ULUSLARARASI DENİZ HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER KAPSAMINDA KİTLE İMHA SİLAHLARININ YAYILMASINI ENGELLEMEYE YÖNELİK TEDBİRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Sayı: 67, 445 - 490, 17.11.2021

Erdem Asıl

Öz

Uluslararası deniz hukuku üzerine inşa edildiği geleneksel ilkeler kapsamında gelişmiş ve bugünkü halini almıştır. Devletlerin üzerinde egemenlik kurduğu veya egemen haklarını kullandığı deniz alanları haricinde tüm devletlerin ve uluslarının menfaatinin bulunduğu açık denizlerin kaos ortamına dönüşmemesi için bu önemli ilkelerin korunması önem arz etmektedir. Dünya küresel ticaretinin büyük çoğunluğunun denizler vasıtasıyla gerçekleşmesi göz önüne alındığında; denizlerde meydana gelebilecek bir güvenlik sorununun tedarik zincirini bozacağı ve insanlığa önemli ölçüde zarar verebileceği anlaşılmaktadır. Bu nedenle uluslararası deniz hukuku belirli deniz güvenliği tehditlerini ve bunların bastırılması için gereken tedbirleri içermektedir. Ancak dünyada deniz güvenliği tehditleri artmakta ve ihtiyaçlar değişmektedir. Yakın dönemde ortaya çıkan kitle imha silahlarının yayılması tehdidi bunun bir örneğidir. Kitle imha silahlarının yayılmasının denizlerde engellenmesi için geliştirilen tedbirler B.M Güvenlik Konseyi Kararları, Kitle İmha Silahlarının Yayılmasına Karşı Güvenlik İnisiyatifi ve buna dayanarak ortaya çıkan karşılıklı anlaşmalar, 1988 SUA Sözleşmesi ve 2005 Protokolü gibi uluslararası hukuk kaynaklarında düzenlenmektedir. Bu çalışma kapsamında uluslararası hukukta bu güncel tehdide karşı geliştirilen tedbirlerin etkililiği ve hukuka uygunluğu deniz hukukunun geleneksel ilkelerinin ışığı altında tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Denizlerin serbestliği, bayrak devleti, açık denizler, ziyaret hakkı, kitle imha silahlarının yayılması, güvenlik inisiyatifi, 1988 SUA sözleşmesi, 2005 SUA protokolü, Güvenlik Konseyi Kararları

Kaynakça

• Akdoğan, Erkan, 21. Yüzyılda Yeni Silah Teknolojileri, Silahların Kontrolu ve Uluslararası Hukuk’’ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara, 2010
• Bueger, Christian, Edmunds, Timothy, “Beyond Seablindness: a new agenda for maritime security studies”, içinde: (ed. Galani,Sofia, Evans, Malcom D.) Maritime Security and the Law of the Sea: Help or Hindrance?, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, UK Northampton, MA, USA, 2020
• Corthay, Eric, “Terrorist Threat on the High Seas Analysis of Some Aspects of the Right of Visit and Self-Defense” Indonesian Journal of International Law, C.14, S.2, 2017, ss.151-183
• Çağlayan, Sezai “BM Güvenlik Konseyi Rezolüsyonları Nedir, Nasıl Okunur?”, TAAD, C.12, S.46, 2021, ss:455-476
• Doğanalp, Tuğba, “Uluslararası Hukukta Kitle İmha Silahları ve Silahsızlanmaya Yönelik Girişimler’’, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.3, S.4, 2016, ss.15-28
• Dokos, Thanos P., Countering the Proliferation of Weapons of Mass Destruction: NATO and EU Options in the Mediterranean and the Middle East, Routledge, Newyork, 2008
• Douglas, Guilfoyle, Shipping Interdiction and the Law of the Sea, Cambridge University Press, Cambridge, New York, 2009
• Graham, Thomas, Common Sense on Weapons of Mass Desturction, University of Washington Press, Seattle, London, 2004
• Fink, Martin, “Maritime Interception and the Law of Naval Operations: A Study of Legal Bases and Legal Regimes in Maritime Interception Operations”, T.M.C. Asser Press, The Hague, 2018
• Joyner, Daniel H., “The Proliferation Security Initiative: Nonproliferation, Counterproliferation, and International Law’’ The Yale Journal of International Law, C.30, S.2, 2005, ss.507-548
• Karska, James, Pedrozo, Raul, International Maritime Security Law, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden, Boston, 2013
• Klein, Natalie, “The Right of Visit and the 2005 Protocol on the Suppression of Unlawful Acts against the Safety of Maritime Navigation’’ Denver Journal of International Law&Policy, C.35, S.2, 2007, ss.287-332 Klein, Natalie, Maritime Security and the Law of the Sea, Oxford University Press, Oxford, New York, 2011
• Kibaroğlu, Mustafa, “Kitle İmha Silahları ile Terör: Kıyametin Yeni Eşiği mi?’’ Avrasya Dosyası, C.12, S.3, 2006, ss. 119-137
• Kuran, Selami, Uluslararası Deniz Hukuku, Beta, İstanbul, 2020, 6. Baskı
• Mowatt-Larsen, Rolf, “Al Qaeda Weapons of Mass Destruction Threat: Hype or Reality?’’ Harvard Kennedy School Belfer Center for Science and International Affairs, 2010
• Nincic, Donna J.. “The Challenge of Maritime Terrorism: Threat Identification, WMD and Regime Response’’, Journal of Strategic Studies, C.28, S.4, 2005, ss. 619-644
• Özdemir, A., Uluslararası Sistemdeki Etkin Aktörlerin İran'ın Nükleer Programına Yaklaşımları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Harp Akademileri Strateji ve Stratejik Araştırmalar Ana Bilim Dalı, İstanbul. 2013
• Özgür, Salih, Soğuk Savaş ve Sonrası Dönemde Kitle İmha Silahları ve Silahsızlanma Çabaları, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, Isparta, 2006
• Papastavridis, Efthymious, “The Right of Visit on the High Seas in a Theoretical Perspective: Mare Liberum versus Mare Clausum Revisisted’’ Leiden Journal of International Law, C. 24, S. 1, 2011, ss. 45-70
• Pilcher, Nick, “The Islamic State's Ability to Acquire Biological Weapons and Western Nations' Response Mechanisms’’ Journal of Biosecurity, Biosafety & Biodefense Law, C.4, S. 1, 2017, ss.95-109
• Pinto, Moragodage C.W., “Hugo Grotius and the Law of the Sea’’ ss. 18-47, s.18 içinde: Editör Castillo, Lilian D., Law of the Sea, From Grotius to the International Tribunal for the Law of the Sea: liber amicorum Judge Hugo Caminos, Brill Nijhoff, Leiden, Boston, 2015
• Roach, Ashley J., Global Conventions on Piracy, Ship Hijacking, Hostage Taking and Maritime Terorrisim, içerisinde: Editör Beckmann, Robert, Roach, Ashley, Piracy and International Maritime Crimes in ASEAN Prospects for Cooperation, NUS Center for International Law, 2012
• Saul, Ben, Defining Terrorism in International Law, Oxford University Press, Oxford, New York, 2008
• Scovazzi, Tuillo, “The Origin of the Theory of Sovereignty of the Sea’’ ss. 48-63, içinde: Editör Castillo, Lilian D., Law of the Sea, From Grotius to the International Tribunal for the Law of the Sea: liber amicorum Judge Hugo Caminos, Brill Nijhoff, Leiden, Boston, 2015
• Sohn, Louis B., Juras, Kristen Gusafson, Noyes, John E. Franckx, Erik, The Law of the Sea in a Nutshell, St. Paul, Minn: West, 2010, Second Edition Toluner, Sevin, Milletlerarası Hukuk Dersleri (Devletin Yetkisi), Beta, İstanbul, 1984, 3. Baskı
• Topal, Ahmet H., “Uluslararası Hukukta Deniz Haydutluğu ve Mücadele Yöntemleri’’, AÜHFD, C.59, S.1, 2010, ss. 99-130,
• Udum, Şebnem, “11 Eylül Sonrası Kitle İmha Silahları Terörizmi Tehdidi ve Uluslararası Karşılıklara Bir Örnek: Nükleer Emniyet Rejimi’’, Turkish Studies, C. 13, S. 3, 2018, ss.765-782
• Waisberg, Tatiana, “The Treaty of Tordesillas and the (Re)Invention of International Law in the Age of Discovery’’ Meridiano 47- Journal of Global Studies, S.18, 2017, ss. 1-12
• Walker, George K.(Ed), Definitions for the Law of the Sea Terms Not Defined by the 1982 Convention, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden, Boston, 2012
• Wolfrum, Rüdiger, “The Freedom of Navigation: Modern Challenges Seen from a Historical Perspective’’ ss. 89-103, s. 92 içinde: Editör Castillo, Lilian D., Law of the Sea, From Grotius to the International Tribunal for the Law of the Sea: liber amicorum Judge Hugo Caminos, Brill Nijhoff, Leiden, Boston, 2015
• Yoshifumi, Tanaka, The international Law of the Sea, Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom, 2019, Third Edition
• Council of Europe, Agreement on Illicit Traffic by Sea, implementing Article 17 of the United Nations Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substances, 31 January 1995 European Treaty Series-No.156, (https://rm.coe.int/168007cdab, çevrimiçi, e.t: 03/09/2021)
• International Maritime Organization (IMO), International Convention for the Safety of Life At Sea, 1 November 1974, 1184 UNTS 3, (https://www.imo.org/en/About/Conventions/Pages/International-Convention-for-the-Safety-of-Life-at-Sea-(SOLAS),-1974.aspx ,çevrimiçi, e.t: 03/09/2021)
• International Maritime Organization (IMO), Protocol of 2005 to the Convention for the Suppression of Unlawful Acts against the Safety of Maritime Navigation, 14 October 2005, (https://www.imo.org/en/About/Conventions/Pages/SUA-Treaties.aspx , çevrimiçi, e.t:03/09/2021)
• Introduction to the International Maritime Organization, The International Maritime Organization, (https://www.imo.org/en/About/Pages/Default.aspx, çevrimiçi, e.t: 30/08/2021)
• Kimyasal Silahlar Sözleşmesi, Resmi Gazete Tarihi: 03/05/1997, Resmi Gazete sayısı:22978, (https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22978_1.pdf , Çevrimiçi, e.t: 30/08/2021),
• National Strategy to Combat Weapons of Mass Destruction, White House, Washington DC, December 2002, (https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/news/releases/2002/12/20021211-8.html, https://irp.fas.org/offdocs/nspd/nspd-wmd.pdf, Çevrimiçi, e.t: 02/09/2021)
• Note by the President of the Security Council, The Responsibilty of the Security Council in the Maintenance of International Peace and Security, S/23500, New York, 31 Jan. 1992, (https://undocs.org/S/23500, Çevrimiçi, e.t: 30/08/2021)
• Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması, Resmî Gazete Tarihi: 10/04/1997, Resmi Gazete sayısı:16605, Antlaşmanın Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun (https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc062/kanuntbmmc062/kanuntbmmc06202225.pdf , Çevrimiçi, e.t: 30.08.2021),
• Review of Maritime Transport 2020, United Nations Conference on Trade and Developtment, United Nations 2021, Birleşmiş Milletler Yayını E.20.II.D.31, s.4 (https://unctad.org/system/files/official-document/rmt2020_en.pdf, çevrimiçi, e.t: 30/08/2021)
• Statement of Interdiction Principles, Proliferation Security Initiative, 4 September 2003 (https://www.mofa.go.jp/policy/un/disarmament/arms/psi/state.pdf, çevrimiçi, e.t: 02/09/2021)
• The Convention on the Prohibition of the Development, Production, Stockpiling and Use of Chemical Weapons and on their Destruction, United Nations, 13 January 1993,( https://www.opcw.org/chemical-weapons-convention, çevrimiçi, e.t:03/09/2021)
• The Convention on the Prohibition of the Development, Production and Stockpiling of Bacteriological (Biological) and Toxin Weapons and on their Destruction, United Nations, 10 April 1972, (https://www.un.org/disarmament/biological-weapons, çevrimiçi, e.t: 03/09/2021),
• The Ocean Conference, United Nations, New York, 2017, (https://www.un.org/sustainabledevelopment/wp-content/uploads/2017/05/Ocean-fact-sheet-package.pdf, Çevrimiçi, e.t:31/08/2021)
• Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons, United Nations, 1 July 1968 (https://www.un.org/disarmament/wmd/nuclear/npt/text, çevrimiçi, e.t: 03/09/2021)
• UN Economic and Social Council (ECOSOC), United Nations Convention Against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substances, 19 December 1988, (https://www.unodc.org/unodc/en/treaties/illicit-trafficking.html , çevrimiçi, e.t:03/09/2021)
• UN General Assembly, Convention for the Suppression of Unlawful Acts Against the Safety of Maritime Navigation, 10 March 1988, No. 29004, (https://www.imo.org/en/About/Conventions/Pages/SUA-Treaties.aspx , çevrimiçi, e.t:03/09/2021)
• UN General Assembly, Protocol against the Smuggling of Migrants by Land, Sea and Air, Supplementing the United Nations Convention against Transnational Organized Crime, 15 November 2000, (https://www.unodc.org/documents/middleeastandnorthafrica/smuggling-migrants/SoM_Protocol_English.pdf ,çevrimiçi, e.t: 03/09/2021)
• UN Security Council, S/RES/1373, Security Council Resolution 1373 (2001) (on threats to international peace and security caused by terrorist acts), 28 Sep. 2001, (https://undocs.org/en/S/RES/1373(2001) , çevrimiçi, e.t:31/08/2021)
• UN Security Council, S/RES/1540, Security Council Resolution 1540 (2004) (concerning weapons of mass destruction), 28 Apr. 2001, (https://undocs.org/S/RES/1540(2004) , çevrimiçi, e.t:31/08/2021)
• Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi 17. Md, Resmi Gazete Tarihi: 11/02/1996, Resmi Gazete sayısı:22551, (https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22551.pdf, Çevrimiçi, e.t: 30.08.2021)
• Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Kaçakçılığına Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesinin 17. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Deniz Yoluyla Yapılan Kaçakçılıkla Mücadele Anlaşması, (https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/2712020163535156_ing.pdf, çevrimiçi, e.t: 03/09/2021)