Türkiye’de Bütçe Hakkının Kullanımı: Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 23 - 65, 19.10.2016

Aziz Konukman

Öz

Kamunun gider ve gelirlerinin belirlenmesinde halkın söz sahibi olması “Bütçe Hakkı” kavramı ile ifade edilmektedir. Bütçe hakkının kazanılması uzunca süren bir demokrasi mücadelesi ile kazanılmış olup, halk önce vergi hakkını daha sonra ise harcama yapılmasına ilişkin yetkiyi elde etmiş ve bu çerçevede bütçe hakkı aşama aşama ilerleyerek mevcut halini almıştır. Bütçe hakkı önce İngiltere ardından Fransız Devrimi ile birlikte Fransa’da kabul gördükten sonra Batı ve Batı dışındaki ülkelere de yayılmış ve tüm dünyada evrensel bir değer haline gelmiştir. Bu çalışmada, bütçe hakkının elde edilişinin üzerinde durulduktan sonra, Türkiye’de bütçe hakkının gelişimi incelenecektir. Bu bağlamda, çalışmanın amacı 1980 dönüşümüyle birlikte bütçe hakkının etkin kullanılamadığını ortaya koymak olup bütçe hakkının etkinleştirilmesi konusunda çözüm önerileri sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Bütçe Hakkı, Vergi, Kamu

Kaynakça

• Akça, İ. (2010), Güvenlik Sektörü Siyasa Raporu 2: Türkiye’de Askeriİktisadi Yapı: Durum, Sorunlar ve Çözümler, İstanbul: TESEV Yayınları.
• Bağlı, M. S. (2012a), “Teorik ve Tarihsel Açıdan Bütçe Hakkı”, Yasama Dergisi, Ocak-Şubat-Mart-Nisan 2012, Sayı 20. Bağlı, M. S. (2012b), “Parlamentoların Bütçe Sürecindeki Rolünü Değiştiren Dinamikler”, Maliye Dergisi, Temmuz-Aralık 2012, Sayı 163.
• Banger, G. (tarih yok), “Eskişehir’de Katılımcı Demokrasi, Katılımcı Bütçe”, http://www.duyguguncesi.net/sunular/KaDeO_1_3.pdf, Erişim Tarihi: 01.02.2015
• Başaran, F. (2010), “5018 Sayılı Kanun’a Göre Kamu İdarelerinin ve Kamu Görevlilerinin Sayıştay’a Karşı Sorumlulukları”, Dış Denetim, Temmuz-Ağustos-Eylül 2010.
• Beetsma, R and H. Uhlig (1999), “An Analysis of the Stability and Growth Pact” The Economic Journal, Volume 109, Issue 458, pp.546-571.
• Budlender, D. (2001), “Review of gender budget initiatives”, Community Agency for Social Enquiry, http://www.internationalbudget.org/resources/library/GenderBudget.pdf, Erişim Tarihi: 01.02.2015
• Cilavdaroğlu, A. ve B. Ekici (2013), “Türkiye Büyük Millet Meclisinin Bütçe Hakkını Kullanabilme Kapasitesi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 46, Sayı 3, s.59-88.
• Cohen, J, Setton and Vallée Shahin (2012),”The fiscal compact” bruegel.org› …blog…article/713…the-fiscal-compact/ , Erişim Tarihi: 16 Mart 2012
• Cooke, B. and U, Kothari (2001), Participation: The new tyranny, London: Zed Book
• Çağatay, N. (2003), “Gender Budgets and Beyond: Feminist Fiscal Policy in the Context of Globalization”, Gender and Development, Volume 11, Number 1. Çataloluk, C. (2008), “Batı Toplumlarında Toplumsal Yapı Değişimleri Ve Bütçe Hakkının Gelişimi”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 10, Sayı 2.
• Dehousse, R. (2012), The Fiscal Compact: Legal Uncertainty and Political Ambiguity, Policy Brief, Number 33.
• Durmuş, M. (2012), “Yeni Avrupa Ekonomik Yönetişimi ve Teknokrat Hükümetler: Burjuva Demokrasisi Nereye Gidiyor” www.sendika.org /.../ yeni-avrupa-ekonomik-yonetisim.
• Ergin, N. E. (2013), “Hasta Adam Avrupa: Avro Krizi, Avro Bölgesinde Borç Krizi ve Krize Karşı Alınan Tedbirler”, Maliye Hesap Uzmanları Derneği, 2013, Ankara.
• Friedrich Elbert Stifting (2001), Vergi Ödeyen Yurttaşların Kamu Harcamaları Üzerindeki Hak ve Sorumlulukları, Aralık 2001, İstanbul.
• Genro, T. and U. Souza (1999), Porto Alegre: Özgün Bir Belediyecilik Deneyimi (Çeviri: Bülent Tanatar), İstanbul: Wald Demokrasi Kitaplığı.
• Goldfrank, B. (2006), “Lessons from Latin American Experience in Participatory Budgeting”, Paper presented at the Latin American Studies Association Meeting Conference, San Juan, Puerto Rico, March 2006.
• Gözler, K. (2004), Anayasa Hukukuna Giriş, Bursa: Ekin Kitapevi.
• Gürkan, C ve Y. Karahanoğulları (2010), “Bütçeyi Özerkleştirmek: Mali Kurallar Ve Kurullar”, Maliye Dergisi, Ocak-Haziran 2010, Sayı 158.
• Kalkınma Bakanlığı (2000), “Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması ve Mali Saydamlık Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı.
• Karagöz, K. (2010), Doğrudan Demokrasi Aracı Olarak Halk Girişimi, Ankara: Yetkin Yayınevi.
• Kefalakos, D. (2011), “What exactly is this Euro Plus Pact”, www.neurope.eu/article/what-exactly-euro-plus-pact, Erişim tarihi: 03.04.2011.
• Kemal, L. (2012), Zayıf Kalan Meclis İradesi: Yeni Sayıştay Yasası’nda Askerî Harcamaların Denetimi Sorunu, İstanbul: TESEV Yayınları.
• Konukman, A ve O. Oyan (2001), “Yüzyılın Sonunda Türkiye’de Yeniden Bütçe Çıkmazı”, Özgür Üniversite Formu, 14, s.137-158.
• Konukman, A ve O. Oyan (2003), “Yüzyıl Sonunda Türkiye’de Yeniden Bütçe Açmazı”, İktisat: Seçme Yazılar (ed. Şiir Yılmaz ve A. Hakan Çermikli), Ankara: GÜİİBF Geliştirme Vakfı İktisadı İşletmesi Yayınları
• Konukman, A., A. R. Aydın ve O. Oyan (1991), Türkiye’de Fon Sisteminin Kamu Kesimi İçindeki Yeri ve Ekonomik Etkileri, Ankara: TOBB Yayınları.
• Konukman, A., A. R. Aydın ve O. Oyan (2001), “Türk Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: Tespit ve Öneriler”, XV. Türkiye Maliye Sempozyumu, 15-17 Mayıs 2000, Antalya: Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yayın No: 3, s.169-204.
• Konukman, A. (1997), “Alternatif Bir Bütçe Politikası Önerisi”, İktisat Dergisi, 363, s.28-33.
• Konukman, A. (2000), “Kesinhesap Kanun Tasarısı Üzerine Bir Değerlendirme”, ed. İ. Atiyas ve Ş. Sayın, (2000), Kamu Maliyesinde Saydamlık, İstanbul: TESEV Yayınları, s.145-156.
• Konukman, A. (2003), “Cumhuriyet’in Kuruluş Yılları ve 80 Sonrası Dönemin Bütçe Politikaları ve Uygulamaları: Devletin İnşasından Devletin Tasfiyesine”, G. Ü. İktisadi ve idari Birimler Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, s.29-65. Konukman, A. (2004), Cumhuriyetten Günümüze Bütçeler, Ankara: Türk-İş Yayınları.
• Leubolt, B., A. Novy and J. Becker (2008), “Changing Patterns of Participation in Porto Alegre”, Submitted Version of the article published in: İnternational Social Science Journal 59 (No. 193-194), pp. 435-448 © 2008 UNESCO and Blackwell Publishing.
• Marquetti, A., C. E. Schonerwald da Silva and A. Campbell (2012), “Participatory Economic Democracy in Action: Participatory Budgeting in Porto Alegre: 1989–2004”, Review of Radical Political Economics, Volume 44, Number 1, pp.62-81.
• Mısır, M. B (2001), “Kitap Eleştirisi”, Praksis (2), s.316-331. Narter, R. (2012), “Anayasal Açıdan Bütçe Hakkı”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XVI, Sayı 12.
• O’Toole, F. (2012), “Is Keynesianism Now A Thought Crime”, The Irish Times, 7 March 2012.
• Özen, A. ve İ. G. Yontar (2009), “Katılımcı Demokrasi Anlayışında Bütçeleme: Katılımcı Bütçeleme”, Maliye Dergisi, Ocak-Haziran 2009, Sayı 156.
• Polat, M. (2013), “Kriz Sonrası Bütçe Dengesine Genel Bakış”, Uzman Bakış, Mayıs 2013.
• Sakınç, S. ve S. A. Bursalıoğlu (2014), “Bütçelemede Demokratik Bir Değişim: Katılımcı Bütçeleme”, Electronic Journal of Vocational Colleges, May 2014
• Schick, A. (2002), “Can National Legislatures Regain an Effective Voice in Budget Policy”, OECD Journal on Budgeting, 1(3): 15-42.
• Schuknecht, L., P. Moutot, P. Rother and J. Stark (2011), The Stability And Growth Pact: Crisis And Reform, European Central Bank. Schuknecht, L. and V. Tanzi (2005), “Reformıng Publıc Expendıture In Industrialized Countrıes Are There Trade-Offs”, European Central Bank, Workıng Paper Serıes, Number 435.
• Bora, S. and N. Yılmaz (2011), “The Effects of Global Crisis into Euro Region: A Case Study of Greek Crisis”, European Journal of Economic and Political Studies
• Shafık, N. (2013), “Europe: Toward a More Perfect Union”, www.imf.org., Erişim tarihi: 27/2/2013.
• Sharp, R. (2003), Budgeting for equity: Gender budget initiatives within a framework of performance oriented budgeting, New York: UNIFEM.
• Sintomer, Yves. H. and A. Carsten-Röcke (2005), From Porto Alegre to Europe:Potentials and Limitations of Participatory Budgeting, <http://www.buergerhaushalteuropa.de/documents/From_Porto_Alegre8. pdf.,(28/03/2008).
• Streeck, W. (2011), “The Crises of Democratic Capitalism”, New Left Review, http://brechtforum.org.
• Şahin, M. (2011), “Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Yazınına Kuşbakışı”, Fe Dergi, Sayı 2, s.85-100.
• Şahin, M. (2012), Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçe Ve Türkiye: Kavram Ve Yöntem Sorunları (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Tanzı, Vito, “The Economic Role of the State Before and After the Current Crisis”
• TBMM (2008), “Bütçe Sürecinde Parlamentonun Değişen Rolü”, Bildiri ve Makaleler, Uluslar Arası Sempozyum, Afyonkarahisar.
• TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu (2014),Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçeleme Komisyon Rapor, Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları No: 14, Ankara.
• TEPAV (2007), İyi Yönetişim İçin Örnek Bir Model: Katılımcı Bütçeleme Yönetişim Etütleri Programı, Mart.
• TUSİAD ve KAGİDER (2008), Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler Ve Çözüm Önerileri, Yayın No. TÜSİAD-T/200807/468.
• Watt, A. (2011), “The euro plus pact: a plus but not a solution”, Social Europe, social-europe.eu›2011/03/the-euro-plus-pact…plus…, Erişim Tarihi: 28 Mart 2011
• Yavuz, G. (2007a), “Washington Uzlaşması Sonrasında Dünya Bankasından Bir Açılım Önerisi: Kapsamlı Kalkınma İçin Çerçeve”, Gazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3): 181-196.
• Yavuz, G. (2007b), “Washington Uzlaşması’ndan Post Washington Uzlaşması’na: Kalkınma Gündeminin Biçimlenişinde Yeni Kurumcu İktisat Etkisi”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt 18, Sayı 64, s.23-44
• Yıldırım, Y (2008), “Porto Alegre-Fatsa: Yerel Düzeyde Demokrasiyi Demokratikleştirmek Çabaları Üzerine Bir Karşılaştırma”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(1). Yılmaz, H. H. ve M. Y. Biçer (2010a), “Parlamentonun Bütçe Hakkını Etkin Kullanımının Yeni Bütçe Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Ocak-Haziran 2010, Sayı 158, s.203-204.
• Yılmaz, H. H. (1999), Kamu Mali Yönetiminin Yeniden Yapılandırılması: Dünya Bankası Orta Vadeli Harcama Sistemi, Ankara: DPT.
• Yılmaz, H. H. ve M. Y. Biçer (2000a), “Parlamentonun Kamu Politikası Oluşturma ve Planlama Sürecindeki Konumunun Yeni Kamu Mali Yönetim Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Yasama Dergisi, Sayı 1, s.45-84. Yılmazcan, Dilek (2000), “Bütçe Hakkı ve Bütçe Uygulamaları”, XIII. Türkiye Maliye III. Türkiye Maliye Sempozyumu: Anayasal Mali Düzen, Marmara Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İstanbul, 2000. Zamboni, Y. (2007), Participatory Budgeting and Local Governance: An Evidence-Based Evaluation Of Participatory Budgeting Experiences in Brazil, <http://siteresources.worldbank.org/INTRANETSOCIALDEVELOPME NT/Resources/Zamoni.pdf > , (01/04/2008).
• Yararlanılan Ağ Sayfaları
• https://www.consilium.europa.eu; https://ec.europa.eu; https://europa.eu; http://www.tesev.org.tr; https://www.kahip.org; http://www.tepav.org.tr; http://www.tbmm.gov.tr; http://tbmm.chp.org.tr; http://pbk.tbmm.gov.tr