AN OTTOMAN ARCHIVAL DOCUMENT: OPINION ON EREGLI COAL MINES

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 119 - 126, 31.12.2024

Cumali Bozpinar

Öz

The historical significance of the discovery of coal in the region known as Zonguldak during the Ottoman era is becoming increasingly debated in the literature. The most serious and comprehensive study on the subject can be said to be Nihat Yasa’s recently published book titled Osmanlı Arşiv Belgelerinde Zonguldak'ta Maden Kömürü’nün Bulunuşu (1841). At this point, the document dated 25 January 1904 in the Ottoman archives, which says that coal was discovered in the region during the reign of Mahmud the second (1808-1839) and that mineral production was started during the reign of Abdulmecid (1839-1861), remains important. It appears that the document also holds historical significance in relation to the Orosdi-Back company, a prominent retailer in the Ottoman State. The document states that the company involved sent experts to the region to conduct inspections and attempted to operate the mine. Nevertheless, it appears that this data is absent from any research study in the scholarly literature. The document, which tells when coal was found and when mining started in the Zonguldak region during the Ottoman era, is a report by an expert. The present study presents the transcription of the mentioned document, which consists of a total of four leaves, in modern Turkish with Latin letters, for the benefit of readers, especially for those who conduct research on the subject.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, History, Archive, Coal, Zonguldak

BİR OSMANLI ARŞİV BELGESİ: EREĞLİ KÖMÜR MADENLERİ HAKKINDA MÜTALAA

Öz

Osmanlı döneminde bugün Zonguldak olarak adlandırılan yörede taş kömürünün bulunuş tarihi üzerine, konuya ilişkin literatürde gittikçe genişleyen bir tartışma bulunmaktadır. Bu bağlamda konuyla ilgili en ciddi ve kapsamlı çalışmanın Nihat Yasa'nın yakın zamanda yayımlanan Osmanlı Arşiv Belgelerinde Zonguldak'ta Maden Kömürü’nün Bulunuşu (1841) başlıklı kitabı olduğu söylenebilir. Nihat Yasa'nın kitabının yayımlanmasından önceki dönemde Zonguldak bölgesinde kömürün ilk kez kim tarafından ve ne zaman keşfedildiğine ilişkin kesin bilgiler içeren bir belgeye rastlanmamıştır. Bugün için gelinen noktada yörede II. Mahmud Dönemi’nde (1808-1839) taş kömürünün keşfedildiği ve Abdülmecid Dönemi’nde (1839-1861) maden üretimine başlanıldığı ifadelerine yer verilen Osmanlı arşivindeki 25 Ocak 1904 tarihli belge, söz konusu tartışma bağlamında önemini korumaktadır. Belgenin, Osmanlı Devleti’nde faaliyet gösteren önde gelen perakendecilerden Orosdi-Back firması açısından da tarihi bir öneme sahip olduğu anlaşılmaktadır. Belgede, ilgili şirketin inceleme yapmak üzere bölgeye uzman gönderdiği ve madeni işletmeye çalıştığı belirtilmektedir. Bununla birlikte, bu verilerin literatürdeki hiçbir araştırma çalışmasında bulunmadığı görülmektedir. Zonguldak yöresinde Osmanlı döneminde taş kömürünün bulunma ve maden üretimine başlanılma tarihlerine yer verilen belge, esasında bir bilirkişi raporu mahiyetindedir. Bu çalışmamızda toplam 4 varaktan oluşan söz konusu belgenin günümüz Türkçesiyle Latin harfleriyle transkripsiyonunu başta konu üzerine araştırma yapanlara bir kolaylık olmak üzere okuyucuların istifadesine sunuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Tarih, Arşiv, Kömür, Zonguldak

Kaynakça

• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. (2010). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. İstanbul: Başbakanlık Basımevi.
• Bozpinar, C. (2020). Weberyan Subjektif Rasyonalite: Osmanlı İktisadî Zihniyeti. Efil Journal, 3 (9), 126-145.
• Dağlı, M. (2013). The Limits of Ottoman Pragmatism. History and Theory, 52 (2), 194-213.
• Devellioğlu, F. (1978). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Doğuş Ltd. Şti. Matbaası.
• Ediger, V. Ş. (2014). TKİ ve Kömürün Tarihçesi ile Türkiye Kömür Stratejileri. Ankara: TKİ Kurumu Yayınları.
• Genç, H. (2007). Ereğli Kömür Madenleri: 1840-1920. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Genç, M. (2012). Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• İnalcık, H. (2000). Madencilik ve Tuz Üretimi. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi: 1300-1600, Cilt I, (çev.) Halil Berktay, (ed.) Halil İnalcık ve Donald Quataert. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Kömürlü, E. (2020). Osmanlı Döneminde Taş Kömürü Madenciliğinin Başlaması. MT Bilimsel Yer Altı Kaynakları Dergisi, (18), 21-26.
• Kupferschmidt, U. M. (2007). European Department Stores and Middle Eastern Consumers: The Orosdi-Back Saga. İstanbul: Ottoman Bank Archives and Research Centre.
• Özeken, A. A. (1944). Ereğli Kömür Havzası Tarihi Üzerinde Bir Deneme. İstanbul: Kenan Matbaası.
• Quataert, D. (2006). Miners and the State in the Ottoman Empire: The Zonguldak Coalfield (1822-1920). Oxford: Berghahn Books.
• Sood, G. S. (2020). Knowledge of the Art of Governance: The Mughal and Ottoman Empires in the Early Seventeenth Century. Journal of the Royal Asiatic Society, 30 (2), 253- 282.
• Tak, İ. (2001a). Osmanlı Döneminde Ereğli Kömür Madenleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Tak, İ. (2001b). Osmanlı Döneminde Ereğli Kömür Madenleri’nde Faaliyet Gösteren Şirketler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8 (18), 253-257.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Perakende Hazine-i Hassa (Y.PRK.HH.), 35/86.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Hatt-ı Hümayun (HAT), 1634/23
• Taşkın, R. İ. (2022). Modern Osmanlı’dan Erken Cumhuriyet Dönemine Mağazacılık ve Orosdi-Back Mağazaları’nın Kuruluş ve Gelişimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Tokat Gazi Osmanpaşa Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tokat.
• Tızlak, F. (1999). Osmanlı Devleti’nde Madencilik. Osmanlı, Cilt III, (ed.) Güler Eren. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Tok, A. (2017). From Wood to Coal: The Energy Economy in Ottoman Anatolia and Balkans (1750-1914). (Yayımlanmamış doktora tezi). Boğaziçi University, The Atatürk Institute for Modern Turkish History, İstanbul.
• Türk Tarih Kurumu. Tarih Çevirme Kılavuzu, muhtelif tarihlerde https://www.ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/ adresinden erişildi.
• Yasa, N. (2022). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Zonguldak’ta Maden Kömürü’nün Bulunuşu (1841). Ankara: Liman Yayınevi.