YAPAY ZEKANIN VERİ KORUMA, SORUMLULUK VE FİKRİ MÜLKİYET AÇISINDAN ORTAYA ÇIKARDIĞI HUKUKİ GEREKSİNİMLER

Yıl 2021, Sayı: 66, 87 - 116, 18.05.2021

Ş. Barış Özçelik

Öz

Özet: Yapay zekâ alanında yaşanan gelişmeler, bu alanı düzenleyen hukukî bir çerçeveye gereksinim olduğunu göstermektedir. Söz konusu çerçeve oluşturulurken; genel olarak, düzenlenmek istenen teknolojiye göre benimsenecek yasal tanımların nasıl olması gerektiği, korunması gereken menfaatlerin hangileri olduğu, mevcut hukukî araçların söz konusu çerçeveyi oluşturmak bakımından yeterli olup olmadığı, yapay zekayı konu alan genel bir düzenlemenin mi, yoksa sektörlere özel düzenlemelerin mi tercih edilmesi gerektiği, olası hukukî düzenlemelerin yeni ve tek bir merkezî kurumla mı yoksa devletin mevcut ve konuyla ilgili çeşitli birimleri aracılığıyla mı hayata geçirileceği gibi sorulara cevap bulunması gerekmektedir. Belirtilen genel gereksinimlerin yanısıra, veri koruma alanında temel ihtiyaç, ilgili mevzuatın yapay zekâ çağının gereklilikleri doğrultusunda gözden geçirilmesidir. Hukukî sorumluluk bakımından temel hedef, yapay zekâ sistemlerinin özellikleri dikkate alınarak, zarar riskinin ilgililer arasında âdil bir şekilde paylaştırılması olmalıdır. Fikri mülkiyet hukuku alanında ise, yapay zekâ sistemlerinin gerçekleştirdiği iddia edilen üretimlerin, telif veya patent gibi fikri mülkiyet haklarına konu olup olamayacağı; olabilecekse hakların, ilgili kişilerden hangisine ait olması gerektiği, yapay zekâ sistemleri tarafından üretilen sonuçların, başkalarının fikri mülkiyet hakkını ihlal etmesinin mümkün olup olmadığı ve eğer mümkün ise bunun sonuçlarının ne olacağı gibi sorulara cevap veren yasal düzenlemelere gereksinim bulunmaktadır. Tüm bu ihtiyaçlara cevap verecek hukukî adımlar atılırken, bir yandan hukukî belirlilik, güvenilirlik ve menfaatler dengesini sağlamak, diğer yandan, yapay zekânın sağladığı faydaların korunması adına, yenilikçiliği (inovasyonu) desteklemek hedeflenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zeka, Veri Koruma, Hukuki Sorumluluk, Fikri Mülkiyet

Kaynakça

• Aladağ, Emre, “Makine Öğrenmesi Nedir?” 2015. https://www.emrealadag.com/makine-ogrenmesi-nedir.html
• Altunç, Sinan, “Robotlar, Yapay Zeka ve Ceza Hukuku”, https://www.researchgate.net/publication/336406393_Robotlar_Yapay_Zeka_ve_Ceza_Hukuku
• Barfield, Woodrow/Pagallo Ugo, “Advanced Introduction to Law and Artificial Intelligence”, Edward Elgar Publishing, 2020. [VitalSource Bookshelf]. https://bookshelf.vitalsource.com/#/books/9781789905137/
• Başalp, Nilgün, “Avrupa Birliği Veri Koruması Genel Regülasyonu’nun Temel Yenilikleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi- Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.21, S.1, ss. 77-105.
• Bathaee, Yavar, “The Artificial Intelligence Black Box and The Failure of Intent and Causation”, Harvard Journal of Law & Technology, Volume 31, Number 2 (Spring 2018), ss. 890-938.
• Beardsworth, Tomas/Kumar, Nishant, “Who to Sue When a Robot Loses Your Fortune”, https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-05-06/who-to-sue-when-a-robot-loses-your-fortune
• Borghetti, Jean Sébastian, “Civil Liability for Artificial Intelligence: What Should its Basis Be?” La Revue des Juristes de Sciences Po, Juin 2019, ss. 94-102.
• Bozkurt Yüksel, Armağan Ebru, “Yapay Zekanın Buluşlarının Patentlenmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 11, (2018), ss. 585-622.
• CBC Radio- Canada, “Can an artist sue an AI over copyright infringement?” https://www.cbc.ca/radio/spark/409-1.4860495/can-an-artist-sue-an-ai-over-copyright-infringement-1.4860762
• Council of Europe, A study of the implications of advanced digital technologies (including AI systems) for the concept of responsibility within a human rights framework, 2019. https://rm.coe.int/a-study-of-the-implications-of-advanced-digital-technologies-including/168096bdab 2019
• Cubert, Jeremy, A./Bone, Richard G. A, “The Law of Intellectual Property Created by Artificial Intelligence”, Research Handbook on the Law of Artificial Intelligence, Research Handbook on the Law of Artificial Intelligence, Ed. Barfield, W., Pagallo, U., Celtenham & Northampton, 2018, ss. 411-427
• Dal, Ufuk, “Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü’nün ülke dışı uygulama yetkisi ve bu yetkinin uluslararası hukukta meşruiyeti”, Kişisel Verileri Koruma Dergisi, C.1 S.1 (2019), ss. 21-33
• De Cock Buning, Madeleine, “Artificial Intelligence and the Creative Industry: New Challenges for the EU Paradigm for Art and Technology by Autonomous Creation”, Research Handbook on the Law of Artificial Intelligence, Ed. Barfield, W., Pagallo, U., Celtenham & Northampton, 2018, ss. 511-535.
• Değirmenci, Olgun, “Yapay Zekâ ve Ceza Hukuku Sorumluluğu”, https://www.academia.edu/42794137/Yapay_Zeka_ve_Ceza_Sorumlulu%C4%9Fu
• Dülger, Murat Volkan, “İnsan Hakları ve Temel Hak ve Özgürlükler Bağlamında Kişisel Verilerin Korunması”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5 (1), Bahar 2018, ss. 71-144.
• Dülger, Murat Volkan, “GDPR’da Bulunan Ancak KVKK’da Yer Verilmeyen Bir Kavram: Ortak Veri Sorumlusu Kavramı ve Güncel Kararlar Işığında Değerlendirilmesi”, 2019. https://www.hukukihaber.net/gdprda-bulunan-ancak-kvkkda-yer-verilmeyen-bir-kavram-ortak-veri-sorumlusu-kavrami-ve-guncel-kararlar-isiginda-degerlendirilmesi-makale,6898.html
• Dülger, Murat Volkan, “Yapay Zekâ Teknolojileri ve Veri Koruma Hukuku”, 2019. https://www.hukukihaber.net/yapay-zek-teknolojileri-ve-veri-koruma-hukuku-makale,7033.html
• Ercan, Cannur, “Robotların Fiillerinden Doğan Hukuki Sorumluluk Sözleşme Dışı Sorumluluk Hallerinde Çözüm Önerileri”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 40 (Ekim 2019), ss. 19-51.
• Eren, Fikret, “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”, 21. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2017
• European Commission, Report on Liability for AI and Other Digital Technologies- New Technologies Formation, 2019. https://ec.europa.eu/transparency/regexpert/index.cfm?do=groupDetail.groupMeetingDoc&docid=36608
• European Commission, Report on the safety and liability implications of Artificial Intelligence, the Internet of Things and robotics, 2020. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0064&from=en
• European Commission, White Paper On Artificial Intelligence - A European approach to excellence and trust, 2019 https://ec.europa.eu/info/publications/white-paper-artificial-intelligence-european-approach-excellence-and-trust_en
• European Parliament, Study on Artificial Intelligence and Civil Liability, 2020. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2020/621926/IPOL_STU(2020)621926_EN.pdf
• European Parliament, Resolution on Civil Law Rules on Robotics, 2017. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-8-2017-0051_EN.pdf
• European Parliament, Resolution on Civil Liability Regime for Artificial Intelligence, 2020. https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2020-0276_EN.pdf
• European Parliament, Study on Civil Liability Regime for Artificial Intelligence, European added value assessment, 2020. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2020/654178/EPRS_STU(2020)654178_EN.pdf
• European Patent Office, “Artificial intelligence”, https://www.epo.org/news-events/in-focus/ict/artificial-intelligence.html
• GRUR International, “Protection of Works Generated by Machine Learning Software”, Journal of European and International IP Law, Volume 69, Issue 7 (July 2020), ss. 763–767.
• Gurney, Jefrrey K., “Sue My Car Not Me: Products Liability and Accidents Involving Autonomous Vehicles”, Journal of Law, Technology & Policy, 2013, ss. 247-277.
• Karakoç, Yusuf., “Hukuk- Etik İlişkisi”, Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar- V Sempozyumu, 13-17 Eylül 2010 İstanbul, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, S. 24, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2012, ss. 91-95.
• Kaynak Balta, Büşra, “Yapay Zeka Ürünlerinin Hukuki Niteliği Ve Fikri Eser Kavramı”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XXIV, Y. 2020, S. 3, ss. 205-230.
• Kelep Pekmez, Tuba, “Otonom Araçların Kullanımından Doğan Cezaî Sorumluluk: Türk Hukuku Bakımından Genel Bir Değerlendirme”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi- Journal of Penal Law and Criminology 2018; 6 (2), ss. 173-195.
• Koops, Bert-Jaap/Leenes, Ronald E: “Privacy regulation cannot be hardcoded. A critical comment on the ‘privacy by design’ provision in data-protection law”, International Review of Law, Computers & Technology, 28:2, (2014) ss.159-171.
• Langford, Robin, “Microsoft AI creates ‘new’ Rembrandt painting” https://www.netimperative.com/2016/04/11/microsoft-ai-creates-new-rembrandt-painting/
• Lauder, Ed, “Aiva is the first AI to Officially be Recognised as a Composer”, https://aibusiness.com/document.asp?doc_id=760181
• McFarland, Matt, “Uber self-driving car operator charged in pedestrian death” https://edition.cnn.com/2020/09/18/cars/uber-vasquez-charged/index.html
• Microsoft Azure, Makine Öğrenmesi Nedir? 2021. https://azure.microsoft.com/tr-tr/overview/what-is-machine-learning-platform/
• Olewitz, Chloe, “A Japanese A.I. program just wrote a short novel, and it almost won a literary prize”, https://www.digitaltrends.com/cool-tech/japanese-ai-writes-novel-passes-first-round-nationanl-literary-prize/
• Oracle, “Yapay Zekâ Nedir?”, 2021. https://www.oracle.com/tr/artificial-intelligence/what-is-artificial-intelligence.html
• Özbek, Ceren/Özbek, Veli Özer, “Yapay Zekânın Dâhil Olduğu Suçlar Bakımından Ceza Hukuku Sorumluluğunun Belirlenmesi”, Ceza Hukuku Dergisi, C.14, S. 41 (Aralık 2019), ss. 603-622.
• Özel, Kadir Can, “Etik ve Etik- Hukuk Arasındaki İlişki”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:9, Sayı:33 (Ocak 2018), ss. 685-708.
• Pekmez, Cüneyt, “Alman Karayolları Trafik Kanunu’nda 20 Haziran 2017’de Yapılan Değişiklikler Çerçevesinde Türk/ İsviçre Hukuku’nda Araçların Otonomlaştırılmasının İşletenin Sorumluluğuna Etkisi”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 77 (1), (2019), ss. 153–184.
• Price II, W. Nicholson, “Medical Malpractice and Black-Box Medicine”, University of Michigan Public Law Research Paper No. 536, 2017. https://ssrn.com/abstract=2910417
• PricewaterhouseCoopers, Sizing the prize, What’s the real value of AI for your business and how canyou capitalise? 2017. https://www.pwc.com.tr/tr/gundemdeki-konular/dijital/pwc-kuresel-yapay-zeka-calismasi.pdf
• Ross, Casey/Swetlitz Ike, “IBM’s Watson supercomputer recommended ‘unsafe and incorrect’ cancer treatments, internal documents Show” https://www.statnews.com/2018/07/25/ibm-watson-recommended-unsafe-incorrect-treatments/
• Samuelson, Pamela, “Allocating Ownership Rights in Computer-Generated Works” University of Pittsburgh Law Review, 47, (1986), ss. 1185-1228.
• Scherer, Matthew U., “Regulating Artificial Intelligence Systems: Risks, Challenges, Competencies, and Strategies”, Harvard Journal of Law & Technology, Volume 29, Number 2 (Spring 2016), ss. 353-400. Simonite, Tom, “AI Software Learns to Make AI Software” https://www.technologyreview.com/2017/01/18/154516/ai-software-learns-to-make-ai-software/
• Solum, Lawrence, “Legal Personhood for Artificial Intelligences”. North Carolina Law Review 70, (1992), No:4, ss. 1231-1287.
• Sullivan, Hannah R./Schweikart Scott J., “Are Current Tort Liability Doctrines Adequate for Addressing Injury Caused by AI?” AMA Journal of Ethics, Volume 21, Number 2 (February 2019), ss. 160-166.
• T.C. Adalet Bakanlığı, İnsan Hakları Eylem Planı, Mart 2021. https://rayp.adalet.gov.tr/resimler/1/dosya/insan-haklari-ep02-03-202115-14.pdf
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ekonomik Reformlar Eylem Planı, Mart 2021. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2021/03/Ekonomi-Reform-Takvimi.pdf
• Titlow, John Paul, “This new AI-composed pop song sounds like something from a Spotify playlist”. https://www.fastcompany.com/40455600/this-new-ai-composed-pop-song-sounds-like-something-from-a-spotify-playlist
• Wagner, Gerhard, “Robot liability”, Liability for Artificial Intelligence and the Internet of Things, Ed. Lohsse, S., Schulze, R., Staudenmeyer, D., Baden-Baden, 2019, ss. 27-61.
• World Economic Forum, The Future of Jobs Report 2020, 2020. http://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2020.pdf
• Yangfei, Zhang, “Court rules AI-written article has copyright”, https://www.chinadaily.com.cn/a/202001/09/WS5e16621fa310cf3e3558351f.html
• Yılmaz, Süleyman/Çavuşoğlu, Gökçe Filiz, “Kişisel Verileri Koruma Hukuku”, Yetkin Yayınevi, Ankara 2020.
• Zech, Herbert, “Liability for AI: public policy considerations”, EraForum (2021), https://doi.org/10.1007/s12027-020-00648-0