TFRS 9 Finansal Araçlar Standardının Bankaların Gayrinakdi Kredi Karşılıklarına Etkisi: Kredi Kartları Üzerine İnceleme

Yıl 2023, , 446 - 463, 31.12.2023

Mustafa Süner , Levent Çinko

https://doi.org/10.22466/acusbd.1380924

Öz

TFRS 9 standardının uygulanması neticesinde gayrinakit kredileri karşılıklarında ve bunların muhasebeleştirilmesinde farklılıklar meydana gelmiştir. TFRS 9 öncesindeki uygulamada genel karşılık 1. Ve 2.grup kredileri ile gayrinakdi krediler risk bakiyesi üzerinden ayrılmakta, ilgili yönetmelik nezdinde maktu bir oran belirlenmekteydi. TFRS 9 uygulamasıyla hem toplam risk kredi dönüşüm oranıyla azaltılmakta, hem de kredi kartı kullanılabilir limit ve kullanılan limitler için ayrı ayrı beklenen kredi zarar karşılığı ayrılmaktadır. Çalışmanın amacı, TFRS 9 standardının öncesi ve sonrası muhasebe ve karşılık uygulamalarındaki değişiklikler ele alınmak suretiyle literatüre katkıda bulunmaktır. Bu çalışmada 2016-2020 dönemini kapsayacak şekilde kredi kartı adet ve taahhüt edilen harcama limiti açısından üst sıralarda bulunan Türkiye’de halka açık 4 adet borsaya kote bankanın verileri kullanılmıştır. TFRS 9 sonrasında 4 bankanın da gayri nakdi kredi karşılık bakiyeleri ve rezerv oranları artmış olsa da kredi kartı karşılık bakiyelerinde benzer bir artış görülmemiş, kredi kartı rezerv oranlarında ise düşüş görülmüştür. Gayrinakdi kredilerin ve kredi kartlarının NPL oranında kayda değer bir değişiklik gözlemlenmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Kredi Kart Karşılıkları, Gayri Nakdi Kredi, Bankacılık Sektörü

Effects of TFRS 9 Financial Instruments Standard on Banks’ Non-Cash Credit Provisions: A Research on Credit Cards

Öz

The application of the TFRS 9 standard have caused alterations to non-cash credit provisions and their accounting. Prior to TFRS 9, general provisions were made for 1st and 2nd group loans and non-cash loans based on the risk balance and for that a specific rate was determined in accordance with the related regulation. With the implementation of TFRS 9, both the risk is reduced by credit conversion rate over the total risk and the expected credit loss provision is allocated separately for credit card available limits and utilized limits. The aim of the study is to contribute to the literature by analyzing the changes in accounting and provision practices before and after TFRS 9. In this study, the data of 4 listed banks in Turkey, ranked high in terms of the number of credit cards and committed spending limits, are used for the 2016-2020 period. Although these four banks have seen an increase in both non-cash credit provisions and reserve ratios after TFRS 9, there is no similar rise in credit card provisions account, and there is even a decline in credit card reserve ratios. No significant change was observed in the NPL ratio of non-cash loans and credit cards.

Anahtar Kelimeler

Credit Card Provisions, Non-Cash Credit, Banking Sector

Kaynakça

• Akbank AŞ, (2023). Finansallar, https://www.akbankinvestorrelations.com/tr/ adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Arslan, A. (2022). Beklenen kredi zararlarının ölçümü, raporlanması ve uluslararası muhasebe standartlarına uyum düzeyinin belirlenmesi: bankacılık sektöründe bir uygulama. Türkiye Bankalar Birliği. https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/8855/Kitap-Beklenen_Kredi_Zararlarinin_Olcumu.pdf adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Akpelvan, S. (2020). TFRS 9 finansal araçlar standardı kapsamında beklenen kredi zarar modelinin türk bankacılık sektöründe uygulanması ve bankaların karlılık yönetimi eğilimlerine etkisi üzerine bir araştırma. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Galatasaray Üniversitesi.
• Aktürk, A. (2019). Ufrs 9 finansal araçlar kapsamında yeni değer düşüklüğü modeli ve bankacılık sektörüne etkileri. Mali Çözüm Dergisi, 26(137), 133-143.
• Bankalararası Kart Merkezi, (2023). Kart sayıları, https://bkm.com.tr/kart-sayilari/ adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Basel Committee on Banking Supervision. (2006). Sermaye ölçümü ve sermaye standartlarının uluslararası düzeyde uyumlaştırılması. https://www.bddk.org.tr/ContentBddk/dokuman/duyuru_basel_0001_09.pdf adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• BDDK. (2020). Basel 3 final yerel sayısal etki çalışması sonuçları. http://www.bddk.org.tr/Duyuru/EkGetir/717?ekId=740 adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• BDDK. (2020). Türk bankacılık sektörü temel göstergeleri. https://www.bddk.org.tr/Duyuru/EkGetir/733?ekId=757 adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Chen, Y., Yang, C., & Zhang, C. (2020). Study on the influence of ifrs 9 on the impairment of commercial bank credit card. Applied Economics Letters, 29(1),1-6. https://doi.org/10.1080/13504851.2020.1855298
• Colquitt, J. (2007). Credit risk management how to avoid lending disasters and maximize earnings. McGraw Hill.
• Çakır, Y. (2020). Güncellenmiş tfrs 9 finansal araçlar standardı kapsamında muhasebeleştirilen beklenen kredi zararlarının bankacılık sektörüne etkileri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Çiftci, H.N. (2021). Bankacılık sektöründe kredilerin tfrs 9 a göre muhasebeleştirilmesi ve raporlanması-beklenen kredi zararı. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 14(1), 343-361.
• Garanti Bankası AŞ, (2023). Finansal sonuçlar, https://www.garantibbvainvestorrelations.com/tr/ adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Global Public Policy Committee. (2016). The Implementation of ifrs 9 impairment requirement by banks. https://www2.deloitte.com/bd/en/pages/financial-services/articles/2016-gppc-the-implementation-of-ifrs9-impairment-requirements-by-banks.html adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• İbiş, C., Çatıkkaş, Ö., & Çelikdemir, N. Ç. (2018). Banka muhasebesi ilkler ve uygulamalar. https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/7534/Kitap-Banka_Muhasebesi_s.new.pdf adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Kanat, S. (2020). Kredi zarar modeli yerine tfrs 9 beklenen zarar modelinin bankalarda uygulanması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Okan Üniversitesi.
• Karaarslan, S. ve Gülhan, O. (2020). Tfrs 9'a geçişin türkiyede halka açık bankaların finansal durum tablolarına etkileri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (86), 111-124.
• Köksal, O., Hazar, A., & Babuşcu, Ş. (2020). Tfrs 9 kredi karşılıkları düzenlemesinin bankaların finansal tablolarına etkisinin analizi. Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 27-54.
• Özbek, Ö. E. (2019). Bankacılıkta kredi riski ve türk bankacılık sektörünün kredi riski görünümü. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Başkent Üniversitesi.
• S&P Global Ratings. (2021). 2020 annual global corporate default and rating. https://www.maalot.co.il/Publications/TS20210408160139.PDF adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Süner, M. (2020). Bankalarda takipteki krediler için tahakkuk ve reeskont uygulaması ve muhasebeleştirilmesi. İzmir YMMO Dergisi, 2(1), 35-41.
• Süner, M. (2020). Bankalarda ertelenmiş vergi işlemlerinin muhasebeleştirilmesi. İzmir YMMO Dergisi, 2(1), 12-22.
• T.C. Resmi Gazete. (01.11.2005). 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu (2005). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5411.pdf adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete. (01.11.2006). Bankaların sermaye yeterliliğinin ölçülmesine ve değerlendirilmesine ilişkin yönetmelik (2006). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/11/20061101-20.htm adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete. (26.01.2007). Tekdüzen hesap planı ve izahnamesi hakkında tebliğ (2007). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/01/20070126M1-1.htm adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete. (06.02.2008). Bankalarca kredilerin ve diğer alacaklarin niteliklerinin belirlenmesi ve bunlar için ayrılacak karşılıklara ilişkin usul ve esaslar hakkında yönetmelikte değişiklik yapılmasina dair yönetmelik (2008). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/02/20080206-13.htm adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete. (06.09.2014). Kredi riski azaltım tekniklerine ilişkin tebliğ (2014). https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=20029&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5 adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete. (14.12.2016). Kredilerin sınıflandırılması ve bunlar için ayrılacak karşılıklara ilişkin usul ve esaslar hakkında yönetmelik (2016). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/yonetmelik/7.5.22599.pdf adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete. (15.01.2019). TFRS-9 finansal araçlar (2019). https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/T%C3%BCrkiye%20Muhasebe%20Standartlar%C4%B1/TMSTFRS2019Seti/TFRS/TFRS_9.pdf adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete. (01.08.2019). Bankalarca uygulanacak tekdüzen hesap planı ve izahnamesi (2019). https://www.bddk.org.tr/Mevzuat/DokumanGetir/1043 adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye Bankalar Birliği, (2023). İstatistiki raporlar, https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59 adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye İş Bankası AŞ, Yıllık faaliyet raporları mali tablolar ve bağımsız denetim raporları, https://www.isbank.com.tr/bankamizi-taniyin/yatirimci-iliskileri adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Yapı ve Kredi Bankası AŞ, (2023). Faaliyet raporları, https://www.yapikrediinvestorrelations.com/tr/ adresinden 25.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Yıldırım, S. (2018). UFRS 9'un banka performansına karşılıklar bakımından etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Teknik Üniversitesi.