TÜRKİYE’DE KAMU ÖZEL İŞBİRLİĞİ UYGULAMALARININ MALİ RİSKLERİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2018, Sayı: 65, 316 - 333, 13.03.2018

Deniz Şahin Duran

Öz

Son otuz yılda, neo-klasik ekonomi kavramlarından türetilen piyasa temelli kamu yönetimi anlayışıyla birlikte hükümetler tarafından benimsenen kamu özel sektör işbirliği (KÖİ) modelleri Türkiye’de de yoğun bir biçimde kullanılmaktadır. KÖİ modelinin uygulandığı ülkelere özgü olarak özel sorunlar içerdiği bilinen bir gerçek olup, bu sorunların Türkiye’de de ortaya çıktığı gözlenmektedir. Özellikle büyük altyapı projeleri nedeniyle gündeme gelen KÖİ uygulamaları taşıdığı mali riskler açısından yoğun bir biçimde tartışılmaktadır. Bu çalışma Türkiye’deki KÖİ uygulamalarının mali riskleri üzerine odaklanmaktadır. Bu çalışma tarama modelinde yapılmış betimsel bir araştırmadır. Son dönemlerdeki teorik ve ampirik KÖİ literatürüne dayalı olarak, çalışmada Türkiye’deki KÖİ uygulamaları taşıdığı mali riskler etrafında değerlendirilerek genel ekonomi ve kamu maliyesi üzerinde ortaya çıkabilecek etkileri tartışılmaya çalışılmıştır. Bulgular; Türkiye’de özellikle büyük altyapı projeleri nedeniyle gündeme gelen KÖİ uygulamalarında; etik ilkelerin ihlali, hukuki altyapının yetersizliği, koordinasyonsuzluk ve denetimsizlik, finansman şeklinin ve risk yönetiminin doğru yapılamaması gibi sorunlar olduğunu ve bu nedenle mali riskler taşıdığını göstermektedir. Bu sorunlara çözüm bulmak ve dolayısıyla mali riskleri ortadan kaldırmak için; bütüncül mevzuat düzenlemesinin yapılması, etik ilkelerinin tesis edilmesi, hukuki denetimin sağlanması, koordinasyon problemlerinin giderilmesi gerekmektedir. Ayrıca bu konuyla ilgili çalışma ve analizlerin akademisyenlerce artırılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Özel İşbirliği, Özelleştirme, Kamu Altyapı Yatırımları, Yap-İşlet-Devret, Kamu Hizmeti.

Kaynakça

• Amponsah, R. ve Gatete, B. (2014). Private Sector Involvement in Infrastructure Development Projects Through Public-Private Partnerships: A Case Study of Road Infrastructure in Ghana, PM World Journal, III (IV): 1-21. Batırel, Ömer, F. (2017). Kamu Altyapı Yatırımlarında Kalite ve Kamu-özel Ortaklığı, Journal of Life Economics, Sayı:12, 1-8. Calderon, C., Enrique, M.B. ve Serven, L. (2012). Is Infrastruture Capital Produtive? A Dynamic Heterogeneous Approah, Poliy Research Working Paper 5682, Worl Bank, Washington, D.C. Cumming, D. (2007). Government Policy Towards Entrepreneurial Finance: Innovation Investment Funds, Journal of Business Venturing, 22 (2), 193–235. Donahue, J. D. ve Zeckhauser, R.J. (2011). Collaborative Governance: Private Roles for Public Goals in Turbulent Times, Princeton UniversityPress, Princeton. Edkins, A. J. ve Smyth, H.J. (2006). Contractual Management in PPP Projects: Evaluation of Legal versus Relational Contracting for Service Delivery, Journal of Professional Issues in Engineering Education and Practice, 132 (1), 82 - 93. Green Paper on Public-Private Partnerships and Community Law on Public Contracts and Concessions, 2004. Ho, S.P. (2006). Model for Financial Renegotiation in Public–Private Partnership Projects and its Policy Implications: Game Theoretic View, Journal of Construction Engineering and Management, 132 (7), 678–688. İsmail, S. (2013). Factors Attracting the Use of Public Private Partnership in Malaysia, Journal of Construction in Developing Countries, 18 (1), 95-108. Kalkınma Bakanlığı (2012). Dünyada ve Türkiye’de Kamu Özel İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler, Yatırım Programlama İzleme ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü. Kalkınma Bakanlığı (2016). Dünyada ve Türkiye’de Kamu Özel İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler 2015, Yatırım Programlama İzleme ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü. Kalkınma Bakanlığı (2017), Dünya’da ve Türkiye’de Kamu-Özel İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler Raporu 2016, Yatırım Programlama İzleme ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü. Khan, M., Riley, T. ve Wescott, C. (2014). Public-Private Partnerships in Bangladesh’s Power Sector: Risks and Opportunities (draft), World Bank WP 86078:1-25. Kumaraswamy, M. M. ve Morris, D. A. (2002). Build-Operate-Transfer Type Procurement in Asian Megaproject, Journal of Construction Engineering and Management, 128 (2), 93-102. Kumarawamy, M. M. ve Zhang, X. (2001). Governmental Role in BOT-Led Infrastructure Development, International Journal of Project Management, 19 (4), 195-205. Lı, B. ve Akıntoye, A. (2003). An Overview of Public–Private Partnership, Public–Private Partnerships: Managing Risks and Opportunities, Akintola Akintoye, Matthios Beck ve Cliff Hardcastle (Ed.), Blackwell Science Ltd.,UK. Lossa, E. ve Martımort, D. (2008). The Simple Micro-Economics of Public-Private Partnerships, CMPO Working Paper, 8/199. Martıns, A.C., Marques, R.C. ve Cruz, C. (2011). Public Private Partnerships for Wind Power Generation: Potuguese Case, Energy Policy, 39, 94-104. Mehrodra, S. ve Delamonica, E. (2005). The Private Sector and Privatization in Social Services: Is the Washington Consensus 'Dead'?, Global Social Policy, 5 (2): 141-174. OECD (2010), Dedicated Public-Private Partnership Units: A Survey of Institutional and Governance Structure ,OECD Publishing, Paris. Oral, B. G. (2015). Kamu Hizmet Arzında Değişim Temelinde Kamu Özel Sektör İşbirlikleri ve Yolsuzluk, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(4) , 185-225. Pımentel, I., Aubyn, M. ve Rıbeıro, N. (2016). The Inpat of Investment in Public Private Partnerships on Public, Private Investment and GDP in Portugal, Working Paper 13, ISSN 2183-1815. Sönmez, M. (2016). Sanayinin Sorunları ve Analizleri (XXI) : Mega Projelerin Mega Sorunları, TMMOB Makine Mühendisleri Odası Bülteni, Sayı:220 Ekim. Sözer, Ali N. (2013). Sağlıkta Yeniden Yapılanmanın (Özelleştirmenin) Devamı Olarak Şehir Hastaneleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15 (özel), 2015-253. TBD (Türkiye Bilişim Derneği) (2009). Kamu Bilişim Projelerinde Kamu-Özel Sektör İşbirliği, Kamu Bilişim Platformu IX (Mart 2009). Tunç, G. ve Özsaraç, E. (2015). Türkiye’deki Kamu Özel İşbirliği Modelinin İyileştirilmesine Ait Öneriler, 3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı (14-16 Ekim 2015), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir. Uz, A. (2007). Kamu-Özel Ortaklığı: Kavram ve Hukuksal Çerçeve, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (1-2), 1165-1182. Yalçın, F. C. (2014). Kamu Özel İşbirliği ve Özelleştirme: Kavramsal Bir Çerçeve, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(25), 133-162. Yılmaz, H. H. ve Emil, F. (2005). Kamu Borcu Nasıl Oluştu? Bu Noktaya Nasıl Gelindi?, TESEV Yayınları, İstanbul. Zhang, X. (2006). Public Clients’ Best Value Perspectives of Public Private Partnerships in Infrastructure Development, Journal of Construction Engineering and Management, 132(2), 107-114. İnternet Kaynakları AYGM (Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü), 2016, http://www.rayhaber.com/e/altyapi-yatirimlari-genel-mudurlugu/, (Erişim Tarihi: 19.09.2017). Dünya Bankası, (2012). Public-Private Partnerships, http://wbi.worldbank.org/wbi/about/topics/public-private-partnerships, (Erişim Tarihi: 14 Ağustos 2015. Emek, U. (2016). Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) Sözleşmelerinde Yatırım ve Garanti Büyüklükleri, http://uemek.blogspot.com.tr/2016/10/kamu-ozel-isbirligi-koi-sozlesmelerinde.html, (Erişim Tarihi: 17.10.2017) TASAV ( Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı) (2017). Kamu-Özel İşbirliği Projeleri: Türkiye ve Diğer Ülke Örnekleri, http://www.tasav.org/kamu-ozelisbirligi-projeleri-turkiye-ve-diger-ulke-ornekleri.html, (Erişim Tarihi: 17.10.2017).