KONYA HUKUK MEKTEBİ’NDE ANAYASA HUKUKU DERSLERİ

Yıl 2022, Sayı: 68, 285 - 337, 21.06.2022

Mehmet Kiremitci , Yasin Yılmaz

Öz

Konya Hukuk Mektebi (1908-1919), Tanzimat döneminde Osmanlı’da hukuk eğiti-minin modernleşmesi sonucunda kurulan mekteplerden biridir. İstanbul Darulfünun Hukuk Fakültesi müfredatının esas alındığı mektepte, anayasa hukuku dersleri İbrahim Şinasi Bey (Bilik, 1875-1975) tarafından verilmiştir. Şinasi Bey, Fransız anayasa hukukçusu Félix Moreau’nun (1859-1934) kitabının ilk kısmını yaklaşık bir tercüme ile talebelere anlatmıştır. Bu makalede öncelikle Konya Hukuk Mektebi’nin açılışı, me-kanı, öğretim kadrosu, müfredatı, mezunları, faaliyetleri ve kapanması hakkında bilgiler verilmiştir. Daha sonra mektepte anayasa hukuku dersinde okutulan kitabın yazarı Félix Moreau ve dersin hocası İbrahim Şinasi’nin hayat hikayeleri anlatılmıştır. Sonrasında ise “Medhal-i Hukuk-ı Esasiye (Anayasa Hukukuna Giriş)” metni değerlendirilmiştir. Metin üç bölüme ayrılmış olup birinci bölüm anayasa hukukunun konusu ve kaynakları, ikinci bölüm devlet, egemenlik ve kuvvetlerin sınıflandırılması, üçüncü bölüm ise devlet şekilleri hakkındadır. Şinasi Bey’in tercümede yer yer kendi notlarını da ekleyerek değerlendirmelerini yazdığı görülmektedir. Bu notların dönemin anayasa hukuku anlayışı açısından önemli sayılabileceği ifade edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Konya Hukuk Mektebi, Anayasa Hukuku, İbrahim Şinasi, Félix Moreau, II. Meşruti-yet

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA.)
• Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO), 3152/236348; 3223/241692; 3417/256210.
• Dahiliye (DH.), MKT., 1288/23; MKT., 2865/36; MUİ., 146/36. İrade (İ..), MF.., 14/8.
• Maarif Nezareti (MF.), ALY., 55/97; İBT., 435/72; MKT., 1141/45; MKT., 1077/54; MKT., 1093/47; MKT., 1017/27; MKT., 1060/17; MKT., 1164/41.
• Yıldız (Y..), PRK.ZB.., 38/15; A…RES., 154/72.
• “Şuûn-ı Hukûkiye: Konya Talebe-i Hukuk Cemiyeti”, İlm-i Hukuk ve Mukayese-i Kavanin Mecmuası, sy. 12, 28 Şubat 1325/13 Mart 1910, s. 431.
• Ahmed Ziya Efendi, İslâm Hukukunun Genel İlkeleri -Kavaid-i Küllîye Şerhi-, haz. Ali Osman Koçkuzu, İstanbul, 1996.
• Akyılmaz G, “Osmanlı Devletinde Egemenlik Kavramının Gelişimi”, C.7, S. 1-2, 1999, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 129-159.
• Arabacı C, Osmanlı Dönemi Konya Medreseleri (1900-1924), Konya Ticaret Odası, Konya, 1998.
• Arun F, Muallim Refik Kırış -Hayatı ve Eserleri- (1868-1945), Ankara, 1968. Aslaner S, ”İlmiye Sınıfının II. Meşrutiyeti Algılayışı (Konya Örneği)”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya, 2006.
• Babanzade İ H, Hukuk-ı Esasiye, haz. Fernaz Balcıoğlu / Ayça Büşra Balcıoğlu, Erguvani Yay., Ankara, 2014.
• Bilgili İ, “Şeyhzâde Ahmed Ziyâ Efendi’nin Hayatı ve ‘Emâli’l-Vasâyâ’ Adlı Eseri”, Konya 2008, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 12.
• Dinç S. Sinem Sevindir, “Anadolu Gazetesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2006.
• Dölen E, Türkiye Üniversite Tarihi 1 -Osmanlı Döneminde Darülfünun (1863-1922)-, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, 2009.
• Ekinci E B/Osman K, “Konya Hukuk Mektebi”, sy. 100, Konya 1996, Konya Ticaret Odası Yeni İpek Yolu Dergisi, s. 37-40.
• Eren A, Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar-Türk Anayasa Hukuku, Seçkin Yay., Ankara, 2021.
• Gözler K, İnsan Hakları Hukukuna Giriş, Ekin Yay., Bursa, 2017.
• Gözler K, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, C. I, Ekin Yay., Bursa, 2020.
• Gündüz S, “Hakem Gazetesine Göre II. Meşrutiyet Başlarında Konya”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2008.
• Koyuncu N, “Hukuk Mektebinin Doğuşu”, c. XVI, 2012, sy. 3, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 163-186.
• Moreau F, Précis Élémentaire de Droit Constitutionnel (Organisation des Pouvoirs publics et Libertés publiques), L. Larose et L. Tenin, 6 ed., 1908.
• Moreau F, Medhal-i Hukuk-ı Esasiye, çev. İbrahim Şinasi, Meşrık-ı İrfan Matbaası, Konya, 1326/1910.
• Osman S, Hukuk-ı Esasiye, Asır Matbaası, İstanbul, 1911.
• Önder M, Sivaslı Ali Kemalî (Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri), Yenikitap Basımevi, Konya, 1954.
• Özcan T, “Meşrutiyet Dönemi Konya Basınına Bir Örnek Meşrık-ı İrfan Gazetesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2008.
• Rıza T, “Hukuk-ı Esasiyeye Medhal”, 1910, S. 16, Ulum-ı İktisadiye ve İctimaiye Mecmuası, ss. 532-576.
• Sarıçelik K, “Osmanlı Devri Konyası’nda Modern Eğitim-Öğretim (1869-1919)”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2009.
• Taşer S, Taşra Hukuk Mektepleri (Ortadoğu ve Balkanlardan Çekilme Sürecinin Eğitim Kurumlarındaki İzleri), Çizgi Yay., Konya, 2014.
• Yörük A A, “Mekteb-i Hukukun Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008.
• Yörük A A, “Konya Hukuk Mektebi Mezunları”, S.32, 2007, Müteferrika–Kitabiyat Dergisi. Babord Num (http://www.babordnum.fr/) (S.E.T: 17.03.2022)
• Identifiants et Référentiels pour l'ESR (https://www.idref.fr/) (s.e.t: 17.03.2022)
• Kazıcı, Ziya, “Emrullah Efendi” md. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA), https://islamansiklopedisi.org.tr/emrullah-efendi, (s.e.t.: 13.03.2022).
• Kopar, Metin, “Mustafa Şeref Özkan (1885-1938)”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/mustafa-seref-ozkan-1885-1908/ (s.e.t: 21.04.2022).
• Marsilya Üniversitesi (https://www.univ-amu.fr/fr) (s.e.t: 17.03.2022) Système D’information des Professeurs de Droit (http://siprojuris.symogih.org/) (s.e.t: 17.03.2022)
• Uz, M. Ali, "Osmanlı Döneminde Hukuk Mekteplerinin Açılması ve Konya Mekteb-i Hukuku", Konya Ticaret Odası İpekyolu Dergisi, Aralık 2007. http://mehmetaliuz.com/?pg=makale_icerik&makale_id=24 (s.e.t: 01.03.2022)