VICE RECTORSHIP IN STATE UNIVERSITIES IN TÜRKİYE: A RESEARCH ON LEGISLATION, PRACTICE AND PROFILE

Yıl 2024, Cilt: 82 Sayı: 4, 181 - 218, 31.10.2024

Fatih Güler , Çağrı Çolak

https://doi.org/10.30915/abd.1482807

Öz

The system of universities was built on trivets consisting of students, academics and administrative staff. Each university has a Weberian bureaucracy-style organization, especially in terms of conducting research, education and training activities. The highest authority, or in other words, the highest authority of the organization in question is the rectors, and they need help in performing their duties, powers and responsibilities. In this regard, the Higher Education Law No. 2547 gives the rectors the authority to appoint vice rectors to assist them in their work. Although there are numerous studies in the literature on the appointment, profile, objectives and powers of rectors, the fact that vice-rectors have not been studied in a similar context forms the starting point of the research and reflects its original value. In this study, after discussing the historical background of the position of vice rector in the Turkish higher education system, the appointment of vice rectors, and their procuratorship to the rectorate, their tenure and powers, and the financial and legal rights granted to them as of January 2024, profile data (the distribution of gender, basic field of associate professorship, tenure of professorship, and distribution of administrative duties) are presented for vice rectors who continue to work in state universities.

Anahtar Kelimeler

Vice Rector, Vice Rectorship, State Universities, Higher Education.

TÜRKİYE’DE DEVLET ÜNİVERSİTELERİNDE REKTÖR YARDIMCILIĞI: MEVZUAT, UYGULAMA VE PROFİL ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Öz

Üniversitelerin sistemi; öğrenci, akademisyen ve idari personelden oluşan sacayakları üzerine inşa edilmiştir. Özellikle araştırma, eğitim ve öğretim faaliyetlerinin sürdürülmesi açısından her bir üniversite, Weberyen bürokrasi tarzında bir teşkilatlanmaya sahiptir. Söz konusu teşkilatlanmanın zirve makamı ya da başka bir deyişle en üst amiri rektörlerdir ve onlar görev, yetki ve sorumluluklarını yerine getirirken yardıma ihtiyaç duyarlar. Bu çerçevede 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nda rektörlere, çalışmalarında kendilerine yardımcı olmak maksadıyla rektör yardımcısı atama yetkisi tanınmıştır. Literatürde rektörlerin atanmaları, profilleri, hedefleri ve yetkilerine yönelik birçok çalışma bulunmasına karşın rektör yardımcılarının benzer bağlamlarda incelenmemesi araştırmanın çıkış noktasını oluşturmakta ve özgün değerini yansıtmaktadır. Bu çalışmada rektör yardımcılığı makamının Türk yükseköğretim sistemindeki tarihsel gelişimi, rektör yardımcılarının atanmaları ve rektörlük makamına vekâletleri, onların görev süreleri ve yetkileri ve de onlara tanınan mali ve hukuki haklar ele alındıktan sonra; 2024 yılı Ocak ayı itibarıyla devlet üniversitelerinde göreve devam eden rektör yardımcılarına ilişkin profil verileri (cinsiyet, doçentlik temel alanı, profesörlük süresi ve idari görev deneyimi dağılımları) ortaya koyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Rektör Yardımcısı, Rektör Yardımcılığı, Devlet Üniversitesi, Yükseköğretim.

Kaynakça

• Arıkan, İdil. Türk Anayasa Hukukunda Yükseköğretim, (Yüksek Lisans Tezi, Danışman Merih Öden), Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı, Anayasa Hukuku Bilim Dalı, 2011.
• Atanur Başkan, Gülsün, 1750 Sayılı Üniversiteler Kanunu ile 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun Örgüt Yapısı ve Yönetim Süreçleri Açısından Karşılaştırılması, (Doktora Tezi, Danışman Ziya Bursalıoğlu), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı, 1990.
• Atay, Özlem, Emre Gürgen ve Emre İmamoğlu “Türkiye’de Kadın Akademisyenlerde Algılanan Cam Tavan Sendromu Araştırması”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, Temmuz 2022, s. 170-182.
• Baştürk, Ramazan, “Türkiye’deki Üniversitelere Atanan Rektörlerin Bağlı Oldukları Fakültelere Göre Dağılımının İncelenmesi”, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, Mart 2011, s. 50-64.
• Boz, Selman Sacit, “Tedviren Görevlendirme Usulünün Hukukiliği ve Sonuçları”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, Haziran 2023, s. 191-216.
• Can Evren, Çınar, “2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu m. 13/b-4 Hükmü Uyarınca Yapılan Görevlendirmelerin Hukuki Tahlili”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı 3, Temmuz, 2020, s. 305-323.
• Cevher, Ezgi. “Üniversite Yönetimlerinde Cinsiyete Dayalı Mesleki Ayrımcılığın Araştırılması.” Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Cilt 3, Sayı 2, Aralık 2014, s.108-131.
• Çankaya, İbrahim ve Fatih Töremen, “Türkiye, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri Üniversite Yönetimlerinin Karşılaştırılması”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, Mart, 2014, s. 151-163.
• Çuhadar, Fatih Mehmet, Akademisyenlerin Çatışma Nedenleri ve Sonuçları, Konya, Eğitim Yayınevi, 2019.
• Dinler, Veysel, “Akademik Özgürlüğün Sınırı Üzerine Sorular”, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, Cilt 9, Sayı 35, Mart, 2013, s. 239-261.
• Doğan, Süleyman, “2006’dan Sonra Kurulan Üniversitelerde Rektörlerin 2023 Hedefleri.” Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, Sayı 1, Nisan 2017, s. 139-149.
• Doğramacı, İhsan, Türkiye’de ve Dünyada Yükseköğretim Yönetimi, Ankara, Meteksan, 2007.
• Durmuş, Oğuzhan. Köken Bilgisi Araştırmalarında Sözcüksel Benzerlikler Nasıl Değerlendirilmelidir? (Türkiye Türkçesi ve Çuvaşça Örneğinde),” Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 11, Ocak, 2016, s. 17-35.
• Erdem, Ali Rıza, “Atatürk’ün Liderliğinde Üniversite Reformu: Yükseköğretim ve Bilim Tarihimizde Dönüm Noktası”, Belgi Dergisi, Sayı 4, Temmuz 2012, s. 376-388.
• Erdoğmuş, Nihat ve Murat Esen, “Türkiye’de Üniversite Rektörlerinin Sosyo-Demografik Özellikleri ve Kariyer Hazırlıkları”, Yükseköğretim Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, Temmuz 2014, s. 44-53.
• Ergüder, Üstün et al. Neden Yeni Bir Yükseköğretim Vizyonu?. İstanbul, Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi, 2006.
• Gülmüş, Zehra ve Murat Erbek. “Yükseköğretim Kurumlarında Terminoloji Yönetimi: Türkçe-Almanca Dil Çiftine Yönelik Bir Çalışma”, III. Uluslararası Sözlükbilimi Sempozyumu Bildiri Kitabı, Eskişehir, 3-4 Kasım 2016.
• Günay, Durmuş ve Muharrem Kılıç. “Cumhuriyet Dönemi Türk Yükseköğretiminde Rektör Seçimi ve Atamaları.” Yükseköğretim Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Haziran 2011, s. 34-44.
• Gürüz, Kemal, Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri, Ankara, Cem Ofset, 2003.
• Hoştut, Sibel, “Türkiye’de Devlet Üniversitelerinin Yönetim Kurullarında Kadın Temsili.” Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, Kasım 2020, s. 250-269.
• İpek, Cemalettin, “Yönetim Bilimindeki Gelişmeler Bağlamında Eğitim Yönetimi ve Yeni Üniversiteler.” in Necmettin Tozlu, Vefa Taşdelen ve Mehmet Önal (Ed.), Dünyada ve Türkiye’de Üniversite, Ankara, Bayburt Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Kartal, Erdoğan. “Üniversite Kavramına Dair Yabancı Sözcükler Üzerine Köken Bilimsel (Etimolojik) Bir Çözümleme.”, 2. Yaşam Boyu Eğitim Dünya Kongresi, Antalya, 14- 15 Nisan 2017.
• Kavili Arap, Suna, “Türkiye’de Rektör Belirleme Süreci ve ‘Mütevelli Heyeti’ Tartışmaları”, Memleket Siyaset Yönetim, Cilt 6, Sayı 16, Aralık 2011, s. 1-32.
• Kıral, Bilgen, “Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi”, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 8, Sayı 15, Haziran 2020, s. 170-189.
• Kısa, Hilmiye, Meltem Akca ve Ceyhan Yıldırım, “Kadınların Üst Yönetimdeki Görünürlüğü: Yükseköğretim Kurumlarında Bir Araştırma”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, Cilt 6, Sayı 3, Ekim 2023, s. 835-851.
• Kurt, Türker, Bekir Gür ve Zafer Çelik, “Türkiye Yükseköğretim Sisteminde Reform İhtiyacı ve Devlet Üniversitelerinde Mütevelli Heyeti Yönetiminin Uygulanabilirliği”, Eğitim ve Bilim, Cilt 42, Sayı 189, Şubat, 2017, s.49-71.
• Küçükcan, Talip ve Bekir Gür, Türkiye’de Yükseköğretim Karşılaştırmalı Bir Analiz, Ankara, SETA Yayınları, 2009.
• Mecek, Mehmet ve Hüsna Doğan, “Müdür Yardımcıları ve Yüksek Okul Sekreteri Arasındaki Ast-Üst İlişkisi Örneği Esasında Meslek Yüksekokullarında Yaşanan Görev ve Yetki Uyuşmazlıkları ve Çözüm Önerileri.” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, Haziran 2014, s. 27-57.
• Namal, Yücel ve Tunay Karakök, “Atatürk ve Üniversite Reformu 1933.” Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, Sayı 1, Nisan, 2011, s. 27-35.
• Örücü, Edip, Recep Kılıç ve Taha Kılıç, “Cam Tavan Sendromu ve Kadınların Üst Düzey Yönetici Pozisyonuna Yükselmelerindeki Engeller: Balıkesir İli Örneği.” Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt 14, Sayı 2, Haziran, 2007, s. 117-135.
• Özdemir, Ayşe Sena, “Rektör ve Rektör Yardımcılarının Liderlik Özelliklerinin Uygulamadaki Rolleri”, Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, Cilt 6, Sayı 2, Temmuz 2023, s. 124-136.
• Özkanlı, Özlem, “Türkiye’de Üniversitelerde Üst Düzey Kadın Yöneticilerin Karşılaştıkları Kültürel ve Yapısal Engeller,” Mülkiye Dergisi, Cilt 34, Sayı 268, Şubat 2010, s. 265-279.
• Öztürk, Emin, Rektör Bakış Açısıyla Türkiye’de Üniversite Yönetimi: Yönetim Süreçleri Kapsamında Nitel Bir Analiz, (Yüksek Lisans Tezi, Danışman Bertan Akyol), Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, 2022.
• Seçkin, Sinan, “Vakıf Yükseköğretim Kurumlarında Görev Yapan Personel Hakkında Ceza Soruşturması Yürütülmesi Usulü”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 28, Sayı 1, Haziran, 2022, s. 62-98.
• Thompson, Quentin, “Yabancı Gözüyle Türk Yükseköğretim Sisteminin Değerlendirilmesi”, Uluslararası Yükseköğretim Konferansı, Ankara, 14- 15 Kasım 2005.
• Tunç, Ahmet, “Türk Kamu Personel Yönetiminde Yönetici Kadınların Oranı: Devlet Üniversiteleri Açısından Bir İnceleme.” Yasama Dergisi, Sayı 32, Ocak, 2017, s. 64-80.
• Yaman, Adem ve Servet Özdemir, “Yükseköğretim Yönetici Görüşlerine Göre Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma İhtiyacı”, İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, Nisan 2016, s.2-37.
• Yaşar, Selman, 1933 Üniversite Reformu Sürecinde Ankara’da Görevli Alman Uzmanlar ve Yaptıkları Çalışmalar. Ankara, İksad, 2021.
• Yavuz, Mehmet, “Yükseköğretim Yönetiminde Dönüşüm ve Türkiye İçin Alternatif Yönetim Modeli Önerisi”, Uzmanlık Tezi, Kalkınma Bakanlığı, 2012.
• Yılmaz, Dilşat, “Yükseköğretim Personeli Ceza Soruşturması, Yasal Eksiklikler ve Çözüm Önerileri”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 1-2, Haziran 2013, s. 101-125;
• YÖK, Türk Yükseköğretim Sistemi 1994-1995’den 1995-1996’ya Gelişmeler, 1997.
• YÖK, Türk Yükseköğretiminin Bugünkü Durumu, 1998.
• YÖK, Türk Yükseköğretiminin Bugünkü Durumu, 2000.
• Yücesoy, Ayşe Aslı, “Kanuni İdare İlkesi Çerçevesinde Tedviren Görevlendirme Usulü”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1, Nisan 2018, s. 127-147.