MECELLE HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2019, Sayı: 62-63, 335 - 356, 01.12.2019

Ekrem Buğra Ekinci

Öz

XIX. asırda Avrupa ile gerek siyasî, gerek sosyal ve gerekse iktisadî münasebetlerinin artması, Osmanlıların hukuk mevzuatını Avrupalıların da rahatça bilebileceği bir hale getirmeye sevk etti. Bu, aynı zamanda hâkimlerin de işini kolaylaştıracaktı. Tanzimat bürokratları bu işi kolayca halletmek adına Fransız medeni kanununun kabulüne girişince, zamanın ileri gelen devlet ricalinden hukukçu Ahmed Cevdet Paşa, zamanın ulemasından bir heyet kurarak şer’î hukukun hükümlerini Avrupaî bir tarzda kanunlaştırmaya muvaffak oldu. Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye adı verilen bu kanun, muhafazakârların batıcılara karşı bir zaferi oldu.
1851 maddeden müteşekkil Mecelle’nin ilk 100 maddesi hukukun umumi prensipleri mahiyetindedir. Geri kalan maddeler borçlar hukuku, eşya hukuku ve muhakeme usulüne dairdir. Üslubu basit, ifadesi açıktır. Bu sebeple çok beğenilmiştir. 1926 senesinde Türkiye Mecelleyi kaldırdıktan sonra, Osmanlı Devleti’nden ayrılan memleketlerde bir müddet daha yürürlükte kalmıştır. Mecelle, İslâm hukukunun modern bir formda kanun haline getirilebileceğinin en güzel örneği sayılır.

Anahtar Kelimeler

Mecelle, Şer'i Hukuk, İslâm Hukukunda Mecelle, Osmanlı Dönemi Medeni Hukuk

Kaynakça

• Aydın, M. Âkif, "Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye", İslâm Ansiklopedisi, TDV.
• Begovic, Mehmed, "Similarities Between the Mecelle and the General Proprietary Code of Montenegro", Revue, Pof., Vol. 36, Sarajevo 1987, s. 133-135.
• Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle, Banka Ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstititüsü, Ankara, 1959.
• Ekinci, Ekrem Buğra, İslâm Hukuku Tarihi, Arı Sanat, İstanbul, 2015, 2.baskı.
• Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku, Arı Sanat, İstanbul, 2017, 5.baskı.
• Erdem, Sami, "Türkçede Mecelle Literatürü", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, c.3, Sayı 5, İstanbul, 2005.
• Guraya, Muhammad Yusuf, İslâmic Jurisprudence in the Modern World, Lahor-7 (Pak.).
• Gür, A. Refik, Hukuk Tarihi ve Tefekkürü Bakımından Mecelle, Çeltüt Matbaası, İstanbul, 1951.
• Kaşıkçı, Osman, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, OSAV, İstanbul 1997.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev.: M.Kıratlı, TTK, Ankara 1984.
• Mahmud Celâleddin Paşa, Mir’at-ı Hakikat, C. I, Matbaa-i Osmaniyye, İstanbul, 1326.
• Mardin, Ebul'ula, Medeni Hukuk Cephesinden Ahmed Cevdet Paşa, 1946, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Mecmû’a-ı Ahmed Cevdet, Ahmed Cevdet Paşa Evrakı, no: 32, varak: 28a, İBB Atatürk Kitaplığı.
• Onar, Sıddık Sami “Osmanlı İmparatorluğunda İslâm Hukukunun Bir Kısmının Kodifikasyonu: Mecelle”, İstanbul Hukuk Fakültesi Mecmuası, XX/1-4, 1955.
• Said Paşa, Said Paşa’nın Hatıratı, I, Dersaadet, 1328
• Yavuz, Hulûsi, “Mecelle’nin Tedvîni ve Cevdet Paşa’nın Hizmetleri”, Ahmed Cevdet Paşa Semineri (27-28 Mayıs 1985), Bildiriler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul 1986.