Analysis of Marine Health Performances of Mediterranean Countries: An Application with CRITIC-based MARCOS Method

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 1, 1 - 20, 01.03.2023

Furkan Fahri Altıntaş

https://doi.org/10.22392/actaquatr.1086840

Cited By: 1

Öz

The analysis of the marine health performances of the Mediterranean countries is of great importance as the activities of the countries with a coast on the Mediterranean on marine health can affect the marine health performances of other Mediterranean countries due to the semi-enclosed basin of the Mediterranean. In this context, the marine health performances of 19 Mediterranean countries were measured by the CRITIC-based MARCOS multi-criteria decision-making (MCDM) method, over the values of the Ocean Health Index (OHI) components for 2021. According to the findings, it has been determined that the most important marine health component according to the countries within the scope of the CRITIC method is "Livelihoods and Economies". In addition, within the scope of the findings, it was observed that the first three countries with the highest marine health performance according to the CRITIC-based MARCOS method were Slovenia, Spain, and France, respectively, while the first three countries with the lowest performance were Syria, Israel, and Libya. In the study, the average marine health performance of the countries was also measured according to the CRITIC-based MARCOS method and it was concluded that the countries with a lower value than the average should increase their marine health performance to improve the marine health of the Mediterranean. In terms of method, it was evaluated that the marine health performances of the countries within the scope of OHI could be measured with the CRITIC-based MARCOS method and CRITIC-based ARAS, EDAS, COPRAS, and TOPSIS MCDM methods.

Anahtar Kelimeler

Marine Health, Mediterranean Countries, CRITIC, CRITIC-based MARCOS

Akdeniz Ülkelerinin Deniz Sağlığı Performanslarının Analizi: CRITIC Tabanlı MARCOS Yöntemi İle Bir Uygulama

Öz

Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerin deniz sağlığı konusundaki faaliyetlerinin Akdeniz’in yarı kapalı havzası olması sebebiyle diğer Akdeniz ülkelerinin deniz sağlığı performanslarını etkileyebildiği için Akdeniz ülkelerinin deniz sağlığı performanslarının analizi büyük önem arz etmektedir. Bu kapsamda araştırmada, 19 Akdeniz ülkesinin 2021 yılı için Okyanus Sağlığı Endeksi (Ocean Health Index-OHI) bileşenlerine ait değerler üzerinden söz konusu ülkelerin deniz sağlığı performansları CRITIC tabanlı MARCOS çok kriterli karar verme (ÇKKV) yöntemi ile ölçülmüştür. Bulgulara göre, CTIRIC yöntemi kapsamında ülkelere göre en önemli deniz sağlığı bileşeninin ‘‘Geçim Kaynakları ve Ekonomiler’’ olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca bulgular kapsamında CRITIC tabanlı MARCOS yöntemine göre deniz sağlığı performansı en fazla olan ilk üç ülkenin sırasıyla Slovenya, İspanya ve Fransa, en az olan ilk üç ülkenin ise Suriye, İsrail ve Libya olduğu gözlenmiştir. Araştırmada ayrıca CRITIC tabanlı MARCOS yöntemine göre ülkelerin ortalama deniz sağlığı performansı ölçülmüş ve ortalamadan düşük değerde olan ülkelerin Akdeniz’in deniz sağlığının daha iyi olması için deniz sağlığı performanslarını artırmaları gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Yöntem açısından ise OHI kapsamında ülkelerin deniz sağlığı performansları başta CRITIC tabanlı MARCOS yöntemi olmak üzere CRITIC tabanlı ARAS, EDAS, COPRAS ve TOPSIS ÇKKV yöntemleri ile ölçülebileceği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deniz Sağlığı, Akdeniz Ülkeleri, CRITIC, CRITIC tabanlı MARCOS

Kaynakça

• AÇA. (2006). Avrupa Çevre Ajansı: Akdeniz bölgesi öncelikli çevre sorunları. Lüksemburg: Avrupa Toplulukları Resmi Yayınlar Ofisi.
• Ali, J. (2021). A Novel score function based CRITIC-MARCOS method with spherical fuzzy ınformation. Computational and Applied Mathematics, 40, 280. https://doi.org/10.1007/s40314-021-01670-9
• Arslan, R. (2020). Critic yöntemi. H. Bircan (Eds) içinde, Çok kriterli karar verme problemlerinde kriter ağırlıklandırma yöntemleri, (pp 120-122). Nobel Yayıncılık.
• Arsu, T., & Ayçin, E. (2021). Evaluation of OECD countries with multi-criteria decision-making methods in terms of economic, social and environmental aspects. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 4(2), 55-78. https://doi.org/10.31181/oresta20402055a
• Avrupa Birliği Genel Sekreterliği. (2011). Avrupa Birliği antlaşması ve Avrupa Birliği'nin işleyişi hakkında antlaşma. Ofset Fotomat.
• Ayçin, E. (2019). Çok kriterli karar verme. Nobel Yayın.
• Badi, I., & Pamucar, D. (2020). Supplier selection for steelmaking company by using combined Grey-MARCOS methods. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 3(2), 37-47. https://doi.org/10.31181/dmame2003037b
• Birkan, Z. (2019). Deniz ticaretinden kaynaklanan deniz kirliliği: Mersin limanı örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Biswas, S., Majumder, S., & Dawn, S. K. (2021). Comparing the socioeconomic devdevelopment of G7 and BRICS countries and resilience to COVID-19: An Entropy–MARCOS framework. Business Perspectives and Research, 10(2), 1-18. https://doi.org/10.1177/22785337211015406
• Boral, S., Howard, I., Chaturvedi, S. K., & McKee, K. (2020). An Integrated approach for fuzzy failure modes and effects analysis using Fuzzy AHP and Fuzzy MAIRCA. Engineering Failure Analysis, 108, 104195. https://doi.org/10.1016/j.engfailanal.2019.104195
• Bouraima, M. B., Stević, Ž., Tanackov, I., & Qiu, Y. (2021). Assessing the performance of Sub-Saharan African (ssa) railways based on an integrated ENTROPY-MARCOS Approach. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 4(2), 13-35. https://doi.org/10.31181/oresta20402013b
• Carvalho, F. P., & Civili, F. S. (2001). Monitoring of The Mediterranean sea pollution (med pol) and data quality assurance. International Journal of Environmental Studies, 58(2), 139-158. https://doi.org/10.1080/00207230108711323
• Chattopadhyay, R., Chakraborty, S., & Chakraborty, S. (2020). An Integrated D-MARCOS method for supplier selection in an iron and steel industry. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 3(2), 49-69. https://doi.org/10.31181/dmame2003049c
• Compa, M., Alomar, C., Wilcox, C., Sebille, E., Lebreton, L., Hardesty, B. D., et al. (2019). Risk assessment of plastic pollution on marine diversity in the Mediterranean Sea. Science of the Total Environment, 678, 188–196. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.04.355
• Çelik, E., & Gül, M. (2021). Hazard identification, risk assessment and control for dam construction safety using an integrated BWM and MARCOS approach under interval type-2 fuzzy sets environment. Automation in Construction, 127, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.autcon.2021.103699
• Çınaroğlu, E. (2021). CRITIC Temelli MARCOS yöntemi ile yenilikçi ve girişimci üniversite analizi. Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dergisi, 10(1), 111-133.
• Demir, İ. (2014). Milletlerarası deniz kirliliği sorumluluk ve tazminat rejimi içinde türkiye’nin yeri. Ankara Barosu Dergisi, (4), 121-152.
• Dinçer, S. E. (2019). Çok Kriterli Karar Alma. Gece Akademi.
• Dwivedi, R., Kanika, P., Jha, Jha, P., & Singh, S. (2021). Tecnique for analysis the performance of steel industry. In K. Kalita, R. Kumar, & X. Z. Goa (Eds), Data Driven Optimization of Manufacturing Processes (pp. 115-127). Hershey: IGI Global Publischer of Timely Knowledge.
• Ecer, F. (2020). Çok kriterli karar verme. Seçkin Yayıncılık.
• Gao, J., & Zhang, L. (2021). Exploring the dynamic linkages between tourism growth and environmental pollution: New evidence from The Mediterranean countries. Current Issues in Tourism, 24(1), 49-65. https://doi.org/10.1080/13683500.2019.1688767
• Gençtürk, M., Senal, S., & Aksoy, E. (2021). COVID-19 pandemisinin katılım bankaları üzerine etkilerinin bütünleşik CRITIC-MARCOS yöntemi ile incelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 92, 139-160. https://doi.org/10.25095/mufad.937185
• Ghorbal, A., Kallel, A., Ksibi, M., Dhia, H. B., & Khélifi, N. (2021). Developing new approaches and strategies to promote sustainability and environmental integration in the Mediterranean region. Environmental Science and Pollution Research, 28, 46414–46422. https://doi.org/10.1007/s11356-021-13499-0
• Gilmour, M. E., Lewis, P. J., Paige , T., & Lavers, J. L. (2021). Persistent organic pollutant (POPs) concentrations from great-winged. Marine Pollution Bulletin, 166, 1-7. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2021.112396
• Gregorietti, M., Atzori, F., Carosso, L., Frau, F., Pellegrino, G., Sara, G., & Arcangeli, A. (2021). Cetacean presence and distribution in the Central Mediterranean sea and potential risks deriving from plastic pollution. Marine Pollution Bulletin, 73(part B), 1-15. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2021.112943
• Guerranti, C., Perra, G., Martellini, T., Giari, L., & Cincinelli, A. (2020). Knowledge about microplastic in mediterranean tributary river ecosystems: Lack of data and research needs on such a crucial marine pollution source. Journal of Marine Science and Engineering, 8(216), 1-12. https://doi.org/ 10.3390/jmse8030216
• Günel, İ. (2004). Mediterranean Sea will die. Radikal newspaper.
• Halpern, B. S., Longo, C., Hardy, D., McLeod, K., Samhouri, J., Katona, S., Kleisner, K., Lester, S. E., O’Leary, J., Ranelletti, M., Rosenberg, A. A., Scarborough, C., Selig E. R., Best, B. D., Brumbaugh, D. R., et al. (2012). An index to assess the health and benefits of the global ocean. Nature, 488, 615-621. https://doi.org/10.1038/nature11397
• Ilgar, R., & Güven, K. C. (2007). Çanakkale boğazı petrol kirlilik düzeyinin saptanması. Marmara Coğrafya Dergisi, 15, 117-130.
• Kanlı, İ. B., & Falcıoğlu, N. N. (2021). Barselona sözleşmesi kapsamında akdeniz ve kıyılarının korunmasında çevresel işbirliğinin önemi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 117-147. https://doi.org/10.21733/ibad.793183
• Karadirek, E., Aktaş, K., & Topkaya, B. (2019). Environmental pollution mediterranean sea: evaluation of research activities in the Mediterranean sea countries. Fresenius Environmental Bulletin, 28(2), 867-872.
• Korucuk, S. (2021). Ordu ve Giresun illerinde kentsel lojistik performans unsurlarına yönelik karşılaştırmalı bir analiz. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 141-155.
• Liubartsevaa, S., Coppini, G., & Lecci, R. (2019). Are Mediterranean marine protected areas sheltered from plastic pollution? Marine Pollution Bulletin, 140, 579–587. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2019.01.022
• Majidi, A., Al-e-Hashem, S., & Zolfani, S. H. (2021). Sustainability ranking of the Iranian major ports by using MCDM methods. Mathematics, 9, 1-20. https://doi.org/10.3390/math9192451
• Massoud, M. A., Scrimshaw, M. D., & Lester, J. N. (2003). Qualitative assessment of the effectiveness of the Mediterranean action plan: Wastewater management in the Mediterranean Region. Ocean & Coastal Management, 46, 875–899. https://doi.org/10.1016/S0964-5691(03)00068-1
• Memiş, S., & Korucuk, S. (2022). Hızlı yemek (fast food) sektöründe pazarlama inovasyon kriterlerinin belirlenmesi ve firma seçimi: Giresun ili uygulaması. Verimlilik Dergisi, 1, 47-59. OHI (2021), Ocean Health Index Goals. https://oceanhealthindex.org/goals
• Onay, T. T., Küçüker, M. A., Vardar, S., & Yücel, T. (2021). Türkiye'de plastik atık sorunu ve çözüm önerileri. Printworld Matbaa San. ve Tic. A.Ş.
• Özkan, C., & Sunar, F. (2008). Deniz yağ kirliliğinin tespiti için yapay zeka optimizasyon yöntemlerinin genelleştirilmiş lineer model sınıflandırılmasında kullanımı. 2. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, Kayseri: UZAL-CBS, 742-748.
• Öztel, A., & Alp, İ. (2020). Çok kriterli karar verme seçiminde yeni bir yaklaşım. İstanbul: Kriter Yayıncılık.
• Peker, F. (2007). İstanbul boğazı deniz kirliliğine sebep olan kirletici kaynaklar ve su kalitesinin değişimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Proelß, A. (2017). United Nations Convention on the Law of the Sea. München: Verlag C.H.BECK oHG.
• Saraji, M. K., Streimikiene, D., & Kyriakopoulos, G. L. (2021). Fermatean Fuzzy CRITIC-COPRAS method for evaluating the challenges to industry 4.0 adoption for a sustainable digital transformation. Sustainability, 13, 1-20. https://doi.org/10.3390/su13179577
• Sharma, S., Sharma, V., & Chatterjee1, S. (2021). Microplastics in the Mediterranean sea: Sources, pollution ıntensity, sea health, and regulatory policies. Frontiers in Marine Science, 8, 1-15.
• Soto-Navarro, J., Jorda, G., Compa, M., Alomar, C., Fossi, M. C., & Deudero, S. (2021). Impact of the marine litter pollution on the Mediterranean biodiversity: A risk assessment study with focus on the marine protected areas. Marine Pollution Bulletin, 165, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2021.112169
• Stankovic, M., Stevic, Ž., Das, D. K., Subotic, M., & Pamucar, D. (2020). A new Fuzzy MARCOS method for road trafic risk analysis. Mathematics, 8, 1-18. https://doi.org/10.3390/math8030457
• Stevic, Ž., & Brkovic, N. (2020). A novel integrated FUCOM-MARCOS model for evaluation of human resources in a transport company. Logistics, 4(4), 1-14. https://doi.org/10.3390/logistics4010004
• Türkmen, A., & Aras, S. (2011). İskenderun körfezi’nde deniz suyu ve sedimentte oluşan ağır metal birikiminin incelenmesi. Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 1(3), 1-22.
• Ulutaş, A., & Topal, A. (2020). Bütünleştirilmiş çok kriterli karar verme yöntemlerinin üretim sektörü uygulamaları. Ankara: Akademisyen Kitapevi.
• Varghese, B., & Karande, P. (2021). AHP-MARCOS, a hybrid model for selecting gears and cutting fluids. Materials, Today: Proceedings, 52(3), 1-9. https://doi.org/10.1016/j.matpr.2021.11.142
• Yıldırım, Ü., Güler, C., Kurt, M. A., & Güven, O. (2020). Kaynağından Akdeniz’e Deliçay’ın (Mersin) debisi ve su kalitesinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(4), 1121-1135. https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.732106
• Zilifli, A., & Tunçer, S. (2021). Dalyan-İztuzu (Doğu Akdeniz) sahilinde mikroplastik kirliliğinin araştırılması. Çanakkale Onsekiz Mart University Journal of Marine Sciences and Fisheries, 4(2), 107-115. https://doi.org/10.46384/jmsf.975017