OSMANLI MODERNLEŞME FİKİRLERİNİN İNGİLTERE YANSIMALARINA DAİR İKİ METİN İNCELEMESİ

Yıl 2022, , 27 - 40, 30.06.2022

Ömer İpek

https://doi.org/10.53474/ad.1127415

Öz

Türk modernleşmesi, rüzgârını eğitim ve askeri alanlarda yapılan yeniliklerden alan bir hamle olarak ele alınmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve siyasal modelinin dünya sisteminin getirdiği yeni şartlara cevap vermemesi ve modern teknikler noktasındaki eksikliklerin askeri alanda ortaya çıkardığı yetersizlik; 18. yüzyılın sonundan itibaren Osmanlı Devleti’nde kamuda, askeriyede ve eğitim alanında külli bir dönüşüm çabası yaratmıştır. Fransız Devrimi'nin aydınlanmacı ruhunun yarattığı dönüşümün sonucu olarak ulus kavramının ortaya çıkmasının yanında İngiltere'de başlayan Sanayi Devrimi ve Askeri planda kendini gösteren Rus baskısı, her biri farklı alanlarda çağa ayak uydurma çabalarının tetikleyicisi olmuşlardır. Bu bağlamda, 1892 yılı gibi çok erken bir tarihte bir Türk yazar (İbrahim Hakkı Bey) tarafından İngilizce dilinde yayınlanmış olan bir metin ve İngiliz bir yazar (Hyde Clarke) tarafından bu metne yapılan tenkitler, Türkiye'nin modernleşme ve ilerleme çalışmalarını ispat ve izah çabasını göstermekle beraber, Eğitim, İdare, Kültür, Maliye ve hatta Saltanat-Hilafet gibi meselelere İngiliz yaklaşımını göstermesi bakımından iki metin aydınlatıcıdır. Bu makalede, Osmanlı-Türk modernleşme çalışmalarına dair İngiliz basınında yayınlanan "Is Turkey Progressing?" başlıklı makale ve onun başlattığı tartışma ekseninde İngiltere'nin Türk modernleşmesine yaklaşımı ele alınmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Reform, Osmanlı, Tanzimat, Hilafet., modernleşme

TWO TEXTS ON THE REFLECTIONS OF OTTOMAN MODERNIZATION IDEAS IN ENGLAND

Öz

Turkish modernization is seen as a development driven by innovations in the educational and military fields. The inability of the economic and political model of the Ottoman Empire to react to the new conditions imposed by the world system, as well as the shortcomings in the military field due to the inadequacy of modern techniques, led to the emergence of a new model of society from the end of the 18th century. In addition to the emergence of the concept of nation, as a result of the change brought about by the spirit of Enlightenment of the French Revolution, the industrial revolution that began in England and the Russian pressure, which manifested itself in the military plan, were the triggers for efforts to keep up with the times in different areas. In this context, a text published in English as early as 1892 by a Turkish writer (İbrahim Hakkı Bey) and the criticism of this text by an English writer (Hyde Clarke) are important to show Turkey's efforts to prove and explain its modernization and progress. These two texts are very informative as they show the British approach to topics such as education, administration, culture, finance and even the sultanate and caliphate. In this article, we will discuss the British approach to Turkish modernization through the article "Is Turkey Progressing?" published in the British press on Ottoman and Turkish modernization efforts and the debate it has sparked.

Anahtar Kelimeler

Oriental Studies, Ottoman Reforms, Khalifat, Turkish Modernisation, Education in Ottoman Empire

Kaynakça

• Berkes, Niyazi (2019). Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Clarke, Hyde (1308). Devlet Arşivleri, Yıldız Perakende Evrakı TKM 26/4.
• Clarke, H. (1892, Temmuz). Remarks on Ibrahim Hakki Bey's Article. Asiatic Quarterly Rewiev(4), 129-141 London.
• Çilliler, Y. (2015). Modern Milliyetçilik Kuramları Açısından 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu Fikir Akımları. 10(2).
• Hakkı, İ. (1892). Is Turkey Progressing? Asiatic Quarterly Rewiev, 3(Ocak-Nisan), s. 265-279.
• İlhan, Cengiz. (2003). Hukukun 99 İlkesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Karpat, K. (1972). The Transformation of the Ottoman State, 1789-1908. International Journal of Middle East Studies, s. 243-281.
• Küçük, C., & Ertüzün, T. (1994). TDV İslam Ansiklopedisi. İslamansiklopedisi.org: https://islamansiklopedisi.org.tr/duyun-i-umumiyye adresinden alındı Lambton, Ann Katharine Swynford. (1974). İslamic Poltical Thought. Oxford.
• Levend, A. S. (1949, 30 Mayıs). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. (A. S. Levend, Dü.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Mardin, Şerif. (2018). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Midhat, Ahmet. (1290). Edebiyat "Edeb". Kırk Anbar, 1(1), 22-30.
• Seyyid, B. (1340). Hilafetin Mahiyet-i Şeriyyesi. Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası.
• Somel, S. A.-1. (2004). Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913). Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Cilt 1. içinde İstanbul: İletişim.
• Swingewood, A. (. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi,. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Torun, S. F. (2016). Vilâyet Kanunlarına Göre Sancak (Livâ) İdare Meclisleri. Tarih Araştırmaları Dergisi, 35(60), 157-174.
• Wilson, D. (2022). Hyde Clarke. levantineheritage.com: http://www.levantineheritage.com/pdf/Hyde-Clarke-by-D-Wilson-2015.pdf adresinden alındı