CUMHURİYET ÖNCESİ TÜRK ANAYASA HUKUKU DOKTRİNİNDE DEVLETİN HUKUKİ KİŞİLİĞİ SORUNU : CELALETTİN ARİF BEY ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 67, 359 - 378, 17.11.2021

Anıl İbrahim Bakırcı

Öz

II. Meşrutiyet döneminde ilk anayasa hukuku eserlerimizden birisini de Celalettin Arif Bey kaleme almıştır. Kamu hukukumuzun hususiyetle de anayasa doktrinimizin gelişimi açısından Hukuk-ı Esasiye’si oldukça büyük önem ihtiva etmektedir. Celalettin Arif Bey anayasa hukukçuluğunun yanısıra önemli bir siyasi figür olarak döneme damgasını vurmuş Mebusan Meclisi’ne riyaset etmiş ve 1921 Anayasası’nın hazırlanmasında rol üstlenmiştir. Hali ile Celalettin Arif Bey Osmanlı ile Türkiye arasında anayasal birikimin teorik panoromasını izlemek bakımından köprü vazifesi sahibi başlıca isimlerden de bir tanesidir. Modern devletin ortaya çıkışı ile beraber modern kamu hukukundaki en büyük sorunlardan birisi devletin tüzel kişiliğinin tanınması olmuştur. Bu bakımdan devletin hukuken tescil edilmiş olan tüzel kişiliği modern devletleri kendinden önceki devletlerden keyfiyet itibari ile farklılaştıran ayırıcı nitelik olmuştur. Devletin soyut bir varlık ve hukuki cepheden ise tüzel bir kişilik olarak ele alınışı ise II .Meşrutiyet akabinde Darulfunun ve İstanbul Hukuk Mektebi’nde verilen dersler üzerinden izlenilebilinmektedir. Bu tarihçe içerisinde Celalettin Arif Bey başlıca isimlerden birisini ifade etmektedir. Bu makalede Celalettin Arif Bey’in anayasa hukukçusu sıfatı ile devlet tüzel kişiliğine bakışı ve yüklediği anlam incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Celalettin Arif Bey, Hukuk-ı Esasiye, Anayasa Hukuku, Devlet, Hükümet, Devletin Tüzel Kişiliği

The problem of the legal personality of the state in the doctrine of pre-republican Turkish constitutional law: the example of Celalettin Arif Bey

Öz

II. Celalettin Arif Bey wrote one of our first works on constitutional law during the Second Constitutional Era. In terms of the development of our public law, especially our constitutional doctrine, the Hukuk-ı Esasiye is of great importance. Celalettin Arif Bey, besides being a constitutional lawyer, was an important political figure, presided over the Parliament of Parliament and played a role in the preparation of the 1921 Constitution. Hali ile Celalettin Arif Bey is one of the main names who have the task of bridging the theoretical panorama of constitutional accumulation between the Ottoman Empire and Turkey. With the emergence of the modern state, one of the biggest problems in modern public law has been the recognition of the legal personality of the state. In this respect, the legal personality of the state, which is legally registered, has been the distinguishing feature that differentiates modern states from the previous states in terms of arbitrariness. The handling of the state as an intangible entity and from the legal side as a legal entity can be followed through the courses given in Darulfunun and Istanbul Law School after the Second Constitutional Monarchy. In this history, Celalettin Arif Bey refers to one of the main names. In this article, Celalettin Arif Bey's view of the state legal entity as a constitutional lawyer and the meaning he attributed to it are examined.

Anahtar Kelimeler

Celalettin Arif Bey, Hukuk-ı Esasiye, Constitutional Law, State, Government, Legal Personality of State

Kaynakça

• Abadan, Yavuz, Amme Hukuku ve Devlet Nazariyeleri, Güney Matbaacılık ve Gazetecilik, Ankara, 1952.
• Akbay, Muvaffak, Umumi Amme Hukuku Dersleri, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara, 1958, 3.Baskı.
• Akkaya Kia, Rukiye, Bir Ders Konusu Olarak ‘’Devlet’’ ya da Genel Kamu Hukuku Dersinin Kökenleri, Beta Basım Yay., İstanbul, 2016, 2.Baskı.
• Aral, Vecdi Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, Oniki Levha Yay., İstanbul, 2012, 7.Baskı.
• Aybay, Rona, An Introductıon To Law, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları , İstanbul, 2018, 5.Baskı.
• Babanzâde, İsmail Hakkı, Hukuk-ı Esasiye, (Haz. : Fernaz Balcıoğlu, Ayşe Büşra Balcıoğlu), Erguvani Yayınevi, Ankara, 2014.
• Bakırcı, Anıl İbrahim Devletin Hukuki Kişiliği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilimdalı, Ankara, 2020, ss.314.
• Berkes, Niyazi, Teokrasi ve Laiklik, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2016.
• Celalettin Arif Bey, Hukuk-ı Esasiye, Yay. Haz. Av. Ekrem Yıldırım, Erguvani Yay., Ankara, 2015.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Basım Yayım Dağ., Bursa, 2018, 2.Baskı.
• Gözler, Kemal, Anayasa Hukuku’nun Metodolojisi, Ekin Kitabevi Yay., Bursa, 2013, 2.Baskı.
• Gözübüyük, A. Şeref, Açıklamalı Türk Anayasaları, Turhan Kitabevi, Ankara, 2017, 9.Bası.
• Gözübüyük, A. Şeref, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2013, 19.Bası.
• Hassan, Ümit, İbn Haldun Metodu ve Siyaset Teorisi, DoğuBatı Yay., Ankara, 2015, 6.Baskı.
• İbn Haldun, Mukaddime, Haz. Süleyman Uludağ, Dergah Yay., İstanbul, 2018, 17.Baskı.
• Jellinek, George, Allgemeine Staatslehre, verlag von o.Haring, 1. Auflage, Berlin, 1914.
• Kaynar, Reşat, Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat , Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2010.
• Kaynar, Reşat, Türkiye’de Hukuk Devleti Kurma Yolundaki Hareketler, İstanbul Tan Matbaası, İstanbul, 1960
• Kirchhof, Paul, ‘’Anayasa ve Anayasa Teorisi’’ , Çev. Nedim Meriç, Anayasa Teorisi, Ed. İlyas Doğan, Lale Yay., Ankara, 2014
• Köktürk, Milay, Devlet ve Siyaset, Ötüken Yay., İstanbul, 2017.
• Leon, Duguit, Hak Kavramı Ve Devletin Dönüşümü Üzerine Üç Konferans, Çev : Edip Serdengeçti, Yay. Haz. :Emre Partalcı, Pinhan Yay., İstanbul, 2019.
• Leon, Duguit, Kamu Hukuku Dersleri, Çev : Süheyp Derbil, İstikalal Matbaacılık, Ankara, 1954.
• Machiavelli, Niccolo, Hükümdar, Çev.: Necdet Adabağ, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2016, 6.Basım.
• Mehmed, Niyazi, Türk Devlet Felsefesi, Ötüken Yay., İstanbul, 2021, 14.Baskı.
• Meriç, Ümit, Cevdet Paşa’nın Cemiyet ve Devlet Görüşü, Ötüken Yay., İstanbul, 1970.
• Okandan, Recai Galip Umumi Amme Hukukumuzun Ana Hatları 1.Kitap, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1948.
• Schmitt, Carl, Siyasal İlahiyat, Çev: A.Emre Zeybekoğlu, Dost Kitabevi Yay., Ankara, 2010, 3.Baskı.
• Sözen, Kenan, Ahmet Cevdet Paşa’nın Felsefi Düşüncesi, M.Ü, İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstanbul, 1998.
• Tanör, Bülent, Anayasal Gelişme Tezleri, Yapı Kredi Yay., Ankara, 2008.
• Tanör, Bülent, Osmanlı – Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2019, 32.Baskı. TDV İslam Ansiklopedisi, C : 7, İstanbul, 1993 .
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku (Genel Esaslar), Beta Basım Yayım, İstanbul, 2016, 22. Bası.
• Türk, Hatem, 10 Temmuz Meşrutiyet Bayramı, Boğaziçi Yay., İstanbul, 2017.
• Zabunoğlu, Yahya K., Devlet Kuramına Giriş, Tanım- Kaynak-Unsurlar, İmaj Yayınevi, Ankara, 2015.