Osmanlı Dönemi'nde Ardanuç Darphanesinde Basılan Nadir Sikke Örnekleri

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 132 - 156, 31.07.2023

Osman Aytekin

https://doi.org/10.22466/acusbd.1273992

Öz

Ardanuç, günümüzde Artvin iline bağlı bir ilçedir. Tarihsel geçmişi İlk çağlara kadar giden Ardanuç Kalesi (Gevhernik /Adakale), Ortaçağ ve Osmanlı Dönemi’nde yörenin en önde gelen idari merkezlerinden birisi olmuştur.dMakalenin konusunu, Ardanuç ilçesinde Osmanlı Dönemi’nde “Ardanuç” adıyla basılan sikke örneklerini içermektedir. Ardanuç darphanesinde, 16. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman zamanından başlayarak 19. yüzyıl ortalarına kadar kısıtlı ve kesintili olarak sikkelerin darp edildikleri anlaşılmaktadır. Ancak günümüze, Kanuni Sultan Süleyman, II. Selim ve III. Mahmud’a ait üç tanesi altın geri kalanı gümüş akçe olmak üzere toplam 36 sikke örneğine ulaşılabilmiştir. Ardanuç darphanesinde basılan bu nadir sikkelerin ekseriyeti yabancı koleksiyonerlerde ve müzelerde yer aldıkları anlaşılmaktadır. Çok az bir Bölümü de Türkiye’de bulundukları bilinse de, Gümüşhane ili ile Ardanuç ilçesine bağlı Gümüşhane köyünün ad benzerliğinden dolayı karıştırılabildiği görülmektedir. Bu sikkelerin, Ardanuç ilçesinin bir köyü olan Gümüşhane köyündeki maden yataklarından elde edildiği Osmanlı arşiv belgelerinden öğrenilebilmektedir. Araştırmanın amacı olarak, bugüne kadar derli toplu Ardanuç darplı sikkeleri içeren herhangi bir yayına ulaşılamamış olmasıdır. Yazar tarafından T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izinleri ile Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi adına Artvin ve ilçelerinde yapılan Yüzey Araştırmaları (1998-2019) sayesinde, Gümüşhane köyünün maden yatakları/galerileri ile üretimin yapıldığını doğrulayan sahanın belirlenmesinden sonra buraya ait sikkelerin tümü tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonrasında, mevcut sikkelerin katalog çalışmaları tamamlanarak okunabilecek durumda olan sikkeler Osmanlıcaları ile birlikte tanımlanmaya çalışılmıştır. Makale; özgün olduğu gibi içerik açısından da alanında ilk olma özelliğini taşımaktadır. İleri aşamada, Ardanuç darphanesi ile ilgili daha somut verilere ulaşabilme ümidini taşıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Ardanuç Darphanesi, Osmanlı, Gümüşhane Köyü, Darphane, Sikke

Destekleyen Kurum

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türk Tarih Kurumu Başkanlığı

Proje Numarası

yok

Teşekkür

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Türk Tarih Kurumu Başkanlığı'na teşekkürler.

An Assessment on The Mint of Ardanuç and Rare Samples of Ottoman Period Coins Minted Here

Öz

Ardanuç is a district of Artvin province today. Ardanuç Castle (Gevhernik / Adakale), whose historical past goes back to the first ages, became one of the most prominent administrative centers of the region in the Middle Ages and Ottoman periods. The subject of our article includes examples of coins minted under the name "Ardanuç" in the Ottoman period in Ardanuç district. It is understood that coins were minted in the Ardanuç mint on a limited and intermittent basis, starting from the time of Suleiman the Magnificent in the 16th century, until the middle of the 19th century. However, to the present day, Suleiman the Magnificent, II. Selim and III: A total of 36 coins, three of which were gold and the rest were silver coins, belonging to Mahmud could be reached. It is understood that the majority of these rare coins minted in the Ardanuç mint are in foreign collectors and museums. Although it is known that very few of them are in our country, it is seen that Gümüşhane province and Gümüşhane village in Ardanuç district can be confused due to the similarity of names. It can be learned from Ottoman archive documents that these coins were obtained from the mineral deposits in Gümüşhane village, a village of Ardanuç district. For the purpose of our research, no publications containing compact Ardanuç minted coins have been found so far. By us, T.C. Thanks to the Surveys (1998-2019) we conducted in Artvin and its districts on behalf of Van Yüzüncü Yıl University with the permission of the Ministry of Culture and Tourism, after the determination of the area confirming the production with the mineral deposits/galleries of Gümüşhane village, all the coins belonging to this place were tried to be determined. Afterwards, the catalog studies of the existing coins were completed and the coins that could be read were tried to be defined together with their Ottoman Turkish. Article; As it is original, it also has the feature of being the first in its field in terms of content. In the next stage, we hope to reach more concrete data about the Ardanuç mint.

Anahtar Kelimeler

Ardanuc Mint, Ottoman, Gümüşhane Village, Mint, Coin

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Anatadze, M. (2008). Ardanuç darphanesi. Pirosmani Dergisi, 4, 53-54.
• Ayan, E. (2009). Sultan Alparslan'ın ermeni-gürcü siyaseti. Karadeniz Dergisi, 2, 9-28.
• Aydın, D. (1998). Erzurum beylerbeyliği ve teşkilatı kuruluş ve genişleme devri (1535-1566). Türk Tarih Kurumu.
• Aytekin, O. (2021). Tarihi Ardanuç Kalesi'nin (Adakale/Gevhernik) Osmanlı dönemi mimari yapılaşması hakkında özgün tespitler. M. S. Bilgin (Ed.), Artvin tarihi İlk Çağ’dan 1918’e içinde (s. 179-215). Akçağ Yayınları.
• Badem, C. (2018). Çarlık yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin 1878-1919. Aras Yayıncılık.
• Bayram, E. (2021). Bilecik Müzesi'ndeki Osmanlı dönemi sikkeleri, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ordu Üniversitesi.
• Bilgin, M. (2010). Doğu karadeniz. Ötüken Neşriyat.
• Brosset, M. F. (2003). Gürcistan tarihi (Eski çağlardan 1212 yılına kadar), (Hrand D.Andreasyan, Çev.). TTK Yayınları.
• Buba, K. Goça, S. (2018). Tao Klarceti tarih ve kültür araştırmaları. Şota Rustavelli Milli Bilim Vakfı Yayınları.
• Çapa, M. (2012). Milli mücadele döneminde Artvin. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 13, 119-130.
• Damalı, A. (2010-2014). Osmanlı sikkeleri tarihi. (c. 1-9). Nilüfer Damalı Eğitim, Kültür ve Çevre Vakfı Yayınları.
• Dayı, D. E. (2002). Milli mücadele’de Elviye-i Selase/üç sancak meselesi (Kars, Ardahan, Batum), Türkler Ansiklopedisi. (c. 16). Yeni Türkiye Yayınları.
• Denker, A. C. (2006). Birinci dünya savaşında teşkilat-ı mahsusa, Arma Yayınları.
• Eğilmez, S. (2002). Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan'ın kafkasya politikası. Türkler Ansiklopedisi. 4, 705-712.
• Ertem, R. (1985). Türk silahlı kuvvetler tarihi Osmanlı devri 1877-1878 Osmanlı-Rus harbi kafkas cephesi harekatı, c. II. Genelkurmay Basımevi.
• Erüreten, M. (1985). 8 nadir akçe. Türk Nümizmatik Derneği Yayınları. 22-24.
• Goron, S. (2003). The coinage of safi I (AH 1038-1052), Oriental Numismatic Society, 176, 28-33.
• Gümüş, N. (2000). 16. asır Osmanlı-Gürcistan ilişkileri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Hamidi, H. (2003). Oriental numismatic society. Newsletter No.176. 1-34.
• Kırzıoğlu, M. F. (2008). Ahıska-Ardahan-Artvin ve Oltu'da Hıristiyan atabekler hükümeti (1268-1578). Bizim Ahıska Dergisi, 1, 11-12.
• Kudava, B. ve Saitidze, G. (2018). Tao-Klarceti tarih ve kültür araştırmaları (H.Çelik, K.Ruhi, Çev.). Şota Rustavelli Milli Bilim Vakfı Yayınları.
• Mari, N. (2012). Şavşetsa da Klarcetşi mogzaurobis dğiurebi. Şota Rustaveli Devlet Üniversitesi Yayınları.
• Özdemir, H. (2002). Artvin tarihi. Ajans Ege Matbaacılık Hizmetleri.
• Özder, A. M. (1971). Tarihte Çıldır atabeğleri ve torunları. Erzurum.
• Özkan, H. (2010). Çoruh vadisi Gürcü kiliselerinin Türk sanatıyla benzerlikleri üzerine bir değerlendirme. Geçmişten Geleceğe Yusufeli Sempozyumu Bildirileri. Artvin, Türkiye.
• Pağava, M. (2016). Et al Klarceti. Batumi Şota Rustaveli Univesity Faculty of Humanities Center for Kartvelian.
• Pere, N. (1968). Osmanlılarda madeni paralar. Doğan Kardeş Matbaacılık Sanayi A.Ş. Yayınları.
• Safi, P. (2008). 19 ve 20. yüzyıl belgelerinde Artvin, göğe komşu topraklar. Artvin Valiliği Yay.
• Sahillioğlu, H. (1989). Altın. TDV Yayınları.
• Sezen, T. (2017). Osmanlı yer adları. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Şengelia, N. (2016). 1574 Tslis Gürcistanis vilaietis didi davtari. İv. Cavahişvili Sahelobis Tbilisis Sahelmtsipo Universiteti.
• Taşkın, F. K. ve A. İ. (2019). 19. yüzyıl Artvin demografisi üzerine bazı değerlendirmeler. Artvin Tarihi Araştırmaları, 1, 120-145.
• Tekin, O. (1998). Eskiçağda para antik nümismatiğe giriş. Eskiçağ Bilimler Enstitüsü Yayınları, 1. Basım.
• Yılmaz, H. (2019). Osman Gazi’nin 700/1301’de Yenişehir’de bastırdığı üçüncü sikkesi. VAKANÜVİS-Uluslararası Tarih Araştırma Dergisi, 4, 81-120.
• Yücetürk, Z. (2020). 93 harbi sonrasında Artvin. Karadeniz Araştırmaları: Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa ve Anadolu İncelemeleri Dergisi (KARAM), XVII/65, 73-95.