TÜRK HUKUKUNDA BAZI İDARİ DENETİM MEKANİZMALARININ HUKUK DEVLETİ İLKESİ BAKIMINDAN ROLÜ VE ÖNEMİ

Yıl 2022, Sayı: 68, 33 - 51, 21.06.2022

Mehmet Ali Zengin

Öz

İnsanlar toplumda bir arada yaşarlar ve kamu düzenini sağlayan kurallara ihti-yaç duyarlar. Hukuk ise bugünün dünya-sında kilit bir öneme sahiptir. Bilindiği üzere toplumla ilgili gerek genel gerekse kısmi olarak pek çok hukuki düzenleme bulunmaktadır. Hukuk devleti ilkesi bireyi diğer bireylere ve devlete karşı koruyan hukuksal güvenceler sağlar. Bu süreçte insan haklarının korunmasının idari mekanizmaları, yargı mekanizmalarıyla birlikte çalışmalıdır. Bu makalede hukuk devleti ilkesi bağlamında bazı idari denetim mekanizmaları incelenecektir. Modern hukuk anlayışında devletler anayasanın kontrolü altındadır ve denetim yasa yapmak kadar öneme sahiptir. Öncelikle kontrol sistemleri, yargı yolları yanı sıra, somut idari kurum ya da kurulları gerektirmektedir. Modern demokrasilerde insan haklarının korunması idari kontrol organlarıyla desteklenmelidir. Avrupa Birliği üyelik müzakereleri bazı idari kurumların kuruluş süreçlerine katkı sağlamıştır. Bu noktada AB üyelik sürecinin insan haklarıyla ilgili olumlu katkılarının olduğu açıkça söylenebilir. Bu kurumla-rın koruma kapasitesi nedir? Bu makale-de, sorulan soruya hukuk devleti ilkesi bakımından cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları, Hukuk Devleti, İdari Denetim, Demokrasi, Şeffaflık, İnsan Hakları, Hukuk Devleti, İdari Denetim, Demokrasi, Şeffaflık

Kaynakça

• Akarsu A, “Hukuk Devleti İlkesinin Dünya ve Türkiye’deki Tarihsel Gelişimi”, S.24, 2009, AYİM Dergisi, ss. 37-48.
• Albayrak H, “Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Türk Kamu Yönetiminin Denetimindeki Yeri ve İşlevi”, S. 119, Aralık 2020, Sayıştay Dergisi, ss. 129-153.
• Altıntaş H, “Hukuk Devleti İlkesinin İşlerliği Açısından Türk Kamu Yönetimi Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Bölgesel Sorunlar- Tehditler- Fırsatlar, A. Hamdi Aydın (Ed.), Seyhan Taş, Saniye Adıgüzel, Kahramanmaraş, 2008.
• Atay C, “Devlet Denetleme Kurulu ve Kamu Denetçiliği Kurumu”, C.10, 2012, Legal Hukuk Dergisi, s.18.
• Balta T B, İdare Hukuku I, Genel Konular, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1970.
• Cin K E, “Kadın-Erkek Eşitliği ve Ayrımcılık Yasağı Bağlamında Türkiye Eşitlik ve İnsan Hakları Kurumu’nun Yetkileri”, S.32, 2016, Yasama Dergisi, ss. 21-40.
• Creutzfeldt N/O’brien N/Nowicki M, “Ombudsmanlıklar Hakkında Karşılaştırmalı Bir İnceleme, İdari Yargının Etkinliğinin Artırılması ve Danıştay’ın Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi Projesi”, Avrupa Konseyi, Ekim, 2021, ss. 49-53.
• Çokkaş Y, “Dönüşen Yapısı İtibariyle Devlet Denetleme Kurulu”, Mayıs, 2019, İzmir Barosu Dergisi, ss. 85-125.
• Demirkol S, “Kamu Denetçisi (Ombudsman) Kurumunun Etkinliğinin Sağlanması Ve Yargıyla İlişkisi Hakkında Kıyaslamalı Bir Çalışma Taslağı”, s.78, www.dergipark.org.tr/tr/download/article-file/13849 (s.e.t.11.03.2022)
• Erdem A Y, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Devlet Denetleme Kurulu”, C.35, S.2, 2016, Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, ss.1-24.
• Erdoğan M, Özgürlük, Hukuku ve Demokrasi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2018.
• Efe H/Demirci M, “Ombudsmanlık Kavramı ve Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumundan Beklentiler”, S.90, Temmuz-Eylül, 2013, Sayıştay Dergisi, s.49-72.
• Eren A, Anayasa Hukuku Ders Notları, İstanbul, 2018.
• Gişi S, “Ombudsmanlık Kurumu, İsveç ve Fransa Ülke Uygulamaları İle Avrupa Ombudsmanı Üzerine Bir İnceleme”, Y.2, S.2017/2, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, ss.1-42.
• Gözübüyük Ş, Yönetim Hukuku, Ankara, 2006.
• Gözübüyük Ş/Tan T, İdare Hukuku, Genel Esaslar, C.1, Turhan Kitabevi, Ankara, 2011.
• Gülener S, Türkiye’de Anayasa Yargısının Demokratik Meşruluğu, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2012.
• Günday M, İdare Hukuku, 10. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2011.
• Günday M, 1982 Anayasasına Göre, İdari Yargı Denetiminin Kapsamı ve Sınırları, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, Danıştay Matbaası, Ankara, 1991.
• Işıkay M, “Ombudsmanlık Kurumunun Avrupa Birliği ve Türkiye’deki Konumu”, www.archiv.jura.uni saarland.de/turkish/MIsikay.html (s.e.t. 11.03.2022)
• İkincioğulları F, “Hukuk Devleti”, C.1, S.1, 1997, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 28-30.
• Kağıtcıoğlu M, “Kamu Denetçiliği Kurumunu (Türk Ombudsmanını) Yeniden Tasarlamak”, C.7, S.14, 2018, Anayasa Hukuku Dergisi, ss.457-512.
• Kamu Denetçiliği Kurumu, 2019 Yılı Faaliyet Raporu. Kaplan O, “Kamu Denetçiliği Kurumu Tarafından Verilen Tavsiye Kararlarının Hukuki İşlevi ve Etkisi”, Y.7, S.13, Temmuz-Aralık 2020, Ombudsman Akademik, ss. 93-119.
• Özcan M T, “Hukuk Devleti: Modern Toplumun Hukuk Aracılığıyla Siyasal Meşruiyeti”, LXIV, S.2, 2006, İÜHFM, ss. 119-144.
• Sancakdar O/Önüt L B/Doğan E U/Kasapoğlu T M/Seyhan S, İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı, 5. Baskı, Seçkin, Ankara, 2015.
• Sobacı M Z/Miş N/Köseoğlu Ö, Türkiye’nin Yeni Yönetim Modeli ve Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı, Seta Perspektif, 2018.
• Tetik A T, “Hukuk Devleti İlkesi Bağlamında Takdir Yetkisi ve Yerindelik Denetimi İlişkisi”, C.25, S.2, 2017, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 249-276. TİHEK Yılı Faaliyet Raporu, 2019.
• Ülgen P, “Ortaçağ Avrupa’sında Feodal Sisteme Genel Bir Bakış”, S.1, 2010, Mukaddime, ss.1-17.
• Ülgen İ H, Hukuk Devleti, Y.3, S.11, 1974, (Sempozyum Konuşması) Danıştay Dergisi, ss.4-10.
• www.etik.gov.tr/etik-ihlal-kararlari/ (s.e.t. 14.3.2022)