TÜRK VATANDAŞLIĞINA GEÇİŞTE YABANCILARIN BİRDEN FAZLA EVLİLİĞİNİN NÜFUS SİCİLİNE TESCİLİNİN TÜRK KAMU DÜZENİNE AYKIRILIĞI ÜZERİNE BİR İNCELEME (TÜRK HUKUKUNA ETKİSİ)

Yıl 2023, , 827 - 851, 20.11.2023

Ahmet Cahit İyilikli , Oğuz Ersöz

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1391762

Öz

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu tek eşliliği esas almaktadır. Bu hususiyet Türk Medeni Kanunu’na tabi olanlar ile Türkiye’de evlenmek isteyenler için de geçerli bulunan kamu düzenine ilişkin önemi haiz bir kuraldır. Nitekim birden fazla evliliğe izin veren yabancı hukuk düzenlerine göre yapılan evliliğe ilişkin mahkeme kararlarının tanınması da kamu düzeni süzgecine tabidir. Son yıllarda daha da yaygın olan Türk vatandaşlığına geçişin, sosyal, ekonomik ve kültürel yönlerden etkisi yanında hukuki etkisi de olmuştur. Özellikle yabancıların tabi oldukları hukuka göre yasal ve meşru olan birden fazla olan evlilikleri, bu kişilerin Türk vatandaşlığına geçişleri ile birlikte aile kayıt bilgileri doğrudan Türk nüfus kayıtlarına işlenmektedir. Ne var ki nüfus kayıtlarına işlenen bu kayıtlar Türk Medeni Kanunu’na açıkça aykırı olması sebebiyle kamu düzeni mülahazasıyla birden fazla evlilik kaydının iptali için dava açılmaktadır. Yabancıların tabi olduğu ülke hukukuna göre gerçekleşen evliliklerinin geçerliliği elbette başka bir ülke hukuku tarafından sorgulana-mayacaktır. Zira yabancının tabi olduğu hukuka göre gerçekleşen evlilik geçerli ve meşru bir hukuki ilişkidir. Dolayısıyla Türk mahkemelerinin evlilikleri iptal etmesi hukuken olanaklı değildir. Kaldı ki boşanma münhasıran eşlere tanınmış bir haktır. Öyle ki şahsa sıkı sıkıya bağlı bir hak olmasından dolayı bir başkasına devri ya da üçüncü bir kişi tarafından kullanılması mümkün değildir. Ancak Türk Medeni Kanunu’nda tek eşlilik esas olduğundan, yabancıların birden fazla evlilik kaydının varlığının açıkça kamu düzenine aykırı olması, tarih itibariyle birinci evliliğe hukuki geçerlilik tanınarak diğer evlilik kayıtların nüfus sicilinden iptal edilmesi sonucunu doğurmak-tadır. Ezcümle Türk vatandaşlığına geçen yabancının birden fazla olan evliliklerinin mahkeme kararı ile iptali yoluna gidilmesi hukuken mümkün olamasa da tarih itibariyle birinci evliliğe hukuki meşruiyet tanınarak nüfus kaydındaki sonraki evlilik kayıt-larının iptali söz konusu olmaktadır. Zira kişilerin tabi olduğu hukuka göre kazanmış oldukları evlilik statüsünün başka bir ülkenin mahkemesinin kararı ile iptali mümkün değildir.

Anahtar Kelimeler

Evlilik, Kamu düzeni, Nüfus Kayıtları, Velayet, Miras, Milli Hukuk.

Kaynakça

• Acun Mekengenç M/ Yener Keskin C, Şematik Milletlerarası Özel Hukuk Ders Kitabı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Akıncı Z, Milletlerarası Özel Hukuk Ders Kitabı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• Akil C, “Hâkimin Hukuku Kendiliğinden Uygulaması İlkesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 57, S. 3, 2008, ss. 1-32.
• Akil C, “Vesayete İlişkin Olanlar Dışında Türk Medeni Kanunu’nda Yer Alan Çekişmesiz Yargı İşleri “, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 62, S. 4, 2013, ss. 923-970.
• Akkurt S S, Türk Medeni Hukukunda Evlenmenin Butlanı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2008.
• Al D, “Türk Hukukunda Mirasçılık Belgesi ve Uygulama Sorunları”, Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 10, Haziran 2020, ss. 192-212.
• Alangoya H Y/ Yıldırım M. K/ Deren-Yıldırım N, Medeni Usul Hukuku Esasları, 7. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• Altuğ Y, “Amme İntizamı ve Tesirleri (Bir Özet)”, Doç. Dr. Cem Sar’a Armağan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 27, S. 3, 1972, ss. 371-385.
• Altuğ Y/ Yasan M, “Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni”, Prof. Dr. Ergun Önen’e Armağan, İstanbul, 2003, ss. 139-150.
• Antalya O G/ Topuz M, Medeni Hukuk, Genişletilmiş 4. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Apaydın E, “Ortak Hayata Son Verilmesi Sonrası Ortak Velâyet Hususunda Yasal Düzenleme Gereği”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, 2018, ss. 445-476.
• Arkan Serim A, “Boşanma Halinde Ortak Velayet”, Legal Hukuk Dergisi, C. 14, S. 167, 2016, ss. 6075-6088.
• Arslan İ, Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Arslan R/ Yılmaz E/ Taşpınar Ayvaz S/ Hanağası E, Medeni Usul Hukuku, Güncellenmiş 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• Atakan A, “Kamu Düzeni Kavramı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 13, S. 1, 2007, ss. 59-136.
• Baygın C, “Tanzimattan Günümüze Aile Hukukunun Gelişim Sürecine Kısa Bir Bakış”, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan Cilt I, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Sayı, C. 22, S. 3, 2016, ss. 453-462.
• Baygın C, “Evlilik Birliğinde Sadakat Yükümlülüğü”, Medeni Kanun’un ve Borçlar Kanunu’nun 90. Yılı Uluslararası Sempozyumu 1926’dan Günümüze Türk-İsviçre Medeni Hukuku 17-18-19-20 Şubat 2016 II. Cilt, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017, ss. 731-752.
• Berki Ş, “Türk Medeni Kanununda Evlenmede Mutlak Butlan”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, S. 1, 1962, ss. 201-231.
• Bilici T, Yabancıların Türkiye’de Taşınmaz Mal Edinme Hakkı Konusunda Diğer Kanunlarda Yer Alan Sınırlamalar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Bolayır N, “Medenî Usûl Hukuku'nda Hâkimin Hukuku Re'sen Uygulaması İlkesi”, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Can H / Toker A G, Milletlerarası Özel Hukuk Ders Notları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• Çelik N H, Evlenmenin Hükümsüzlüğü, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Çelikel A/ Erdem B B, Milletlerarası Özel Hukuk, Yenilenmiş 14. Bası, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• Çetiner S, “Velayet Müessesinin Tarihi Gelişimi ve Hukuki Niteliği”, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan Cilt I, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 19, Özel Sayı, 2017, ss. 25-46.
• Dayınlarlı K, Milli-Milletlerarası Kamu Düzeni ve Tahkime Etkileri, Ankara, 1994.
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk, 8. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2022.
• Dural M/ Öğüz T/ Gümüş M A, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, Gözden Geçirilmiş 15. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
• Ercoşkun Şenol H K, “Türk Hukukunda Boşanma Halinde Ortak Velâyete Hükmedilip Hükmedilemeyeceği Sorunu”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. 2, 2021, ss. 754-765.
• Erdem M/ Makaracı Başak A, Aile Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Erlüle F, Boşanmada Birlikte Velayet, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Erman H, Medeni Hukuk Dersleri, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 6. Basım, Der Yayınları, İstanbul, 2016.
• Ersöz O, Türk Hukukunda Zina Sebebiyle Boşanma, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• Ersöz O/ Önder G Ş, “Evlenmenin Yokluğu”, Yargıtay Dergisi, C. 44, S. 3, Temmuz 2018, ss. 1059-1128.
• Ertaş Ş, “Yabancı İlamların Tanınması ve Tenfizi”, Prof. Dr. Kudret Ayiter Armağanı, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1-4, 1987, ss. 365-438.
• Ertaş Ş/ Öztürk G Y, “Yabancıların Taşınmaz Edinmesindeki Gelişmeler ve Türkiye'deki Son Durum”, Prof. Dr. Bülent Tahiroğlu’na Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 23, S. 3, 2017, ss. 441-484.
• Evik A H, “Birden Çok Evlilik ve Hileli Evlenme Suçları”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1, 2020, ss. 3-53.
• Feyzioğlu F N/ Özakman H C/ Sarıal M E, Aile Hukuku, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1986.
• Genç Arıdemir A, “Evlilik Birliğinin Boşanma ile Sona Ermesi Halinde Çocuğun Hukuki Durumu”, Çocuk Hakları Çalışmaları I, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017, ss. 139-154.
• Görgün L Ş/ Börü L/ Kodakoğlu M, Medeni Usul Hukuku, 11. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022.
• Gümüş M A, Teoride ve Uygulamada Evliliğin Genel Hükümleri ve Mal Rejimleri (TMK m. 185-281), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2008,
• Güngör G, Türk Milletlerarası Özel Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• İkizler M, Evlenmenin Hükümsüzlüğü, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• İyilikli A C, “Mirasçılık (Veraset) Belgesinin Hukuk Yargılamasındaki Görünümü”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Y. 5, S. 9, Haziran 2017, ss. 281-382.
• İyilikli A C, “Kanuna Karşı Hile Kavramının Boşanma (Aile) Hukukundaki Görünümünün Suç Genel Teorisi Meseleleri Bağlamında İrdelenmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 4, S. 12, Ocak 2013, ss. 255-282.
• İyilikli A C/ Ersöz O, “Ergin Kısıtlıya Ana veya Babanın Veli Atanmasının Hukuki Sonuçları”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 11, Haziran 2018, ss. 169-215.
• Kahn F, “Kanun İhtilafları”, (Çeviren: Hikmet Belbez), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, S. 1, 1952, ss. 347-451.
• Karaca H, Velayetin Kapsamı ve Hükümleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015.
• Karslı A, Medeni Yargılama Hukuku, Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, İstanbul, 2014.
• Köprülü B/ Kaneti S, Aile Hukuku, İstanbul, 1985/1986.
• Köteli M A, Evliliğin Hukuki Niteliği ve Evlilik Dışı Beraberlikler, İstanbul, 1991.
• Kurt E, “Türk Hukukunda Kişiye Sıkı Sıkıya Bağlı Haklar ve Hukuki Sonuçları”, Prof. Dr. M. İlhan Ulusan'a Armağan Cilt II, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 15, S. 2, Temmuz 2016, ss. 121- 187.
• Meriç N, “Medeni Yargılama Hukukunda Tasarruf ve Taleple Bağlılık İlkesinin Kapsamı ve Bazı Güncel Kararların Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, C. 4, S. 2, 2014, ss. 23-63.
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku, 23. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Oğuzman K, Aile Hukuku Dersleri I, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1990.
• Oğuzman M K/ Barlas N, Medeni Hukuk, 27. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Özel S/ Erkan M/ Pürselim H/ Karaca H A, Milletlerarası Özel Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• Özgenç Z, “Velâyete Uygulanacak Hukukun Tespitinde Kamu Düzeni Müdahalesine İlişkin Değerlendirmeler”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, 2018, ss. 3-47.
• Özmumcu S, “Türk Hukukunda Yargıtay Kararları Işığında Res’en Araştırma İlkesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi MİHBİR Özel Sayısı, C. 4, S. 2, 2014, ss. 145-171.
• Öztan B, “Medeni Kanun’un Kabulünün 70’nci Yılında Aile Hukuku”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 44, S. 1, 1995, ss. 79-125.
• Pekcanıtez H, “Hukuki Dinlenilme Hakkı”, Prof. Dr. Seyfullah Edis'e Armağan, İzmir, 2000, ss. 753-791.
• Pekcanıtez H/ Atalay O/ Özekes M, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 5. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• Reyhani Yüksel S, Aile Hukuku Meseleleri, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2023.
• Ruhi A C, Milletlerarası Özel Hukukta Kamu Düzeni Müdahalesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Ruhi A C/ Kaplan Y, “Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Tenfizi Açısından Kamu Düzeni (Ordre Publıc)”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 22, S. 2, 2002, ss. 643-664.
• Seyhan N A, Milletlerarası Özel Hukukta Velâyet, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2018.
• Serozan R, Medeni Hukuk, 7. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017.
• Söğütlü Erişgin Ö, “Roma Toplumunda Kadının Konumu”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 4, S. 2, 2013, ss. 1-31.
• Şanlı C/ Esen E/ Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk, 8. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Tanrıver S, Medeni Usul Hukuku (Cilt I Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması), Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• Tanrıver S, “Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizinde Kamu Düzeninin Rolü”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Ankara, 1998, ss. 565-578.
• Tarman Z D, “Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Sıklıkla Karşılaşılan Hukuki Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14, S. 1, 2023, ss. 73-86.
• Topak S, Boşanma Davalarında Yargılama Usulü, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Tüzüner Ö, Müftülerin Evlendirme Memurları Arasına Katılması, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2018.
• Uğur A, “Milletlerarası Özel Hukukta Uygulanacak Hukuka Kamu Düzeni Müdahalesi”, International Journal of Social & Humanities Sciences Research, C. 9, S. 82, 2022, ss. 874-881.
• Ulusu Karataş A E, “Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi ve Türk Milletlerarası Özel Hukukuna Etkisi”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 37, S. 2, 2017, ss. 911-1003.
• Velidedeoğlu H V, Türk Medeni Hukuku Cilt II Aile Hukuku Cüz 1, 4. Bası, İstanbul, 1960.
• Yaşar T N, “Türk Mahkemelerinde Yabancı Hukukun Uygulanması”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 33, S. 2, 2013, ss. 75-114.
• Yavaş M, “Medeni Kanun ile Türk Hukukunda ve Mukayeseli Hukukta Medeni Yargılamaya Hakim Olan İlkeler ve Hakimin Rolü”, Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan, İstanbul, 2007, ss. 283-335.
• Yıldırım A, Türk Aile Hukuku, Güncellenmiş 4. Baskı, Monopol Yayınları, Ankara, 2021.
• Yıldız S, “Roma Hukukunda Evlenme Engelleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 69, S. 2, 2020, ss. 879-914.
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi Cilt 1, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• Yılmaz E, “Savcıların Hukuk Davalarındaki Görevleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 29, S. 1, 1972, ss. 255-287.