DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE PARTİLİ CUMHURBAŞKANLIĞI

Yıl 2022, Sayı: 68, 93 - 109, 21.06.2022

Kübra Öztürk Fatih Kırışık

Öz

Partili Cumhurbaşkanlığı konusu Türkiye’de üzerinde tartışma olan konulardan biridir. Siyasal ve yönetsel sistemin iyi bir şekilde işlemesi için Cumhurbaşkanının sistemdeki hukuki ve fiili rolünün analiz edilmesi gereklidir. Teorik düzeyle sınırlı analiz konunun anlaşılması için yeterli olmamaktadır. Bu nedenle, Cumhurbaşkanlığı makamının Türkiye’de uygulanması süreci Cumhurbaşkanları açısından incelenmiştir. Uygulama düzeyinde yaşananlar, Anayasalarda ve diğer hukuk kurallarındaki Cumhurbaşkanı ile ilgili düzenlemelerle karşılaştırılmıştır.
Partili Cumhurbaşkanlığının daha iyi anlaşılması açısından dünyadaki uygulamaların tespiti büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle çalışmada dünya-daki uygulamalar, başkanlık, yarı başkanlık ve parlamenter sistem çeşitleri boyutunda incelenerek partili cumhurbaşkanlığı konusunda hükümet sistemleri veya ülkeler düzeyinde farklılığın varlığı analiz edilmektedir.
Çalışmada başkanlık, yarı başkanlık ve parlamenter sistem uygulanan ülkelerden onlu gruplar halinde seçilmiş ülkeler de cumhurbaşkanlarının siyasi parti ilişkisi incelenmiştir. Türkiye’de ise, Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze Cumhurbaşkanlarının siyasi parti ile ilişkisi analiz edilmiştir. Bu bağlamda siyasi parti üyesi olmamanın tarafsızlığı sağlayacağı varsayımının sağlıklı bir temele dayanmadığı tespiti yapılmıştır. Diğer taraftan cumhurbaşkanı ve başbakan şeklinde iki ana aktör arasında paylaşılan yürütme organının işleyişinde sorunlar yaşandığı görülmektedir. Tek aktörlü yürütme organına sahip olan cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde, cumhurbaşkanının siyasi parti ile ilişkisini hukuken sürdürmesi eleştirilmektedir. Ancak kamu politikalarını uygulayacak cum-hurbaşkanının, başarılı olabilmesi için yasama desteğine sahip olması gereklidir. Yasama desteği için siyasi parti ile ilişkisini sürdürmesi zorunlu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanı, partili Cumhurbaşkanlığı, tarafsızlık, başkanlık sistemi, yarı başkanlık sistemi, parlamenter sistem.

Kaynakça

• Aliefendioğlu Y, “1982 Anayasasında Cumhurbaşkanı’nın Yürütme İçerisindeki Yeri, Seçimi Ve Sorumsuzluğu, Yasama Dokunulmazlığı”, S.94, 2011, TBB Dergisi, s. 331.
• Ayvaz E M, “Devlet Başkanı ve Siyasi Parti İlişkisi Üzerine”, 2018, Liberal Düşünce Dergisi, s.121.
• “Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan ‘Partili Cumhurbaşkanı’ Açıklaması”, (https://www.aa.com.tr/tr/gunun-basliklari/cumhurbaskani-erdogandan-partili-cumhurbaskani-aciklamasi/686490), (s.e.t.: 15.04.2022).
• Coşkun A, “Partili Cumhurbaşkanlığı Sorunu ve Demokrasi”, (https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/alev-coskun/partili-cumhurbaskanligi-sorunu-ve-demokrasi-1808377), (s.e.t.: 10.04.2022).
• Gönenç L, “Hükümet Sistemi Tartışmaları-3”, (https://www.tepav.org.tr/ upload/mce/2019/notlar/hukumet_sistemi_tartismalari3.pdf), (s.e.t.: 15.04.2022).
• Gönenç L, “Partili Cumhurbaşkanı”, (https://www.tepav.org.tr/upload/ files/1496411769-5.Partili_Cumhurbaskani.pdf), (s.e.t.: 05.01.2022).
• Gözler K, Kısa Anayasa Hukuku, 16. Baskı, Bursa, 2018.
• Gülener S/Miş N, “Cumhurbaşkanlığı Sistemi”, (https://setav.org/assets/ uploads/2017/02/analizcumhurbaskanligisistemi.pdf), (s.e.t.: 05.01.2021).
• Kaya B, “Türk tipi başkanlık sistemi önerisinden partili cumhurbaşkanlığı sistemine”, C.15, S.30, 2017, Yönetim Bilimleri Dergisi, s. 44.
• Köker İ, “Abdullah gül portresi: Erdoğan’la çatışmaktan kaçınan kardeşi ona rakip olmayı göze alabilecek mi?”, (https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-43893914), (s.e.t.: 05.01.2022).
• Küçük A, “Türkiye’de Partili Cumhurbaşkanlığı Dönemi”, (https://www.star.com.tr/acik-gorus/turkiyede-partili-cumhurbaskanligi-donemi -haber-1232644/), (s.e.t.:15.04.2022).
• Miş N/Aslan A/Ayvaz E vd, “Dünyada Başkanlık Sistemi Uygulamaları”, (https://setav.org/assets/uploads/2016/05/dunyada-baskanlik-sistemi-uygulamalari-pdf.pdf), (s.e.t.:15.04.2022).
• Özkan C, Tarihi, Siyasi ve Hukuki Yönleriyle Cumhurbaşkanlığı Modeli, Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul, 2017. Tosun M, “28 Şubat ‘Postmodern darbe’sinin üzerinden 25 yıl geçti”, (https://www.aa.com.tr/tr/28-subat/28-subat-postmodern-darbesinin-uzerinden-25-yil-gecti/2516611), (s.e.t.: 05.01.2022).
• Turan D, “Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Üzerine”, (https://tasam.org/tr-TR/Icerik/1640/cumhurbaskanligi_secimleri_uzerine), (s.e.t.: 05.01.2022).
• Ünal, Aydın, “Partili Cumhurbaşkanı”, (https://www.yenisafak.com/ yazarlar/aydin-unal/partili-cumhurbaskani-2035932), (s.e.t.: 01.01.2022).
• Yalçın H B, “Partili Cumhurbaşkanlığı”, (https://www.setav.org/partili-cumhurbaskanligi/), (s.e.t.: 10.03.2022).