Factors Caused To Decrease Of Archive Material And Protection Methods

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 24 - 43, 30.06.2023

Serhat Uylukçu , Elif Yılmaz Şentürk

https://doi.org/10.53474/ad.1275907

Öz

Institutions like archives act as evidence in court and provide light on a case by recording and defending a state's and its residents' legal rights. Legal, military, economic, scientific, social, artistic, historical, and cultural heritage are just a few of the fields in which archives are a valuable source of information. The most significant quality of archives is that they serve as the first trustworthy source of reference in the research and development activities of scientists from diverse fields, bringing the knowledge acquired in the past and present to the future. Over time and as a result of organized efforts, archiving has developed into a field of science. A further focus of archive science is the preservation of archival records and the most accurate transmission of cultural legacy to coming generations. The purpose of this study is to examine the methods employed during the steps to be taken in accordance with current conditions and to identify the destruction factors that threaten the preservation of archival material and material that will become archival in the future. One of the goals of the study is to help develop a thorough and sustainable national conservation guide that will be published. In this study, the threats to the preservation of archive material are analyzed, along with the precautions that should be taken and the approaches that might be applied. The study did not contain the protection strategies indicated in some earlier publications since they were no longer viable. Instead, special focus was made to helping the research address current issues.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage, Archival Material, Destruction Factors, Conservation Methods

Arşiv Malzemesinin Bozulmasına Neden Olan Etkenler Ve Koruma Yöntemleri

Öz

Arşivler, devlet ile vatandaşlarının haklarını belgeleyen, koruyan, bir vakayı kanıtlamaya ve aydınlatmaya yarayan kurumlardır. Arşivlerin hukuki, askeri, ekonomik, bilimsel, sosyal, sanatsal, tarihsel ve kültürel miras açısından etkin bir bilgi değeri vardır. Arşivlerin en önemli özelliği, geçmişte ve günümüzde elde edinilen bilgileri geleceğe taşıyan, farklı disiplinlerdeki bilim insanlarının araştırma ve geliştirme faaliyetlerindeki güvenilir ilk başvuru kaynağı olmasıdır. Arşivcilik zaman içeresinde ve sistematik faaliyetler neticesinde bir bilim dalı haline gelmiştir. Arşivcilik bilimi, kültürel mirasın gelecek nesillere en doğru şekilde intikali ve arşiv malzemesinin korunması ile de ilgilenir. Bu çalışmada, arşiv malzemesinin ve ileride arşiv malzemesi hâline gelecek arşivlik malzemenin korunmasına yönelik tehdit unsuru oluşturan tahribat etkenlerini göz önüne sermek ve alınması gereken tedbirler sırasında kullanılan yöntemlerin günümüz şartlarına uygun olarak tekrar gözden geçirilmesini amaçlanmaktadır. Yayınlanacak ulusal düzeyde, kapsamlı ve sürdürülebilir bir koruma rehberinin oluşturulmasına katkı sağlamak da çalışmanın hedefleri arasındadır. Bu çalışmada, arşiv malzemesinin korunmasına yönelik tehdit unsuru oluşturan tahribat etkenleri ve bu etkenlere karşı alınması gereken tedbirler ve kullanılan yöntemler incelenmiştir. Geçmişte yayınlanan bazı kaynaklarda geçen koruma yöntemleri geçerliliklerini kaybetmeleri nedeniyle araştırmaya dahil edilmemiş; araştırmanın güncel sorunlara yardımcı olmasına özellikle özen gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras, Arşiv Malzemesi, Tahribat Etkenleri, Koruma Yöntemleri

Kaynakça

• A history erased - Abkhazia's archive: fire of war, ashes of history. (2023, Mart 30). Erişim Adresi: https://abkhazworld.com/aw/conflict/690-a-history-erased
• Adcock, E. P. (2011). Kütüphane malzemesinin bakım ve kullanımında IFLA ilkeleri (Ş. N. Somer, Çev.). https://www.ifla.org/files/assets/pac/ipi/ipi1-tr.pdf Ak, M. (2000). İklim. TDV İslam Ansiklopedisi, 22, 28-30. Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Armağan, A. Ş. (2011). Bir Değerlendirme: Cumhuriyet döneminde arşivciliğimiz ve arşivcilik eğitimi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (1), 20-51.
• Arşiv deposu alev alev yandı. (2019, Haziran 11). Erişim Adresi: https://www.ntv.com.tr/turkiye/arsiv-deposu-alev-alev-yandi,MZ-S8pi6T0qppzFLM7LLiA
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. (2010). Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Erişim adresi: https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/BAŞBAKANLIK%20OSMANLI%20ARŞİV%20REHBERİ.pdf
• Bilgi ve belgelerin korunması arşiv mekânları. (2023, Ocak). Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başbakanlığı, Belge Tespit ve Değerlendirme Dairesi. Erişim adresi: https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/formlar/mekan_rehber.pdf
• Binark, İ. (1988) Arşiv malzemesini tahrib eden unsurlar, bunlara karşı korunma metodları ve arşiv malzemesinin restorasyonu. Vakıflar Dergisi, (20), 347-364.
• Binark, İ. (1989). Temel arşivcilik bilgileri ve arşiv mevzuat düzenlemeleri. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri.
• Binark, İ. (1994). Türk arşivlerinin kısa tarihçesi ve Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün faaliyetleri. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Cihangir, M. E., Görüm, T. & Nefeslioğlu, H. A. (2018). Heyelan tetikleyici faktörlerine bağlı mekânsal hassasiyet değerlendirmesi. Türk Coğrafya Dergisi, (70) , 133-142 .
• Clements, D.W.G.- D.L. Thomas. (1993). Arşiv belgelerinin korunmasında temel bilgiler –Bir RAMP çalışması. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Çavdar Karatepe, T. (2022). Kebikeç. TDV İslam Ansiklopedisi, 25, 161-162. Ankara: TDV İslam Araştırmaları Merkezi.
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018, Temmuz 16). Resmi Gazete (Sayı: 30480). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=11&MevzuatTur=19&MevzuatTertip=5
• Devlet Arşiv Hizmetleri Hakkında Yönetmelik (1988, 16 Mayıs). Resmi Gazete (Sayı: 19816). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/19816.pdf
• Devlet Arşiv Hizmetleri Hakkında Yönetmelik. (2019, Ekim 18). Resmî Gazete (Sayı: 30922). Erişim adresi: www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191018-9.pdf.
• Dökmen, F. , Kurtuluş, C. & Endeş, H. (1999). Karamürsel-Kızderbent' te erozyona neden olan etmenler ve bitki örtüsü üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 30(2), 105 - 112. Erişim adres: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunizfd/issue/3019/41895
• Güneş. G. (1999). Kütüphanelerde koruma çalışmalarında asitsiz kağıt kullanımı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırma Enstitüsü, İstanbul.
• Güneş, G. (2006). Kütüphanelerde koruma Çalışmaları. Yazmalara adanmış bir ömür Nimet Bayraktar’a armağan (pp.54-74), İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi Yayınları.
• İlden, S. (2009). Tahrip Olmuş El Yazmalarının Onarım ve Tedavi Teknikleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1), 65-86.
• ISO. (2015). ISO 11799:2015 Information and documentation — Document storage requirements for archive and library materials. Erişim adresi: https://www.iso.org/standard/63810.html
• Kareser, İ. (1994). Türk Dünyası ve Arşivcilik Konusundaki Yayınlar-II. Türk Kütüphaneciliği, 8 (2), 118-120.
• Kathpalia, Y.P. (1990). Arşiv Malzemesinin Korunması ve Restorasyonu. Ankara: Cumhuriyet Arşivi Dairesi Başkanlığı.
• Keleş, A. (2013) Yazma ve nadir matbu eserlerde Stegobium paniceum (L.) zararı ve mücadelesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Kızık Kiraz, M. N. (2018). Arşiv ve kütüphanelerde nadir eserleri koruma sorunları ve temel öneriler. Art-Sanat Dergisi, (9), 161-175. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuarts/issue/47878/604664
• Koyuncu Okca, A. (2014). Geleneksel dokumalarda koruma ve onarım prensipleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Kuzucuoğlu, A. H. (2014). Arşiv Binalarında Risklere Yönelik Koruma Çalışmaları: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Arşivleri Örneği. Arşiv Dünyası. 6-15. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/tk/issue/48745/620210
• Kuzucuoğlu, A. H. (2014). Arşiv ve kütüphanelerdeki risklere yönelik pasif korumanın önemi. Türk Kütüphaneciliği, 28(3), 338-351. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/tk/issue/48745/620210
• Muhafazasına Lüzum Kalmayan Evrak ve Malzemenin Yok Edilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun (1988, Ekim 04). Resmi Gazete (Sayı: 19949). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.3473.pdf
• Pearce-Moses, R. (2005). A Glossary of archival and records terminology. Chicago: The Society of American Archivists.
• Roper, M. (1994). Koruma ve konservasyon servisinin planlanması, teçhizatlandırılması ve personel istihdamı (bir ramp çalışması). Ankara: Başbakanlık Basımevi
• Rukancı, F. (2007). Arşiv belgelerimizin uluslararası önemi. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, s. 205-218. Erişim adresi: https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/RUKANCI-Fatih-AR%C5%9E%C4%B0V-BELGELER%C4%B0M%C4%B0Z%C4%B0N-ULUSLARARASI-%C3%96NEM%C4%B0.pdf
• Schellenberg, T. R. (1993). Arşiv idaresi. Ankara: Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. Erişim adresi: https://www.devletarsivleri.gov.tr/cdn?fileId=191
• The Race to digitise Ukrainian cultural and historical archives. (2023, Mart 30). Erişim Adresi: https://www.euronews.com/culture/2022/11/10/the-race-to-digitise-ukrainian-cultural-and-historical-archives
• Trt Haber. (2023, Mart 30). Hatay Büyükşehir Belediyesi enkazında "evrak nöbeti". Erişim adresi: https://www.trthaber.com/foto-galeri/hatay-buyuksehir-belediyesi-enkazinda-evrak-nobeti/54772/sayfa-1.html
• Ulaş, M. (2006). El yazması kitaplarda ortam şartlarının mantar gelişimine etkilerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.