Türkiye Denizlerinde Önerilen Açık Deniz Koruma Alanları

Yıl 2024, Cilt: 20 Sayı: 2, 168 - 181, 01.06.2024

Ertan Karahanlı

https://doi.org/10.22392/actaquatr.1347579

Öz

Bu derleme Türkiye denizlerinin biyolojik çeşitliliğini gelecek kuşaklara aktarılması gerektiğini göstermek, denizlerde koruma alanlarının gerekliliğini ortaya koymak için yapılmıştır. Denizel çeşitliliği tehdit eden birçok etken vardır. İnsan baskısı, iklim değişikliğiyle bağlantılı olan etkiler, kıyı ve deniz alanları ile sıkı sıkıya bağlı olan toplumları ve ekonomilerini etkilemektedir. Bazı ülkeler, bu etkileri azaltmak için çaba harcamış ve biyolojik çeşitliliğin korumasını sağlamak için Deniz ve Kıyı Koruma Alanları (DKKA) oluşturmuşlardır. Denizel zenginlikleri görmezden gelmek ve kısa vadeli çıkarlar için yok olmalarına izin vermek, bu konuda toplumu bilgilendirmeye yönelik adımlar atmamak, gelecek kuşaklara bırakabileceğimiz büyük bir ekonomik potansiyeli yok etmektir. Türkiye denizleri biyolojik çeşitlilik bakımından zengin olmasına karşın, bu zenginliğin kaydını oluşturmak için daha fazla çalışma yapılmalıdır. Deniz alanlarının aşırı kullanımı neticesinde bu alanlar bozulmuş ve ekosistemi yok olma tehdidi ile karşı karşıya bırakmıştır. Bu bozulma kıyı ve deniz alanlarının biyolojik çeşitliliğini ve verimliliğini yok ederek, bu alanlarda geri dönüşü mümkün olmayan zararlar bırakmaktadır. Bu olumsuz durumlardan deniz ekosistemini korumak için denizel biyolojik çeşitliliğin fazla olduğu yerlerde kontrollü alanlar oluşturulmalıdır. Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili olmasına rağmen, Deniz Koruma Alanları (DKA) statüsüne sahip koruma alanı yoktur. Bu derlemede konuyla ilgili çalışmalar ve mevcut öneriler ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Biyolojik çeşitlilik, koruma alanı, ekoloji, kirlilik, deniz

Recommended Offshore Protected Areas in Turkish Seas

Öz

This review was carried out to reveal the necessity of protected areas in the seas and to show that the biological diversity of the Turkish seas should be transferred to future generations. There are many factors that threaten marine diversity. Human pressures, impacts associated with climate change, affect coastal and marine areas and their societies and economies, which are closely intertwined. Some countries have made efforts to reduce these impacts and have created Marine and Coastal Protected Areas (MCPAs) to ensure biodiversity conservation. Ignoring marine diversity and allowing them to disappear for short-term interests, not taking steps to inform the public about this issue, destroys a great economic potential that we can leave to future generations. Although Turkish seas are rich in biodiversity, more work needs to be done to establish a record of this richness. As a result of the excessive use of marine areas, these habitats have been degraded and the ecosystem has been threatened with extinction. This degradation destroys the biodiversity and productivity of coastal and marine habitats, leaving irreversible damages in these areas. In order to protect the marine ecosystem from these adverse conditions, controlled zones should be established in places where marine biodiversity is high. Although Turkey is surrounded by seas on three sides, there are no protected areas with an MPA (Marine Protected Area) status. In this review, related studies and current recommendations will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Biodiversity, protected area, ecology, pollution, marine

Kaynakça

• Agardy, M. T. (1994). Advances in marine conservation: the role of marine protected areas. Trends in Eecology & Evolution, 9(7), 267-270. https://doi.org/10.1016/0169-5347(94)90297-6
• Balmford, A., Gravestock, P., Hockley, N., McClean, C. J., & Roberts, C. M. (2004). The worldwide costs of marine protected areas. Proceedings of the National Academy of Sciences, 101(26), 9694-9697.
• Berkes, F., Anat, H., Esenel, M., & Kislalioglu, M. (1978, May 2-5). Distribution and ecology of Monachus monachus on Turkish coasts [Oral Presentation]. 1st International Conferance on the Mediterranean Monk Seal, Rhodes, Greece.
• CSB. (2023). Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Ulusal Stratejisi (taslak). https://docplayer.biz.tr/5700538-T-c-cevre-ve-sehircilik-bakanligi-turkiye-nin-deniz-ve-kiyi-koruma-alanlari-ulusal-stratejisi-taslak.html. (Erişim tarihi: 02 Haziran 2023).
• Demirel, O. (1993). Hydrographic plans and three dimensional images of bottom morphology by echosounder data [Master Thesis, Karadeniz Technical University].
• Rothwell, D. R., & Stephens, T. (2023). The international law of the sea. Bloomsbury Publishing, 25(16), 380. Edgar, G. J., Russ, G. R., & Babcock, R. C. (2007). Marine protected areas. Marine Ecology, 27, 533-555.
• Edgar, G. J., & Stuart-Smith, R. D. (2009). Ecological effects of marine protected areas on rocky reef communities-a continental-scale analysis. Marine Ecology Progress Series, 388, 51-62. https://doi.org/10.3354/meps08149
• FAO/GFCM. (2019). Report of the twenty-first session of the scientific advisory committee on fisheries (Report No: 1290). Food and Agriculture Organization of the United Nations. www.fao.org/3/ca6704b/ca6704b.pdf
• Galgani, F., Fleet, D., Van Franeker, J. A., Katsanevakis, S., Maes, T., Mouat, J., Oosterbaan, L., Poitou, I., Hanke, G., Thompson, R., Amato, E., Birkun, A., & Janssen, C. (2010). Marine strategy framework directive-task group 10 report marine litter (Report No: 312010-2009/2010). Office for Official Publications of the European Communities. https://doi.org/10.2788/86941
• Gomei, M., Abdulla, A., Schröder, C., Yadav, S., Sánchez, A., Rodríguez, D., & Abdul Malak, D. (2019). Towards 2020 How Mediterranean countries are performing to protect their sea.(Report no WWF-2019). World Wide Fund for Nature. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.15323.52005
• İnandık, H. (1971). Deniz ve kıyı coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları 1219. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/KITAP/206548.pdf
• Kaboğlu, G., Güçlüsoy, H., & Bizsel, K. C. (2005, March 23-25). Marine protected areas in Turkey: History, current state and future prospects [Oral Presentation]. INOC International Workshop on Marine and Coastal Protected Areas. https://www.researchgate.net/publication/262994308
• Kelleher, G. (1999). Guidelines for marine protected areas. World Commission on Protected Areas (WCPA). https://portals.iucn.org/library/efiles/documents/pag-003.pdf
• Kenchington, R., & Kelleher, G. (1992). Crown-of-thorns starfish management conundrums. Coral Reefs 11, 53–56. https://doi.org/10.1007/BF00357422
• Keskin, Ç. (2010). Distribution of demersal fish species in the Black Sea, Sea of Marmara and North Aegean Sea. Rapports et Procès-Verbaux des Réunions de la Commission Internationale pour l'Exploration Scientifique de la Mer Méditerranée, 39, 560. https://ciesm.org/online/archives/abstracts/pdf/39/PG_0560.pdf
• Keskin, Ç. (2012). A preliminary study on demersal fishes in the south-western Black Sea shelf (NW Turkey). Journal of Black Sea/Mediterranean Environment, 18(3), 341-349.
• Kurt-Şahin, G., Sezgin, M., Ünlüer, F., Öztürk, B., Cavdar, E., & Dağlı, E. (2017). Macrozoobenthic community structure of İğneada region in Turkey (the southwestern Black Sea). Oceanological and Hydrobiological Studies, 46(3), 340-349. https://doi.org/10.1515/ohs-2017-0035
• López Ornat, A. (2006). Guidelines for the establishment and management of mediterranean marine and coastal protected areas. MedMPA project. Ed:UNEP-MAP RAC\SPA.Tunis.
• Mascia, M. B., Claus, C. A., & Naidoo, R. (2010). Impacts of marine protected areas on fishing communities. Conservation Biology, 24(5), 1424-1429. https://doi.org/10.1111/j.1523-1739.2010.01523.x
• MBS. (2023). TC Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi. https://www.mevzuat.gov.tr/ mevzuat?MevzuatNo=23605&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 (Erişim tarihi: 26 Ağustos 2022).
• Nankinov, D. N. (2001). Migration, seasonal and spatial distribution of Manx Shearwater, Puffinus puffinus' vn the Black Sea basin. Proceedings of Institute of Oceanology, 3, 170-179.
• Öztürk, B. (1994, June 27-30). Past, present and future of the mediterranean monk seal monachus monachus (Herman, 1779) in the black sea. The Proceedings of the First International Symposium on the Marine Mammals of the Black Sea. İstanbul, Türkiye.
• Öztürk, B., Topaloğlu, B., KıdeysS, A., Levent, B. A. T., Keskin, Ç., Sezgin, M., ... & Yalçıner, A. C. (2013). A proposal for new marine protected areas along the Turkish Black Sea coast. Journal of Black Sea/Mediterranean Environment, 19(3), 365-379.
• Peyzax. (2023). Ramsar Sözleşmesi ve Türkiye’de bulunan 14 Ramsar alanları. https://peyzax .com/ramsar-sozlesmesi-ve-turkiyede-bulunan-ramsar-alanlari/ (Erişim tarihi: 26 Ağustos 2023).
• Pickaver, A., (2002). Coastal and marine corridors. colloquia on marine and coastal ecological corridors. Council of Europe Publishing.
• Tarım ve Orman Bakanlığı. (2023). Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Korunan Alanlar İstatistikleri. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Menu/18/Korunan-Alan-Istatistikleri (Erişim tarihi: 26 Ağustos 2023)
• Tüdav. (2023). Açık deniz koruma alanları için bazı öneriler https://tudav.org/wp-content/uploads/2018/04/ADKA.pdf (Erişim tarihi: 26 Ağustos 2023).
• Tüdav. (2023). Türk Deniz Araştırmaları Vakfı. https://tudav.org/calismalar/deniz-alanlari/marmara-denizi/marmara-denizi-icin-koruma-alani-onerileri/ (Erişim tarihi: 26 Ağustos 2023).
• Turan, C., Ergüden, D., Gürlek, M., Sönmez, B., Doğdu, S. A., Uygur, N., Sakallı, U., Uyan, A., & Karan, S. (2014, Kasım 14-16). Kuzey Doğu Akdeniz kıyılarında deniz koruma alanı için bir öneri. 17. Sualtı Bilim ve Teknoloji Toplantısı, İstanbul, Türkiye.
• UDAP. (2023). Ulusal Deniz Araştırma Programı 2018-2027. https://www.shodb.gov.tr/ shodb_esas/orj/kurul/UDAP/2018%20UDAP%20taslak.pdf (Erişim tarihi: 26 Ağustos 2023).
• UNEP. (2005). Marine litter, an analytical overview. United nations environment programme. UNEP.
• Ustaoğlu Tırıl, S., Zengin, M., Akbulut, B., Memiş, D., Alagil, F., & Dağtekin, M. (2011). A participatory approach to tagging and monitoring as an initial step in developing a sturgeon conservation strategy along the Turkish Black Sea coast. Journal of Applied Ichthyology, 27(2), 411–414. https://doi.org/10.1111/j.1439-0426.2010.01646.x
• Wilson, A. M., & Moser. M.E. (1994). Conservation of Black Sea wetlands: a review and preliminary action plan. IWRB Publication, 33:77 pp.
• WWF. (2023). Türkiye’deki Ramsar Alanları Değerlendirme Raporu. WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/wwf_turkiye_ramsar_alanlari_degerlendirme_raporu.pdf (Erişim tarihi: 26 Ağustos 2023).