Osmanlı Kadı Sicilleri Ve Kanuni Dönemi Sicillerinden İstisnai Örnekler

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 52 - 73, 30.06.2019

Kenan Yıldız

Öz

Osmanlı
bürokrasisi Kanuni döneminde şekillendiği gibi kanunlaştırma faaliyetleri de bu
devirde bariz şekilde yaygınlaşmıştır. Osmanlı hukuk tarihinin temel kaynakları
arasında yer alan kadı sicilleri de bu dönemden itibaren düzenli bir yapıya
kavuşmuştur. Mevcut kadı sicilleri arasında Kanuni dönemine ait olanlar
öncekilere kıyasla sayısal olarak üstün konumdadır. Nitekim kadı sicilleri
Kanuni dönemi itibariyle muntazam seriler halini almaya başlamaktadır. Bu
çalışmada öncelikli olarak kadı ve sicilleri hakkında genel bilgiler verilecek,
mevcut sicillerin sayısal durumu farklı grafiklerle gösterilecektir. Sonrasında,
Kanuni döneminden ve bağlantılı olmak üzere ileriki tarihlerden dikkat çeken
bazı örneklere değinilecektir. Nihai olarak da, ele alınan sicillerden Kanuni
dönemine denk düşenlerin katalog bilgileri liste olarak verilecektir.

Anahtar Kelimeler

kadı sicilleri, şer'iyye sicilleri, Osmanlı hukuku, Osmanlı kaynakları

Ottoman Court Records And Exceptional Cases From The Era Of Suleiman The Lawgiver

Öz

As the Ottoman
bureaucracy took shape in the reign of Suleiman the Lawgiver, legalization
activity became widespread. During this time, court records, which are among
the main sources of the Ottoman legal history, have also gained a systematic
structure. Court records belonging to this era are much numerous than the
previous ones. After providing general information about the qadis and their
records, including graphs indicating their numbers, we will scrutinize a series
of exceptional cases. We will then give a list of the court registers belonging
to this era..

Anahtar Kelimeler

Court, Suleiman the Lawgiver, Qadi, Court Records, Court

Kaynakça

• Evkaf-ı Hümayun Müfettişliği. (1539). 20 Mayıs 1539 Şer῾iyye Sicili. 2, 35.
• İstanbul Bâb Şeriyye Sicili, 94.
• İstanbul Kadı Sicilleri: Üsküdar Mahkemesi 14 Numaralı Sicil (H. 953-955 / M. 1546-1549 ), İstanbul: İSAM, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri: Üsküdar Mahkemesi 17 Numaralı Sicil (H. 956-963 / M. 1549-1556 ), İstanbul: İSAM, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri: Üsküdar Mahkemesi 5 Numaralı Sicil (H. 930-936 / M. 1524-1530), , İstanbul: İSAM, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri: Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil (H. 940-942 / M. 1534-1536), İstanbul: İSAM, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri: Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil (H. 940-942 / M. 1534-1536 ), İstanbul: İSAM, 2010.
• Üsküdar Şeriyye Sicili, no: 5, 9, 14, 17, 29, 35.
• Akdağ, M. (1974). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi (1453-1559) (c.2), İstanbul: Cem Yayınevi.
• Allen, B. W. (2015). The Great Siege of Malta: The Epic Battle between the Ottoman Empire and the Knights of St. John, Lebanon: ForeEdge.
• Arslantaş, Y. (2013). Depicting the Other: Qizilbash Image in the 16th Century Ottoman Historiography. (Yüksek Lisans Tezi). İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara.
• Atar, F. (2001). Kadı. DİA 24, İstanbul: TDV.
• Aycibin, Z. (2008). Erken Dönem Osmanlı Kaynaklarındaki “Türk” Algısı Üzerine Yeni Bir Değerlendirme. H. Alan (ed). Abdülkadir Özcan’a Armağan: Tarih Peşinde Bir Ömür içinde (139-151), İstanbul: Kronik.
• Aydın, M. A. (2003). Mahkeme: Osmanlı Devleti’nde Mahkeme. DİA 27, İstanbul: TDV.
• Aydın, M. A. (2007). Türk Hukuk Tarihi (6.bs). İstanbul: Hars Yayınları.
• Bilgili, A. S. (2003). Osmanlı Tarih Yazarlarının Algısıyla Türkiye-İran İlişkilerinde Siyasi Karakterin Dinî Söylemi: Kızılbaşlık. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 9(27), 21-41.
• Bostan, İ. (2003). Malta: II. Tarih. DİA 27, İstanbul: TDV.
• Busbecq, O. G. (1939). Türk Mektupları. (Çev. H. C. Yalçın). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cassalo, A. (1998). The 1565 Ottoman Malta Campaign Register, Malta: Publishers Enterprises.
• Emecen, F. M. (2003). Şark Meselesi’nin Doğuşu: Osmanlı Devleti’nin “Şark Meselesi”nin Ortaya Çıkışı,” Osmanlı Klasik Çağında Siyaset, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ergin, O. N. (1995). Mecelle‑i Umur‑ı Belediye (c. 1). İstanbul: İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı.
• Erünsal, İ. E. (2019). Zındıklar ve Mülhidler XV-XVI. Asır Osmanlı Zendeka ve İlhâd Tarihine Bir Katkı”, Osmanlı Kültür Tarihinin Bilinmeyenleri: Şahıslardan Eserlere, Kurumlardan Kimliklere, 2. bs., İstanbul: Timaş Yayınları.
• Eyice, S. (1991). Arslanhane. DİA 3, İstanbul: TDV.
• Faroqhi, S. (1997). Sidjill: 3. In Ottoman Administrative Usage. The Encyclopaedia of Islam içinde (cilt 9, 539-544). Leiden: Brill.
• Fleischer, C. H. (1992). “The Lawgiver as Messiah: The Making of the Imperial Image in the Reign of Süleymân”, Soliman le Magnifique et son temps: Actes du Colloque de Paris Galeries Nationales du Grand Palais, 7-10 mars 1990. Gilles Vinstein, ed., Paris: La Documentation Française, 159-177.
• Gölpınarlı, A. (1931). Melâmîlik ve Melâmîler. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Halaçoğlu, Y. (1996). Osmanlı Belgelerine Göre Türk-Etrâk, Kürd-Ekrâd Kelimeleri Üzerine Bir Değerlendirme. Belleten, 60(227), 139-154.
• Hallaq, W. (1998). The qādī’s (sijill) before the Ottomans. BSOAS, 61(3), 415-436.
• İnalcık, H. (1947). Bursa Şer’iye Sicillerinde Fatih Sultan Mehmed’in Fermanları. Belleten, 11, 693-708.
• İnalcık, H. (1973). The Ottoman Empire The Classical Age: 1300-1600, London: Weidenfeld and Nicolson.
• İnalcık, H. (1977). Mahkeme. İA, 7, 149-151.
• İnalcık, H. (1981). Osmanlı İdare, Sosyal, Ekonomik Tarihi ile ilgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler. Belgeler, 10(14), 1-91.
• İnalcık, H. (1993). State and Ideology under Sultan Süleyman I, The Middle East and the Balkans under the Ottoman Empire: Essays on Economy and Society içinde (70-94).
• Bloomington: Indiana University, 1993, s. 70-94.
• İpşirli, M. (ed.). (1999). Selânikî Mustafa Efendi, Tarih i Selâniki (1.c). Ankara: TTK.
• Jennings, R. C. (1999). Kadı, Court, and Legal Procedure in 17th Century Ottoman Kayseri. Studies on Ottoman Social History in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, İstanbul: The ISIS Press.
• Karayel, E. (2010). 29 Numaralı Üsküdar Kadı Sicili (973-974/1565-1566). (Bitirme Tezi). Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, İstanbul.
• Kaya, S. (2005). Mahkeme Kayıtlarının Kılavuzu: Sakk Mecmuaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(5), 379-416.
• Küpeli, Ö. (2010). Osmanlı-Safevi Münasebetlerine Dair Türkiye’de Yapılan Çalışmalar Hakkında Birkaç Not ve Bir Bibliyografya Denemesi. Tarih Okulu, 6, 17-32.
• Müller, C. (2018). The Power of the Pen: Cadis and their Archives. A. Bausi, C. Brockmann, M. Friedrich ve S. Kienitz (ed). Manuscripts and Archives: Comparative Views on Record-Keeping içinde (361-386), Berlin: De Gruyter.
• Ocak, A. Y. (1998). Osmanlı Toplumunda Zındıklar ve Mülhidler (15.-17. Yüzyıllar). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1994). Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı, Ankara:Turhan Kitabevi.
• Ortaylı, İ. (2001). Kadı: Osmanlı Devletinde Kadı, DİA 24, İstanbul: TDV.
• Paul, J. (2018). Archival Practices in the Muslim World prior to 1500. A. Bausi. C. Brockmann, M. Friedrich ve S.Kienitz (ed.). Manuscripts and Archives: Comparative Views on Record-Keeping içinde (339-360), Berlin: De Gruyter.
• Peirce, L. (2005). Ahlak Oyunları: 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet. (Çev. Ülkün Tansel). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Pickles, T. (1998). Malta 1565: Last Battle of the Crusades, London: Osprey Miltary.
• Sunar, M. M. (2018). Osmanlı Devleti’nde Arslanhane. Toplumsal Tarih, 292, 36-41.
• Tak, E. (2019). XVI-XVII. Yüzyıl Üsküdar Şer‘iyye Sicilleri: Diplomatik Bilimi Bakımından Bir İnceleme. Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Tillier, M. (2018). “Court, qadi”, The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Ancient History, 1-2, John Wiley & Sons, Ltd. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/9781444338386.wbeah30541.
• Tournefort, J. (2005). Tournefort Seyahatnamesi (Birinci Kitap). (Çev. A. Berktay). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Uğur, Y. (2010). Şer‘iyye Sicilleri. DİA 39, İstanbul: TDV.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilâtı (3. bs)., Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ülker, M. B. ve Bilgin, A. (2004). Türkiye Haricinde Bulunan Osmanlı Kadı Sicilleri. Türklük Araştırmaları Dergisi, 16, 201-214.
• Üzüm, İ. (2002). Kızılbaş. DİA 25, İstanbul: TDV.
• Yıldız, K. (2005). Üsküdar’ın Sosyal ve İktisadi Hayatı ile İlgili Üsküdar Kadı Sicillerindeki Kayıtların Tesbit ve Analizi (954-980 / 1547-1573). (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, A. ve Süslü, S. (2000). Üsküdar Kadılığı Şer’iyye Sicilleri: 3 No’lu Defter. (Bitirme Tezi). Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arşivcilik Bölümü, İstanbul.