BİREYSEL VE KOLEKTİF BİLİNÇALTININ EDEBİYATA YANSIMALARI

Yıl 2019, Sayı: 74, 185 - 193, 29.10.2019

Aydın Görmez Merve Karakuş

Öz

Edebi eserlerin özünün daha iyi anlaşılabilmesi için eleştiri metotlarından faydalanılmaktadır. Bu metotlardan bazıları eseri merkeze alırken, bazıları okuru, yazarı veya sosyolojik ve tarihi olguları merkezine almaktadır. Disiplinler arasılığı merkeze alan edebiyat okumaları, ortalama bir okur olmanın üzerine çıkabilmek için felsefeden sosyolojiye, psikolojiden tarihe, teolojiden mitolojiye, ekolojiden bilime pek çok alana hâkim olabilmeyi gerektirmektedir. Daha özele inmek gerekirse psikoterapi yöntemi olarak 1900’lü yıllarda Sigmund Freud tarafından kurulan ve sonrasında geliştirilen ‘psikanaliz’, günümüzde terapi tekniği olarak psikologlar tarafından fazla tercih edilmese de eleştiri kuramı olarak eleştirmenlerce gerek eser sahibinin eseri yaratma sebep ve sürecini incelerken gerekse de eserde yer alan karakterlerin bazı davranışlarının sebebini daha iyi anlayabilmek için sıklıkla kullanılmaktadır. Psikanaliz çalışmalarına Freud ile beraber başlayıp daha sonra kendi ‘analitik psikoloji’ kuramını geliştiren Carl GustovJung ise Freud’un aksine bireysel değil kolektif bilinçdışının varlığını savunmuştur. ‘Arketip kuram’ adıyla edebiyat eleştiri yöntemi olarak kullanılan Jung’un bu teorisi, psikanalitik eleştiri kuramıyla benzer amaçlarla kullanılmaktadır. Bu çalışmada arketip ve psikanalitik eleştiri kuramlarının incelenmesi; benzerlik ve farklılıklarının ortaya çıkartılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sigmund Freud, Carlı Gustov Jung, psikanaliz

Kaynakça

• Brenner, Charles (1998). Psikanaliz Temel Kavramlar. HYB Yayıncılık, Ankara.
• Cüceloğlu, Doğan (2011). İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, istanbul.
• Freud, Sigmund (1981). «Dostoyevski ve Baba Kaatilliği.» Freud, Jung ve Adler. Psikanaliz Açısından Edebiyat, 5-32. Ataç Kitabevi, İstanbul.
• Freud, Sigmund (2016). Psikanalize Yeni Giriş Dersleri. Öteki Yayınevi, İstanbul.
• Gourmont, Remy De (2011). Düşünce Oluşumu. Kumsaati Yayınları, İstanbul.
• Jacobi, Jolande. C.G.(2002). Jung Psikolojisi. İlhan Yayınevi, İstanbul.
• Jung, Carl Gustav (2006). Analitik Psikoloji, Payel Yayınları, İstanbul.
• Jung, Carl Gustav (2017). Dört Arketip. Metis Yayınları, İstanbul.
• Jung, Carl Gustav (1981). «Psikoloji ve Edebiyat.» Freud, Jung ve Adler. Psikanaliz Açısından Edebiyat, 52,78, Ataç Kitabevi, İstanbul.