Organ Veya Doku Naklinde ‘‘Hukuken Geçerli Rıza’’

Yıl 2021, Sayı: 66, 569 - 593, 18.05.2021

Süleyman Özar Türkan Halıcı

Öz

Organ ve doku nakli, kişilik hakları ile yakından ilgili bir tıbbi müdahale çeşididir. Belli şartlar altında bu müdahale, vücut bütünlüğünü hukuka aykırı ihlal niteliğinde görülmemektedir. Bu şartların temeli, hukuken geçerli rıza ölçütüdür. Geçerli rızanın anlam ve sonuçları ise 2238 sayılı ‘‘Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun’’ çerçevesinde değerlendirilecektir. Zira tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlarla organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve nakli bu Kanun hükümlerine tabidir. Bu çalışmada geçerli rızaya dayalı ve 2238 sayılı Kanun kapsamında yapılan organ ve doku nakli ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rıza, Organ Nakli, Doku Nakli, Organ veya Doku Alma Suçu.

Kaynakça

• Abik, Yıldız, ‘‘Canlıdan (Sağlararası) Organ ve Doku Nakli’’, Ankara Barosu V. Sağlık Hukuku Kurultayı, 2013.
• Akıncı, Şahin, Türk Özel Hukukunda İnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ -Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki Sonuçlar, Ankara 1996.
• Aksaray, Buse, ‘‘Organ ve Doku Naklinin Hukuki Boyutu’’, Sağlık Hukuku Makaleleri II, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2012.
• Alaboğa Abdullah, ‘‘Organ veya Doku Ticareti Suçu Üzerine Düşünceler’’, Konya Barosu Dergisi, Cilt 2 S. 1, Ocak 2018.
• Artuk Mehmet Emin-Gökçen Ahmet-Yenidünya Ahmet Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Baskı, Ankara 2016.
• Atak, İsmail, ‘‘Tıbbi müdahalelerin hukuka uygunluk şartları’’, Türk Ortopedi ve Travmatoloji Birliği Derneği Dergisi, 2020/4. Ateş, Zeynep, Küçüklerin Tıbbi Müdahaleye Rızası, Kadir Has Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010.
• Aydın, Murat, Tıbbi Müdahale Olarak Organ ve Doku Nakli ve Ceza Sorumluluğu, Ankara 2008.
• Aygörmez, Gülsün Ayhan, ‘‘Hukuki Kurum Rızanın, Tıp Ceza Hukukunda Geçerli Olarak Kurulması’’, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2, Aralık 2009.
• Bayraktar, Köksal, Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul 1972.
• Centel, Nur-Zafer, Hamide-Çakmut, Özlem Yenerer, Türk Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul 2020.
• Çakmut, Özlem, Tıbbi Müdahaleye Rızanın Ceza Hukuku Açısından İncelenmesi, İstanbul 2003.
• Çiftçioğlu, Cengiz Topel, ‘‘Türk Ceza Kanununda Organ veya Doku Ticareti Suçu’’, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 14 S. 2, Temmuz 2015.
• Demirsoy Aşıkoğlu, Eda, ‘‘Kişi Dokunulmazlığı Hakkı Bağlamında Rıza Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler’’, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl: 9, Sayı:35, Temmuz 2018.
• Demirbaş, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2020.
• Dönmezer, Sulhi-Erman, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C.2, İstanbul 1994.
• Dural, Mustafa-ÖĞÜZ, Tufan, Türk Özel Hukuku, C.II Kişiler Hukuku, İstanbul 2002.
• Ekici Şahin, Meral, Ceza Hukukunda Rıza, İstanbul 2012.
• Erem, Faruk, “Organ Nakli Hakkında Kanun”,Yargıtay Dergisi, C.5,1 S. 4., Ekim 1979.
• Erman, Barış, Ceza Hukukunda Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu, Ankara 2003.
• Gökcen, Ahmet, “Organ ve Doku Nakli Üzerine Düşünceler”, SÜHFD, Milenyum Armağanı, C.8, S.1-2, 2000.
• Göktürk, Neslihan, ‘‘Suçun Yasal Tanımında Yer Alan ‘Hukuka Aykırılık’ İfadesinin İcra Ettiği Fonksiyon’’, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:7 Sayı:1 Yıl 2016.
• Hafızoğullları, Zeki-Özen, Muharrem, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler Kişilere Karşı Suçlar, Ankara 2015.
• Hakeri, Hakan, “Organ ve Doku Ticareti Suçu”, Organ ve Doku Naklinde Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sorunları, İstanbul 2007.
• Hakeri, Hakan, Tıp Hukuku, 5. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2012.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2013.
• İçel, Kayıhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2018.
• Kılıçoğlu, Ahmet, “Organ Nakli ve Doku Alınmasının Hukuksal Yönleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1991/2.
• Koca, Mahmut-Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2017.
• Koca, Mahmut, ‘‘İntihara Yönlendirme Suçu (TCK m. 84)’’, CHD, Cilt: 5, Sayı: 12, 2010.
• Koçak Süren, Özlem, ‘‘Organ ve Doku Naklinin Yasal ve Etik Açıdan İncelenmesi’’, TBB Dergisi, Sayı 73, 2007.
• Kunter, Nurullah, Suçun Kanuni Unsurları Nazariyesi, İstanbul 1949.
• Ozanoğlu, Hasan Seçkin,‘‘Hekimlerin Hastalarını Aydınlatma Yükümlülüğü”, AÜHFD, C.52, S.3, Ankara 2003.
• Ömeroğlu, Ömer, ‘‘Organ ve Doku Ticareti Suçu’’, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt 5 S. 42, Şubat 2010.
• Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Dersleri, İstanbul 1992.
• Özbek, Veli Özer -DOĞAN, Koray-BACAKSIZ, Pınar, Türk Ceza Hukuku Özel Hükümler, Ankara 2020.
• Özen, Muharrem, “Organ Ticareti Suçu”, Uluslararası Sağlık Hukuku Sempozyumu (İnönü Üniversitesi 18.10.2014), Malatya 2014.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2014.
• Parlak, Şafak, ‘‘Organ Bağışı ve Organ Naklinde Ortaya Çıkan Sorunlar’’, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 22.83, 2009.
• Sarıgül, Ali Tanju, ‘‘Ceza Hukukunda Hata Kavramı ve Suçun Maddi Unsurlarında Hatanın Ceza Sorumluluğuna Etkisi’’, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14 / 2, Ekim 2019.
• Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2016.
• Sulu, Muhammed, ‘‘Ötenazi Üzerine’’, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 22 (1), 2017.
• Şahin, Musa Furkan, ‘‘Hekimin Gerçek Vekâletsiz İş Görmeden Kaynaklanan Sorumluluğu’’, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019/1.
• Şare, Ersin, ‘‘Cinsel Özgürlüğe Karşı Suçlarda İlgilinin Rızası’’, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21 (2) , 977-1023, 2019.
• Toroslu, Nevzat, “Organ Aktarma ve Cezai Sorumluluk”, AÜHFD, S:1-4, 1978.
• Toroslu, Nevzat-TOROSLU, Haluk, Ceza Hukuku Genel Kısım, Ankara 2019.
• Uygun, Çağatay, ‘‘Organ ve Doku Nakli’’, İstanbul Barosu Dergisi, 90/4, 2016.
• Ünver Yener, Ceza Hukukuyla Korunması Amaçlanan Hukuksal Değer, Ankara 2003.
• Yücel, Özge, ‘‘Medeni Hukuk Bakış Açısıyla Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygunluğunun Koşulları’’, Sağlık ve Tıp Hukukunda Sorumluluk ve İnsan Hakları, Ankara 2018.
• Zevkliler, Aydın, “2238 Sayılı Yasa Kapsamında Organ-Doku Nakli Kavramı ve Hukuki Sorunlar”, Ankara Barosu Hukuk Kurultayı, 12/16 Ocak 2000.