TÜRKİYE’DE VERGİ ADALETİ

Yıl 2018, Sayı: 66, 396 - 411, 15.05.2018

Özalp Kılıç

Öz

Vergi adaleti, üzerinde en çok tartışılan kavramlardan biridir. Vergi adaletinin temel amacı, vergi yükünün bireyler arasında eşit bir şekilde dağıtılmasını sağlamaktır. Bu bağlamda mali güç yaklaşımından yararlanılmaktadır. Vergi adaletinin bir takım araçları da bulunmaktadır. Bunlar; en az geçim indirimi, artan oranlı tarifeler, ayırma ilkesi, muafiyetler ve istisnalardır. Türkiye’de mali güç yaklaşımı vergilemede adaletin ve eşitliğin en temel göstergesidir. Nitekim Anayasanın 73. maddesi de mali güç yaklaşımını benimsemiştir. Bu çalışmanın temel amacı, Türkiye’de mali güç anlayışı doğrultusunda vergilemede adaletin ne derece sağlandığını tespit etmektir. Bu bağlamda vergi gelirlerine ilişkin veriler göz önünde bulundurularak Türkiye’nin dolaylı-dolaysız vergileme tercihine, gelir, servet ve tüketim vergilerinin gelişimine, çıkartılan vergi aflarına, uzlaşma sonuçlarına ve kayıt dışı ekonominin boyutuna değinilmiştir. Türkiye’de her ne kadar Anayasanın adalet ölçüsü mali güç olsa da, 2006-2016 yılları arasında vergi yapısı incelendiğinde vergilemede adaleti sağlamada mali güç yaklaşımının dikkate alınmadığı görülmektedir. Bu bağlamda Türk vergi yapısının vergi adaletini sağlayamadığı söylenebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vergi Adaleti, Adalet İlkesi, Eşitlik İlkesi, Mali Güç

Kaynakça

• Agun, B., & Tavşancı, A. (2017). Vergilemede Adalet İlkesi Açısından Türk Vergi Yapısının Değerlendirilmesi (1990-2016). International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress Series, (s. 164-180). Ohrid. Akdoğan, A. (2013). Kamu Maliyesi. Ankara: Gazi Kitabevi. Ata, A. (2001). Vergi Teorisi Açısından Bir Vergileme İlkesi Olarak Adalet İlkesinin İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Ay, H., & Talaşlı, E. (2008). Ülkelerin Ekonomik Gelişmişlik Seviyeleri ve Vergi Yapıları Arasındaki İlişki. Maliye Dergisi(154), 135-155. Budak, T. (2006). Türk Vergi Hukukunda Anayasal Ölçüt: Mali Güç, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye ABD, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. Çeçen, A. (1975). Hukuk'ta Norm ve Adalet. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 32(1-4), 71-115. Çelik, S. B. (2016). Vergilemede Adalet Açısından Türkiye’nin Dolaysız ve Dolaylı Vergileme Politikası. International Conference On Eurasian Economies (s. 256-259). Kaposvár: Eurasian Economists Association. Çelikkaya, A., Saruç, N., Savaşan, F., Güran, M., & Sağbaş, İ. (2013). Vergi Teorisi. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını. Demircan, A. S. (2015). Katma Değer Vergisi: Vergi Adaleti, Eşitlik ve Sosyal Devlet. Türkiye Barolar Birliği Dergisi(121), 277-290. Gözler, K. (2008). Tabiî Hukuk ve Hukukî Pozitivizme Göre Adalet Kavramı. Muhafazakâr Düşünce(15), 77-90. Gürdal, T. (1994). Türkiye’de Ücretlerin Vergilendirilmesinin Vergi Adaleti Açısından Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Güran, M. C. (2004). Vergilemede Adalet ve Gelir Vergisi Uygulaması. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 243-265. Güriz, A. (1990). Adalet Kavramı. Anayasa Yargısı Dergisi, 7, 13-20. Karagöz, Y. (2002). Liberal Öğretide Adalet, Hak ve Özgürlük. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 267-295. Medina, L., & Schneider, F. (2018). Shadow Economies Around the World: What Did We Learn Over the Last 20 Years? Washington: International Monetary Fund. 03 17, 2018 tarihinde https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/WP/2018/wp1817.ashx adresinden alındı. Mutlu, A., & Çelen, M. (2012). Dolaylı ve Dolaysız Vergilerin Türk Mali Sistemi İçerisindeki Yeri: Siyasal, Sosyal ve Ekonomik Sonuçları. İstanbul: TÜSİAD Yayınları. 03 19, 2018 tarihinde http://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/download/6012_98f33778045e1b45b97f2ab699cab387 adresinden alındı.
• Öncel, M., Çağan, N., & Kumrulu, A. (1985). Vergi Hukuku. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi. Öz, E., & Akçay, F. (2013). Futbolcular Özelinde Sporcuların Vergilendirilmesi. 03 22, 2018 tarihinde http://www.ersanoz.com/makaleler/09-03-2013-futbolcular-ozelinde-sporcularin-vergilendirilmesi.pdf adresinden alındı. Öztürk, H. (2012). Verimlilik ve Adalet İlkeleri Açısından Türk Vergi Sistemindeki Değişimin Analizi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye ABD, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Öztürk, N. (2015). Maliye Politikası. Bursa: Ekin Yayınevi. Soydan, B. Y. (1998). Vergi Adaleti Kavramında Soyuttan Somuta: Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarını Eşitlik, Özgürlük ve Sosyal Devlet Kavramları İle Okumak. XIII. Türkiye Maliye Sempozyumu "Anayasal Mali Düzen" (s. 81-101). Antalya: Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi. Şener, O. (2014). Kamu Ekonomisi. İstanbul: Beta Basım Yayın. Şenyüz, D., Yüce, M., & Gerçek, A. (2015). Vergi Hukuku (Genel Hükümler). Bursa: Ekin Yayınevi. Tekeli, E. (1960). En Az Geçim İndirimi ve Aile Tahsisatı. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 0(9-10-11), 84-94. Uludağ, A., & Turunç, S. (2014). Vergi & Kalkınma. T.C. Maliye Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı. 03 21, 2018 tarihinde http://www.abmaliye.gov.tr/ABDID%20Raporlar/Ara%C5%9Ft%C4%B1rma%20ve%20%C4%B0nceleme%20Serisi/Vergi%20ve%20Kalk%C4%B1nma%20-%20ABD%C4%B0D.pdf adresinden alındı. Yereli, A., & Ata, A. (2011). Vergi Adaletine Ulaşma Yöntemleri Çerçevesinde Fayda İlkesinin Teorik Açıdan Değerlendirilmesi. Maliye Dergisi(161), 21-32. İnternet Kaynakları European Commission. 04 18, 2018 tarihinde Taxation and Customs Union: https://ec.europa.eu/taxation_customs/home_en adresinden alındı. T.C. Anayasa Mahkemesi. 03 20, 2018 tarihinde Kararlar Bilgi Bankası: http://www.anayasa.gov.tr/icsayfalar/kararlar/kbb.html adresinden alındı. T.C. Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü. 03 21, 2018 tarihinde Mevzuat Bilgi Sistemi (e.mevzuat): http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr adresinden alındı. Gelir İdaresi Başkanlığı. 03 19, 2018 tarihinde Faaliyet Raporları: http://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/faaliyet-raporlari adresinden alındı. T.C. Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü. 03 13, 2018 tarihinde Genel Yönetim Mali İstatistikleri: https://www.muhasebat.gov.tr/content/genel-yonetim-mali-istatistikleri adresinden alındı.