“Merkez Bankası Bağımsızlığı”, Para ve Faiz: Kapitalizmde Finansın Ekonomi Politiği

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 22 - 61, 01.01.2016

Mustafa Durmuş

https://doi.org/10.22466/acusbd.263584

Öz

“Merkez bankası bağımsızlığı” sanki bir gerçeklikmiş ya da gereklilikmiş gibi tartışılmaktadır. Türkiye’de ise bu konu faiz oranlarının yüksekliği tartışmasıyla gündeme geldi. Bu makalede bu konu, para ve kredi mekanizmaları ile ilişkisi anlamında, sırasıyla ana akım iktisat ve eleştirel - radikal iktisadi bakış çerçevesinde ele alınmaktadır. Ana akım açısından merkez bankasının bağımsız olması; bu kurumun piyasadaki para arzının, kaydi paranın oluşumunun, faiz oranlarının ve döviz kurlarının belirleyicisi olması ve enflasyon ve kamu borç stoku üzerindeki etkilerinin büyüklüğü açılarından son derece önemlidir. Eleştirel akıma göre ise bir ülkede uygulanan para politikaları, faiz oranlarının belirlenmesi ve bu konudaki merkez bankasının rolü, teknik bir tartışmadan ziyade, toplumsal sınıflar arasındaki mücadele ile ilgili olarak ele alınmalıdır. Pratikte ise merkez bankaları ve faiz mekanizması ne devletten ne de finansal piyasalardan bağımsızdır. Doğru olan bu kurumun doğ- rudan devletçe belirlenmesine olduğu kadar, uluslararası finans piyasalarına bağımlı hale getirilerek, toplumun çıkarlarına sırtını çevirmesinede karşı çıkmaktır.

Anahtar Kelimeler

Merkez Bankası Bağımsızlığı, Faiz, Libor, Spekülasyon, Finansal Piyasalar

Kaynakça

• Alessi, Christopher and Mohammed Aly Sergie, (2013), “Understanding
• the Libor Scandal”, http://www.cfr.org/united-kingdom/
• understanding-libor-scandal/p28729, (5 December 2013).
• Aren, Sadun (1984), 100 Soruda Para ve Para Politikası, İstanbul:
• Gerçek Yayınevi, 100 Soruda Dizisi: 51.
• Bailey, J. S. (2002), Public Sector Economics: Theory, Policy and
• Practice, Palgrave (2nd edition).
• Bank for International Settlements (BIS) (2014), Annual Report, (1
• April 2013 - 31 March 2014).
• Begg, David, Stanley Fisher and Rudiger Dornbusch (2003), Economics,
• The McGraw Hill Companies (7th edition).
• BNP Paribas (2015), “Global Weekly EM Strategy Plus”, Turkey:
• Escalating Geopolitical Risks (27 November 2015).
• Commerzbank, EM Briefing (2015), “Turkey: The New Govern-ment’s Plan” (27 November 2015).
• Çolak, Ömer Faruk (2007), “Merkez Bankası ve Para Politikası”,
• (eds.) Ömer Faruk Çolak, İbrahim Tokatlıoğlu (2007), İktisada
• Giriş, Ankara Gazi Kitabevi içinde.
• Durmuş, Mustafa (2003), Maliye Politikaları, Teori ve Uygulamalarının
• Değerlendirilmesi, Yaklaşım Yayınları.
• Durmuş, Mustafa (2013), Kapitalizmin Krizi, Ankara: Gazi Kitabevi
• (4ncü Baskı).
• Durmuş, Mustafa (2015a), “Konut Desteği: Ev Alana mı, Finansal
• Sermayeye mi?”, http://siyasihaber.org. (3 Şubat 2015).
• Durmuş, Mustafa (2015b), “21. Yüzyılın Üçüzleri: İktisadi Kriz,
• Yeni Bir Paylaşım Savaşı ve Otoriterleşme”, Yaşayan Marksizm,
• (Şubat 2015), Yıl 3, Sayı 3.
• Eifffinger, Silvester and C. W. Yakob De Haan (1996), “The Political
• economy of Central Bank Independence”, Princeton University
• Special Papers in International Economics, (19 May 1996).
• Fed (2015), “What is the Purpose of the Federal Reserve System”,
• http://www.federalreserve.gov/faqs.
• Foxman, Simone (2012), “Why Central Banks May Never Allow
• LIBOR To Be Fixed”, http://www.businessinsider.com (10 August
• .
• Gilani, Shah (2012), “It’s Not Libor Stupid, Central Banks Are
• The Problem”, http://www.forbes.com (7 June 2012).
• Graham, Darwin Bond (2013), “LIBOR: Viewing the Biggest Financial
• Crime in History”, http://www.counterpunch.org (26 February
• .
• Hesse, Martin and Anne Seith (2013), “Feeding the Bubble Is the
• Next Crash Brewing”, http://www.spiegel.de (12 March 2013).
• http://thenextrecession.wordpress.com.
• http://thenextrecession.wordpress.com/2013/11/30/secular stagnation or permanen-tbubbles
• http://thenextrecession.wordpress.com/2014/08/14/the-myth-of-the-return-to-normal/IMF (2014), Global Financial Stability Report,
• http://www.imf.org, (8 October 2014).
• Kurt, Daniel (2014), “What Is The Relationship Between The Federal
• Funds, Prime and LIBOR Rates”,
• http://www.investopedia.com, (5 June 2014).
• Langdana , Farrokh K. (2002), Macroeconomic Policy, Demystifying
• Monetary and Fiscal Policy, Kluwer Academic Publishers.
• Marx, Karl (2011), Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi, Cilt 1 (Çeviri:
• Mehmet Selik ve Nail Satlıgan) İstanbul: Yordam Kitap (2nci
• Baskı).
• Marx, Karl and Frederick Engels (1977), “The Civil War in France”,
• in Karl Marx and Frederick Engels, Selected Works II, Progress
• Publishers, Moscow, Fourth Printing, 1977.
• Morgan Stanley Research (2015), “2016 CEEMEA Economic Outlook
• - From Politics to Geopolitics” ( 29 November 2015).
• Nordhaus, D. W. (1975), “The Political Business Cycle”, The Review
• of Economic Studies, 42 (2).
• Pixley, Jocelyn, Sam Whimster and Shaun Wilson (2013), “Central
• Bank Independence: A Social Economic and Democratic Critique”,
• The Economic and Labour Relations Review.
• Rosenthal, M. (1977), Kapital’de Diyalektiğin Sorunları (Çeviri:
• Yurdaer Erşan), Yücel Yayınları.
• Rutherford, Donald (2002), Routledge Dictionary of Economics,
• Routledge (Second Edition).
• Sturr, Chris (2012), “Libor, Swaps, and the Inherently Political Nature
• of Interest Rates”, http://dollarsandsense.org (3 August 2012).
• TCMB, Sıkça Sorulan Sorular, http://www.tcmb.gov.tr.
• The Economist (2012), “The Rotten Heart of Finance: A Scandal over Key Interest Rates is about to Go Global”,http://www.economist.com/Ünsal, Erdal M. (2000), Makro İktisat, Ankara: İmaj Yayıncılık
• (3ncü Baskı).
• Vaughan, Liam and Gavin Finch (2013), “Libor Lies Revealed in
• Rigging of $ 300 Trillion Benchmark”,
• http://www.bloomberg.com (6 February 2013).
• Wolf, Naomi (2012), “This Global Financial Fraud and its Gatekeepers”,
• http://www.theguardian.com (14 July 2012).
• Wray, L. Randall (2014), “Central Bank Independence: Myth and
• Misunderstanding”, Working Paper (March 2014), Number 791.