XVI. Yüzyılda Vilayet-i Rum Uluyörük Cemaatlerinde Tarım Alanları ve Tarımsal Üretim

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 23, 30.06.2023

Ayşe Kavak

https://doi.org/10.53474/ad.1281978

Öz

XVI. yüzyılda Vilayet-i Rum’da bulunan Uluyörük cemaatlerinin temel geçim kaynakları hayvancılıktı. Bu sebeple ziraî faaliyetler ikinci plandaydı. Uluyörük mensubu yalnızca birkaç cemaat geçinmek maksadıyla hayvancılıkla birlikte ziraî faaliyette bulunuyordu. Diğer cemaatler ise yalnızca kendi ihtiyaçlarına yönelik ve basit tarzda tarımla meşgul oluyorlardı. Yapılan basit tarzdaki ziraî faaliyetlerin esası ise hububata dayanıyordu. XVI. yüzyılın ikinci yarısının hemen başlarında Uluyörük’e tabi bir kısım cemaatlerin başına gelen afet koyunlarının telef olmasına ve bu sebeple vergilerini eksik ödemelerine sebep oldu. Hemen yeni koyunlar almak ise mümkün değildi. Sonrasında mecburen tarımsal faaliyete yönelen cemaatlerin tarımsal faaliyetleri kalıcı hale geldi ve cemaatler hayvancılığın yanında tarımsal üretim yapmaya da devam ettiler. Bu makalede XVI. yüzyılda tarımsal faaliyette bulunan Uluyörük cemaatleri ve yüzyılın ikinci yarısında afetten etkilenerek tarımsal faaliyette bulunmak zorunda kalan Uluyörük cemaatleri ele alınacaktır. Cemaatlerin tarım alanları, ürünleri, ürünlere getirilen vergi yükümlülükleri incelenecek, daha sonra ziraî mahsullerle vergi rakamlarındaki değişim üzerinden genel bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Uluyörük, Orta Anadolu, konar-göçer, hububat, tarım

Agricultural Lands And Agricultural Production Of Uluyörük Communities in 16th Century Vilayet-i Rum

Öz

XVI. yüzyılda Vilayet-i Rum’da bulunan Uluyörük cemaatlerinin temel geçim kaynakları hayvancılıktı. Bu sebeple ziraî faaliyetler ikinci plandaydı. Uluyörük mensubu yalnızca birkaç cemaat geçinmek maksadıyla hayvancılıkla birlikte ziraî faaliyette bulunuyordu. Diğer cemaatler ise yalnızca kendi ihtiyaçlarına yönelik ve basit tarzda tarımla meşgul oluyorlardı. Yapılan basit tarzdaki ziraî faaliyetlerin esası ise hububata dayanıyordu. XVI. yüzyılın ikinci yarısının hemen başlarında Uluyörük’e tabi bir kısım cemaatlerin başına gelen afet koyunlarının telef olmasına ve bu sebeple vergilerini eksik ödemelerine sebep oldu. Hemen yeni koyunlar almak ise mümkün değildi. Sonrasında mecburen tarımsal faaliyete yönelen cemaatlerin tarımsal faaliyetleri kalıcı hale geldi ve cemaatler hayvancılığın yanında tarımsal üretim yapmaya da devam ettiler. Bu makalede XVI. yüzyılda tarımsal faaliyette bulunan Uluyörük cemaatleri ve yüzyılın ikinci yarısında afetten etkilenerek tarımsal faaliyette bulunmak zorunda kalan Uluyörük cemaatleri ele alınacaktır. Cemaatlerin tarım alanları, ürünleri, ürünlere getirilen vergi yükümlülükleri incelenecek, daha sonra ziraî mahsullerle vergi rakamlarındaki değişim üzerinden genel bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Uluyörük, Orta Anadolu, konar-göçer, hububat, tarım

Kaynakça

• Afyoncu, E. (2000), Uluyörük (1485-1574). Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler Sempozyumu Bildirileri içinde, (1-7). Ankara: Yörük Türkmen Vakfı.
• Arıkan, Z. (1991), Osmanlı İmparatorluğu’nda İhracı Yasak Mallar (Memnu Meta), Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan içinde (279-306). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi.
• Armağan, A. (2008), XV. ve XVI. Yüzyıllarda Teke Sancağı’ndaki Konar-Göçer Cemaatlerin Sosyal ve Ekonomik Durumları. Hayati Beşirli-İbrahim Erdal (Ed). Osmanlıdan Cumhuriyete Yörükler ve Türkmenler içinde (71-134). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Güçer, L. (1964), XVI-XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Halaçoğlu, Y. (2009), Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar, (1453-1650), AnkaraÇ Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Hınz, W. (1990), İslâm’da Ölçü Sistemleri, (çev. Acar Sevim), Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, (IX), 1-82.
• İnalcık, H. (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1 (1300-1600), İstanbul: Eren Yayınları.
• İsam Kütüphanesi Arşivi Sivas Şeriye Sicilleri: İKA, Sivas ŞS, 1.
• Kallek, C. (2020) Müd, TDVİA, c. XXXI, Ankara: 455-457.
• Kallek, C. (2022) Kile, TDVİA, c. XXV, Ankara: 567-570.
• Karaboğa, D. V. (2011), XV-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde Hububat ve Bakliyat Üretimi ve Umumi Dağılımları, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi (SBArD), (IX/17), 9-26.
• Orhonlu, C. (1963), Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretleri İskân Teşebbüsü (1691-1696), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Ögel, B. (1978), Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş 2: Türklerde Ziraat Kültürü: Göktürklerden Osmanlılara, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sümer, F. (2016), Oğuzlar Türkmenler Tarihleri Boş Teşkilatı Destanları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• Şahbaz, D. (2020), 16. Yüzyılda Ulu Yörük Teşekkülleri (Etrak-ı Büzürg), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadîme Arşivi Tapu Tahrir Defterleri:TKG.KK.TT.d: 54, 112, 178, 179, 180.
• Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi: TSMK: Koğuşlar 888.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Tapu Tahrir Defterleri: BOA, TT.d: 79, 95, 322, 387, 388, 389, 444.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Bâb-ı Âsafî Divan-ı Hümayun Sicilleri Mühimme Defterleri: BOA, A.DVNSMHM.d: 27, 49.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Bâb-ı Âsafî Sivas Ahkâm Defterleri: BOA, A.DVNSAHK.SS.d: 8.
• Yediyıldız, B. (1985), Ordu Kazası Sosyal Tarihi (1455-1613), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.