TÜRKİYE’DE RESİM VE ÇAĞDAŞ SANATTA KALİGRAFİNİN ETKİSİ

Yıl 2018, Sayı: 66, 164 - 183, 15.05.2018

Düriye Kozlu , F. Deniz Korkmaz

Öz

Modern dünya çağdaş bir dönemi hazırlarken, aynı zamanda Doğu/Batı, sosyalist/kapitalist, geleneksel/modern gibi ikilemleri güçlendirmiştir. Bu kavramlar ise bir taraftan kültürel kimliklerin daha fazla ayrışmasına, diğer taraftan ise birbirlerine karşı ilgi duymalarına neden olmuştur. Bu düşünce ve duyguların en saf, yalın ve coşkulu anlatımlarla dile geldiği alanlardan birisi de sanattır. Özellikle 20. yüzyıl ve sonrasında sanatta bu ikilemlere, kavramlara daha çok yer verilir. 20. yüzyılda Batılı sanatçının soyut sanatında Doğulu kaligrafın ortaya koyduğu sanatın izlerini görmek mümkündür. Bu yaklaşımdan yola çıkılacak olursa kurulabilecek bu ilişkinin bir benzerine de Türkiye’de üretilen eserlerde rastlanabilir. Türk Resmi’nde 1940’lı ve 1950’li yıllarda soyut-geometrik anlayışının hızla yaygınlaşmasıyla birlikte kaligrafiyle biçimsel ilişkiler kurulmaya başlar. İslam kaligrafisinin resimde kullanılması, Doğu-Batı sentezini savunan sanatçılar için bir zemin hazırlar. Sanatçılar için kaligrafi; dini/tinsel bir içeriği taşımasının yanında, biçim bozmaya götürülmesiyle de soyut bir anlatımın kaynağıdır. Bu makalede Türkiye’de kaligrafinin sanatta kullanımına, sanatlarında kaligrafiye yer veren sanatçılara ve resim yazı ilişkisine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kaligrafi, Resim, Yazı, Soyut Sanat

Kaynakça

• Antmen, Ahu (2001). “Yazının Resmi, Resmin Yazısı: Modern Zamanlarda Kaligrafi”, P Sanat Kültür Antika Dergisi, Sayı 21, İstanbul, ss.76-83. Erzen, Jale (2001). “Sabri Berkel’in Resmine Yeniden Bakış”, P Sanat Kültür Antika Dergisi, Sayı 21, İstanbul, ss. 84-93. Farago, France (2011). Sanat, çev. Özcan Doğan, Doğu Batı Yayınları, İstanbul. Kılıç, Erol (2013). “Çağdaş Türk Resminde Geleneksel Etkileşim”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 25 Volume: 6 Issue: 25, ss. 327-340. Klee, Paul (2011). “Paul Klee: ‘Modern Sanat Üzerine’den 1924”, Sanat ve Kuram, ed. Charles Harrison-Paul Wood, çev. Sabri Gürses, Küre Yayınları, İstanbul. Kuban, Doğan (2009). Çağlar Boyunca Türkiye Sanatı’nın Ana Hatları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. Kurt Önel, Emine (2007). “1980 Sonrası Modern Türk Resminde İslam Etkisi ve İki Sanatçı: Ergin İnan ve Murat Morova”, Sanat Tarihi Yıllığı, Cilt 0, Sayı 19, ss. 15 – 26. Madra, Beral (2000). “Erol Akyavaş’ın ‘evet hayır’ı”, Erol Akyavaş Yaşamı ve Yapıtları, ed. Beral Madra-Haldun Dostoğlu, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss.13-31. Özışık, C. Didem (2010). Osmanlı Kültüründe Resimsel Öge Olarak Mistik Semboller Ve Günümüz Sanatına Yansımaları, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul. Taburoğlu, Özgür (2013). Resim, Söz ve Yazı, Doğu Batı Yayınları, İstanbul. Tansuğ, Sezer (1995). Türk Resminde Yeni Dönem, Remzi Kitabevi, İstanbul. Türkyılmaz Özdoğan, Hatice (2013), “Çağdaş Türk Resminde Gelenek Sorunsalı”, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Sönmez, Demet (2000). “Evrenin Anlamına Açılan Kapılar”, Erol Akyavaş Yaşamı ve Yapıtları, ed. Beral Madra-Haldun Dostoğlu, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Yayıntaş, Arzu (2008). “Kutluğ Ataman”, Modern ve Ötesi: 1950-2000, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Yıp, Suzannah (2001), “Klasik Bir Hat Sanatı Ustası Honami Koetsu”, çev. Celal Üster, P Sanat Kültür Antika Dergisi, Sayı 21, İstanbul, ss.47-51.
• İnternet Kaynakları Arınç, Cihat (ty). “Lâmelif’in Kollarında Yatmak: Harflerin D/Okunma Arzusu”, http://muratmorova.com/lamelifin-kollarinda-yatmak-harflerin-dokunma-arzusu-cihat-arinc/ , (erişim tarihi: 21.04.2017). Bayramoğlu, Meher (2013). “20. Yüzyıl Türk Resim Sanatında Geleneksel Türk Sanat Örneklerinin Etkisi”, Kalemişi Geleneksel Türk Sanatları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 1-40, (erişim tarihi: 03.04.2018).
• Özgüven, Fatih (2011). “Hibrit Yolcu”, Bir+Bir, http://muratmorova.com/wp-content/uploads/2016/03/fozguven.jpg, (erişim tarihi: 21.04.2017). TDK (2017), http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.58ee784a3181b3.68550201, (erişim tarihi: 12.04.2017) Yaman Yasa, Zeynep (2009). “Morova'nın Ankara-Eskişehir Seferi”, 31.01. 2009 Radikal Gazetesi, http://www.radikal.com.tr/kultur/morovanin-ankara-eskisehir-seferi-919389/, (erişim tarihi: 22.04.2017). -----------------, Mistik İzler Resim Sergisi, http://www.milligazete.com.tr/haber/923798/mistik-izler-resim-sergisi, 20 Aralık 2016, (erişim tarihi: 03.04.2018). -----------------, http://dosyalar.ankaraantikacilik.com/karma2.pdf (erişim tarihi:04.04.2018). Görsel Kaynakça Görsel 1.http://www.comuseum.com/product/zheng-xie-bamboo-rocks-and-secluded-orchids/ Görsel 2. http://www.sai.msu.su/wm/paint/auth/klee/klee.insula-dulcamara.jpg Görsel 3. http://www.jackson-pollock.org/one-number31.jsp Görsel 4. ÖZIŞIK, C. Didem (2010). Osmanlı Kültüründe Resimsel Öge Olarak Mistik Semboller Ve Günümüz Sanatına Yansımalar, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul. Görsel 5. ÖZIŞIK, C. Didem (2010). Osmanlı Kültüründe Resimsel Öge Olarak Mistik Semboller Ve Günümüz Sanatına Yansımalar, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul. Görsel 6. BAYRAMOĞLU, Meher (2013). “20. Yüzyıl Türk Resim Sanatında Geleneksel Türk Sanat Örneklerinin Etkisi”, Kalemişi Geleneksel Türk Sanatları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 1-40, (erişim tarihi: 03.04.2018). Görsel 7. http://digital.sabanciuniv.edu/arsiv/freeaccess/ su_sanateserleri/abidin_elderoglu_01_single.php Görsel 8. ÖZIŞIK, C. Didem (2010). Osmanlı Kültüründe Resimsel Öge Olarak Mistik Semboller Ve Günümüz Sanatına Yansımalar, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul. Görsel 9. ŞİŞCİ, Funda ve ALTAN AYRANCIOĞLU, Güzin (2017). “İslam Kaligrafisinde Yazı Resimler Ve Çağdaş Türk Sanatında Yorumlanması”, idil, Cilt 6, Sayı 30, Volume 6, Issue 30, ss.809-822 Görsel 10.http://www.istanbulmodern.org/tr/sergiler/guncel-sergiler/ erol-akyavas-retrospektif_1169.html Görsel 11.http://sanalmuze.tcmb.gov.tr/sanalmuze/tr/sanatkoleksiyonu/s/111/ EROL+AKYAVAS Görsel 12.http://www.lebriz.com/pages/artist.aspx?section=130&lang=TR&artistID=13&periodID=1&pageNo=0&exhID=0&sortBy=retro&sortDir=DESC Görsel 13. ÖZIŞIK, C. Didem (2010). Osmanlı Kültüründe Resimsel Öge Olarak Mistik Semboller Ve Günümüz Sanatına Yansımalar, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul. Görsel 14. BAYRAMOĞLU, Meher (2013). “20. Yüzyıl Türk Resim Sanatında Geleneksel Türk Sanat Örneklerinin Etkisi”, Kalemişi Geleneksel Türk Sanatları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, s. 1-40. Görsel 15. http://www.erolkilic.comeserler/ Görsel 16. http://muratmorova.com/work/1993-remz/ Görsel 17. http://muratmorova.com/work/2004-ah-minel-ask-i-memnu/ Görsel 18. http://muratmorova.com/work/2008-kaydedilmis-manzaralar/ Görsel 19. ÖZIŞIK, C. Didem (2010). Osmanlı Kültüründe Resimsel Öge Olarak Mistik Semboller Ve Günümüz Sanatına Yansımalar, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul. Görsel 20. ŞİŞCİ, Funda ve ALTAN AYRANCIOĞLU, Güzin (2017). “İslam Kaligrafisinde Yazı Resimler Ve Çağdaş Türk Sanatında Yorumlanması”, idil, Cilt 6, Sayı 30, Volume 6, Issue 30, ss.809-822. Görsel 21. ŞİŞCİ, Funda ve ALTAN AYRANCIOĞLU, Güzin (2017). “İslam Kaligrafisinde Yazı Resimler Ve Çağdaş Türk Sanatında Yorumlanması”, idil, Cilt 6, Sayı 30, Volume 6, Issue 30, ss.809-822.