Archive Administration, Recordkeeping And The Early Classification Works In The Ottoman And Republican Period

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 2, 148 - 164, 31.12.2019

İbrahim Baş

Öz

The classification of historical records is
important in terms of being both a value of the nations and a light for the
future. From the beginning of our history of archiving in the modern sense
starting from the middle of the 19th century through Republican period,
different studies were carried out in classification and archive
administration. In this study, the practices of archival records, which were
formed as a result of the activities carried out during the Ottoman Empire,
which were preserved and left as a legacy for hundreds of years, evaluated in
the context of approaches to the archives and archival studies with the
establishment of the Republic of Turkey. In addition, the first classification
activities and its commissions were mentioned and the formation of these
commissions, working systems, presidents and the reasons for the termination of
the commission were detailed. As a result of this study, it was seen that it is
necessary to train archives experts who know Ottoman language well for
realistic classification of historical Records and in order to achieve it, it
can be said that education policies have been developed and implemented.

Anahtar Kelimeler

classification, recordkeeping, archive administration

Osmanlı Ve Cumhuriyet Dönemi’nde Arşiv İdaresi, Arşivcilik Ve İlk Tasnif Çalışmaları

Öz

Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti
Devleti’nin kurulmasıyla birlikte arşiv ve arşivciliğe yaklaşımı, bu konuya
verdiği önem ve oluşturulan arşiv idarelerinden bahsedilmiştir. Bu çerçevede
Osmanlı Devleti’nin faaliyetleri sonucunda birikmiş olan ve yüz yıllarca
muhafazasını sağlayıp, miras olarak bıraktığı arşiv malzemesi üzerindeki arşiv
ve arşivcilik çalışmalarına değinilmiştir. Osmanlı Devletinin arşive yaklaşımı ve
arşivcilik çalışmaları dönemlere göre değerlendirilmiştir. Türkiye
Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile birlikte Devlet teşkilatı içerisinde oluşturduğu
arşiv idarelerinden bahsedilmiştir. Arşiv İdarelerinin bağlandığı makamlar,
teşkilat yapıları ve çalışma sistemlerine değinilmiştir. Bu dönemdeki arşivcilik
çalışmaları ve ilk tasnif çalışmaları detaylı bir şekilde işlenmiştir. Bununla birlikte arşivcilik
çalışmaları ile ilgili ilk oluşturulan tasnif komisyonlarından bahsedilerek, bu
komisyonların oluşumu, çalışma sistemleri, başkanları ve komisyon
çalışmalarının sonlandırılma gerekçeleri, zamanı ve diğer hususları
değerlendirilmektedir. Bu çalışmalar vesilesiyle sayıları binleri
bulan iyi Osmanlıca bilen Arşiv Uzmanları yetiştirildiği ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arşiv, Arşiv İdaresi, Arşivcilik, ilk tasnif çalışmaları

Kaynakça

• Akyıldız, A. (1993). Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatı’nda Reform, İstanbul.
• Başbakanlık DAGM Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. (1995). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Katalogları Rehberi. Ankara: Başbakanlık DAGM Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (1996). Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı Rehberi(Genişletilmiş İkinci Baskı). Ankara: Başbakanlık DAGM Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. (2010). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. Ankara: Başbakanlık DAGM Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. (2017). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. İstanbul: Başbakanlık DAGM Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Baş, İ. (Mart 2019). Osmanlı’dan Günümüze Türk Arşivlerindeki Tasnif Sistemleri ve Arşiv Belgesinin Hizmete Sunumu. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. (2000). Belgelerle Arşivcilik Tarihimiz (Osmanlı Dönemi 1). Ankara: Başbakanlık DAGM Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Binark, İ. (1980). Arşiv ve Arşivcilik Bilgileri. Ankara: T.C. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Dairesi Başkanlığı.
• Binark, İ. (1994). Türk Arşivlerinin Kısa Tarihçesi ve Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün Faaliyetleri. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı. (1994). Macar Asıllı Türk Tarihçisi ve Arşivist Lajos Fekete’nin Arşivciliğimizdeki Yeri. Ankara: Başbakanlık DAGM Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı.
• Demir, G. T. (2015). Mustafa Abdülhalik Renda(1881-1957). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Günday, D. (1989). Arşiv Belgelerinde Siyakat Yazısı Özellikleri ve Divan Rakamları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kütükoğlu, M. S. (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). İstanbul: Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı.
• Oral, M. (2006). Türkiye’de Romantik Tarihçilik(1910-1940). Ankara: Asil Yayıncılık.
• Öztürk, S. (1994). Osmanlı Belgelerinde Siyakat Yazısı. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Aktaş, N. (Mart 1985 ). Osmanlı Dönemi Arşivciliğimiz ve Tasnif Çalışmaları. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, sy. 1, Ankara, s. 68-69.
• Baş, İ. (Nisan 2019). Türk Arşivlerinde Tasnif ve Tasnif Sistemleri, Çankırı Karatekin Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(KAREFAD), cilt. 7, sy. 1, Çankırı, s. 49-77.
• Çetin, A. (1985). Osmanlı Arşivlerinin Tarihçesi. Osmanlı Arşivleri ve Osmanlı Araştırmaları Sempozyumu(Mayıs 1985), (s. 65-66). İstanbul.
• Çetin, A. (1984 ). Osmanlı Arşivciliğine Toplu Bir Bakış. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, c. 33, sy. 2, s. 50-58, Ankara.
• Ergenç, Ö. (1998 ). Bir Tarihçinin Arşivden Bekledikleri. Başbakanlık I. Arşiv Şurası(20-21 Nisan 1998 Ankara) Tebliğler – Tartışmalar. (s. 73-82). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Elker, S. (2010). Mustafa Reşit Paşa ve Türk Arşivciliği. IV. Türk Tarih Kongresi,(Ankara 10-14 Kasım 1948) II. Baskı, (s. 180-187). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• BOA, İ. DH.d. 102/ 51-52.
• BOA, BEO, AYN.d., 769/51.
• BOA, İ. MSM. 25/658/1-2.
• BOA, İ.MSM.,25/659/1-3.
• BOA, İ. DH., 7066.
• BOA, İ. MVL, 91/1869/1-3.
• BOA, İ. MVL, 146/4093/1-7.
• BOA, BEO, 1570/117732/1-2.
• BOA, BEO., 3900/292457.
• BOA, BEO., 4266/319914/1-2.
• 20 Mayıs 1933 tarih ve 2187 Sayılı Mülga “Başvekalet Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun.”
• 19 Nisan 1937 tarih ve 3154 Sayılı Başvekalet Teşkilatı Hakkında Kanun, Resmi Gazete tarih: 28.Nisan 1937, sayı: 3591.10.10.1984 tarih ve 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, Resmi Gazete tarih: 19.10.1984, sayı. 18550.
• 28.9.1988 tarih ve 3473 Sayılı Muhafazasına Lüzum Kalmayan Evrak ve Malzemenin Yok Edilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, Resmi Gazete Tarih: 04.10.1988, sayı: 19949.
• 09.07.2018 tarih ve 703 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 218, 225, 230. Maddeleri. Resmi Gazete Tarih: 09.07.2018, sayı: 30473.
• 16 Temmuz 2018 tarih ve 11 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Resmi Gazete Tarih: 16 Temmuz 2018, sayı: 30480.