564.
• Wen, Xiantao (with an introduction by Susan Finder). “Comparative Analysis at the Singapore Convention in Light of the New York and Hague Choice of Court Conventions.” in Comparative and Transnational Dispute Resolution, edited by Shahla Ali, 165-189. New York, NY: Routledge, 2023.
• Yarar, Güven. Milletlerarası Özel Hukukta Arabuluculuk. 2. Baskı. İstanbul: Onikilevha, Ocak 2023.
• Yeşilırmak, Ali. “Arabuluculuk Nedir?.” içinde Temel Arabuluculuk Eğitimi, Katılımcı Kitabı, Türkiye’de Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Uygulamalarının Geliştirilmesi Projesi, T.C. Adalet Bakanlığı, İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı, Avrupa Konseyi, Editörler Ali Yeşilırmak, Elif Kısmet Kekeç ve Alper Bulur, 25-45. 3.baskı, Ankara: Arcs Matbaacılık, Aralık 2021.
• Yeşilırmak, Ali. “Arabuluculuk Nedir?.” içinde Temel Arabuluculuk Eğitimi, Eğitici Kitabı, Türkiye’de Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Uygulamalarının Geliştirilmesi Projesi, T.C. Adalet Bakanlığı, İsveç Uluslararası Kalkınma İşbirliği Ajansı, Avrupa Konseyi, Editörler Ali Yeşilırmak, Elif Kısmet Kekeç, 75-91. 2.baskı, Ankara: Has Matbaacılık, Kasım 2017.
• Zenginkuzucu, Dikran M. Uluslararası Ticaret ve Yatırım Uyuşmazlıklarının Dostane Çözümüne İlişkin Temel Metinler. 2. Baskı. İstanbul: Legal, 2017.