KOMİK HASAN EFENDİ'NİN TİYATRO PİYESLERİ NAZARINDA SANSÜR UYGULAMALARI

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 74 - 89, 30.06.2022

Nurbanu Yılmaz Sinem Akyol

Öz

Osmanlı Devleti, XIX. asrın sonlarında yaşanılan siyasi ve sosyal gelişmeler neticesinde çağdaşı birçok devlet gibi çeşitli alanlarda birtakım denetim ve sansür uygulamalarına başvurma durumunda kalmıştır. Bu alanlardan biri de tulûat tiyatrosu ve bu tiyatrolarda oynatılan piyeslerdir. II. Abdülhamid dönemi denetim ve sansür mekanizması, özellikle tiyatro denetimi sayesinde devlet perspektifinden dönemin tiyatro icrasına yakından bakmamıza imkân sağlamaktadır.
Bu çalışma Komik Hasan Efendi ve onun idaresindeki Hayalhane-i Osmanî’ye ait piyesleri inceleyerek bunları tanıtmak, arşiv belgeleri ile Türk tiyatro tarihi literatürüne katkı sağlamak ve Osmanlı Arşivi’nin muhtevası bakımından makro/mikro çalışmalar için elverişli kaynaklara sahip olduğunu araştırmacılara duyurmak amacıyla kaleme alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tulûat Tiyatrosu, Komik Hasan Efendi, Hayalhane-i Osmanî, Denetim ve Sansür, tiyatro piyesi

CENSORSHIP APPLICATIONS IN THE EYES OF COMEDIAN HASAN EFENDI'S THEATER TEXTS

Öz

Ottoman government, as many of the other contemporary states, was obliged to apply some supervision and censorship in various branches, as a result of political and social development occured at the end of the century. One of these branches is improvisational theatre and dramas played in these theatres. Supervision and censorship movement in the era of Abdülhamid II, enabled to look closer performance of theatre held in that era from government perspective.

This action is written with the intention of introducing dramas belonged to Komik Hasan Efendi and Hayalhane-i Osmanî, which was at the helm of him, by examining them, and contributing to literature of archive documents and the history of Turkish theatre and proclaiming the fact of possesing sufficient sources for macro/micro studies, in respect to Ottoman archive, to researchers.

Anahtar Kelimeler

Comedian Hasan Efendi, hayalhane-i osmanî, Improvisational Theatre, Theatre Text, Supervision and censorship

Kaynakça

• Uğur Durmaz, ‘Geleneksel Türk Tiyatrosunda “Kavuk”: Bir Simgenin İşlevi, Özellikleri, Temsilcileri ve Dünden Bugüne Yolculuğu’, International Journal of Humanities and Education. Ali Birinci (2006), Osmanlı Devleti’nde Matbuat ve Neşriyat Yasakları Tarihine Medhal, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 4-7. Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiyye-1319.