Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Kovuşturmaya Alternatif Yöntemler

Yıl 2021, Sayı: 67, 77 - 104, 17.11.2021

Hakan Yavuz

Öz

Bu çalışmada son zamanlarda karşılaştırmalı hukukta önemi gittikçe artan ceza muhakemesinde kovuşturmaya alternatif yöntemlerin Türk ceza muhakemesi hukukundaki durumu ele alınmaktadır. 2005 yılında yapılan reform kapsamında Türk ceza hukukunun temel kanunlarının yenilenmesiyle kovuşturmaya alternatif bazı yöntemler ihdas edilmiştir. Süreç içerisinde sözü edilen yöntemlerin uygulama alanı genişletilirken yakın zamanda “seri muhakeme usulü” adında yeni bir yöntem de getirilmiştir. Kovuşturmaya alternatif yöntemler, suç niteliğindeki bir fiil ile ilgili olarak kamu davası açılmasına yetecek ölçüde delil ve şüpheye ulaşılmasına rağmen, soruşturma evresinde genellikle savcının kontrolü altında bir karar verilmek suretiyle sürecin tamamlanmasına imkan veren yöntemlerdir. Çalışmada Türk ceza muhakemesi hukukundaki, savcının takdir yetkisinini kullanılması suretiyle kovuşturmadan feragat, önödeme, uzlaştırma, kamu davasının açılmasının ertelenmesi ve seri muhakeme usulü kurumları bu kapsamda ele alınarak değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Savcının takdir yetkisi, kovuşturmaya alternatifler, diversiyon, ceza kararnamesi, seri muhakeme., Savcının takdir yetkisi, kovuşturmaya alternatifler, diversiyon, ceza kararnamesi, seri muhakeme., Savcının takdir yetkisi, kovuşturmaya alternatifler, diversiyon, ceza kararnamesi, seri muhakeme.

ALTERNATIVES TO PROSECUTION IN TURKISH CRIMINAL PROCEDURE LAW

Öz

In this study, the alternatives to prosecution in criminal procedure law, which have in recent years gained increased importance in comparative law, in Turkish criminal procedure law are dwelled on. Following the reform made in 2005 by virtue of the revision of main codes in Turkish criminal law, certain alternatives to prosecution have been introduced. Over time, along with the extension in the scope of application of these methods, a new method “accelerated procedure” has been also put into practice more recently. The alternatives to prosecution are the methods that enable the completion of the judicial process by a decision generally issued at the investigation phase within the discretion of the prosecutor, albeit the existence of evidence and suspicion to the extent that would suffice for the initiation of criminal proceedings due to a criminal act. In this sense, the methods in the Turkish criminal procedure law namely the discretionary power to decision non-prosecution by the prosecutor, the suspension to the initiation of criminal proceedings, the pre-payment, the victim-offender mediation and the accelerated procedure are discussed and reviewed herein.

Anahtar Kelimeler

Discretionary power by prosecutor, alternatives to prosecution, diversion, penal order, accelerated procedure., Discretionary power by prosecutor, alternatives to prosecution, diversion, penal order, accelerated procedure.

Kaynakça

• Alan Akcan, Esra, “Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi”, in Ceza Hukukunda Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri Sempozyumu (18-20 Mayıs 2017 - Rize) Kitabı, Adalet Bakanlığı Pub., Ankara, 2018, pp. 101-118.
• Ambos, Kai/Heinze, Alexander, “Abbreviated Procedures in Comparative Criminal Procedure: A Structural Approach with a View to International Criminal”, in Morten Bergsmo (Editor), Abbreviated Criminal Procedures for Core International Crimes, Torkel Opsahl Academic EPublisher, Brussels 2017, pp. 27-102.
• Anderson, Adriaan M., Alternative Disposal of Criminal Cases by the Prosecutor, Comparing the Netherlands and South Africa, Doctoral Thesis, University of Amsterdam, Amsterdam, 2014.
• Atalay, Ayşe Özge, “Türk Ceza Muhakemesinde Seri Muhakeme Usulü ve Mukayeseli Hukuktaki Benzer Usuller”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2020, No 2, pp. 653-732.
• Aygörmez Uğurlubay, Gülsün Ayhan/Haydar, Nuran/Korkmaz, Mehmet, “Serî Muhakeme Usûlüne İlişkin Sorunlar”, Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2019, No 2, pp. 255-306
• Baytaz, Abdullah Batuhan, “Seri Muhakeme Usulü”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi-Journal of Penal Law and Criminology, Y. 2020, No 8 (2), pp. 227-273
• Çetintürk, Ekrem, Onarıcı Adalet ve Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırma, Adalet Pub., Ankara, 2017.
• Değirmenci, Olgun, Ceza Muhakemesinde Uzlaştırma, Seçkin Pub., Ankara, 2021 .
• Demirbaş, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Pub. Ankara, 2007 .
• Erdem, Mustafa Ruhan/Şentürk, Candide, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Yeni Bir Kurum Olarak Seri Muhakeme Yöntemi”, Ceza Hukuku Dergisi, Y. 14, No 41, December 2019, pp. 573-601.
• Fionda, Julia, Public Prosecutors and Discretion: A Comparative Study, Clarendon Pub., Oxford, 1995 .
• Hodgson, Jacqueline, “Guilty Pleas and The Changing Role of The Prosecutor in French Criminal Justice”, in Erik Luna/Marianne Wane (Editors), The Prosecutor in Transnational Perspective, Oxford University Pub., New York, 2012, pp. 116-134.
• Gallant, Kenneth S., The Principle of Legality in International and Comparative Criminal Law, Cambridge University Pub., Cambridge, 2009.
• Heinrich, Bernd, Ceza Hukuku, Genel Kısım I, Editor: Yener Ünver, Translation: Hakan Hakeri/Yener Ünver/Veli Özer Özbek/Özlem Yenerer Çakmut/Barış Erman/Koray Doğan/Ramazan Barış Atladı/Pınar Bacaksız/İlker Tepe Adalet Pub., Ankara, 2014.
• https://alternatifcozumler.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1132020154652%C3%96N%20%C3% 96DEME%202019.pdf, date accessed 08.08.2021.
• https://alternatifcozumler.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/1332020162854KDAE%2001.01.2019-31.12.2019.pdf, date accessed 08.08.2021.
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2021/26, date accessed: 08.08.2021.
• https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/seri-muhakeme-usulunde-75-bin-853-basit-yargilamada-ise-85-bin-175-dosyada-karar-verildi/2180091, date accessed 08.08.2021.
• Ildırar, Elif, Seri Muhakeme Usulü, Seçkin Pub., Ankara, 2021.
• Jacoby, Joan E./Ratledge, Edward C., The Power of the Prosecutor: Gatekeepers of the Criminal Justice System, Preager Pub., Santa Barbara, 2016.
• Jahic, Galma/Yeşildağlı, Burcu, “Onarıcı Adalet: Yeni Bir Yaklaşım”, Onarıcı Adalet, Mağdur-Fail Arabuluculuğu ve Uzlaşma Uygulamaları: Türkiye ve Avrupa Bakışı, İstanbul Bilgi University Pub., Ankara, 2008, pp. 15-21.
• Karakehya, Hakan/İnce Tunçer, Asuman, Türk Ceza Muhakemesinde Seri Muhakeme ve Basit Yargılama, Adalet Pub., Ankara, 2021, pp. 59-82.
• Kızılarslan, Hakan, “7188 Sayılı Kanun’la Ceza Muhakemesi Hukukuna Getirilen Seri Muhakeme ve Basit Yargılama Usulü”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. 14, No 183-184, November-December 2019, s. 1890 ff.
• Kızılarslan, Hakan, “Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığı Kararları (SYOK) ve Bu Kararların Ceza Muhakemesi Sistematiği Açısından İrdelenmesi”, TBB Dergisi, Y. 2019, V. 144, pp. 59-104;
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Pub., Ankara, 2019 .
• Koç, Ziya, “Karşılaştırmalı Hukuk ve Uluslararası Mahkeme Kararları Işığında Seri Muhakeme Usulüne Farklı Bir Bakış: Masum Kişilerin Cezalandırılması Tehlikesi”, Ceza Hukuku Dergisi, Ağustos 2020, Y. 15, No. 43, pp. 607-663.
• Luna, Erik/Wade, Marianne, “Prosecutors as Judges”, Washington and Lee Law Review, Vol. 67, Y. 2010, pp. 1413-1532 .
• National Justice Statistics 2020, Ministry of Justice, Ankara 2021, https://adlisicil.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/22420211449082020H%C4%B0ZMETE%C3%96ZELK%C4%B0TAP.pdf, date accessed: 08.08.2021.
• Özbek, Veli Özer, Yeni Ceza Kanununun Anlamı,Vol I, Seçkin Pub., Ankara, 2006 .
• Özen, Muharrem/Köksal, Atacan, “Suçsuzluk Karinesi Bağlamında SoruşturmaYapılmasına Yer Olmadığı Kararı”, AÜHF Dergisi, Y. 2019, Vol. 68(1), pp. 261-286.
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Pub., Ankara, 2014 .
• Sevdiren, Öznur, “Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Seri Muhakeme Usulü Üzerine Eleştirel Değerlendirmeler”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, May-June 2020, Vol. 15, No 189-190, pp. 573-616. Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Pub., Ankara, 2005.
• Stumer, Andrew Carl, The Presumption of Innocence, Hart Pub., Oxford, 2010 .
• Thaman, Stephen C., “A Typology of Consensual Criminal Procedures An Historical and Comparative Perspective on the Theory and Practice of Avoiding the Full Trial”, in Stephen C. Thaman (Editor), World Plea Bargaining, Consensual Procedures and the Avoidance of the Full Criminal Trial, Carolina Academic Pub., Durham 2010, pp. 297-399.
• Thaman, Stephen C., “The Penal Order: Prosecutorial Sentencing as a Model for Criminal Justice Reform?”, in Erik Luna/Marianne Wane (Editor), The Prosecutor inTransnational Perspective, Oxford University Pub., New York, 2012, pp. 156-175.
• Toroslu, Nevzat, Ceza Hukuku Genel Kısım, Savaş Pub., Ankara, 2009 .
• Vriend, Koen, Avoiding a Full Criminal Trial, Fair Trial Rights, Diversions and Shortcuts in Dutch and International Criminal Proceedings, Springer , The Hague 2016.
• Yaşar, Ercan, “Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Seri Muhakeme Usulü”, Adalet Dergisi, Y. 2020/2, No 65, pp. 255-299 .
• Yavuz, Hakan A., “Onarıcı Adalet ve Uzlaştırma Kurumu Bağlamında Ceza Adalet Sisteminde Mağdurun Konumu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 6, Vol. 23, October 2015, pp. 85-115.
• Yavuz, Hakan A., Ceza Muhakemesinde Kovuşturmaya Alternatif Yöntemler, Adalet Pub., Ankara, 2021 .
• Yılmaz, Davut, Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi, Master's Thesis, İstanbul Kültür University, İstanbul, 2009 .