CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA SERİ MUHAKEME USULÜ

Yıl 2022, Sayı: 68, 205 - 252, 21.06.2022

İbrahim Keskin

Öz

Seri Muhakeme Usulü (SMU), Ceza Muhakemesi Kanunu’ nun (CMK) 250. maddesinde onbeş fıkra halinde düzenlenmiştir. Kanun maddesinde sayılan suçlarla sınırlı olan ve belirlenen şartlar altında uygulanabilen, istisnai nitelikte özel bir ceza muhakemesi yoludur. Kanun koyucuya göre daha az önem arz eden suçlarda bu usul uygulanmaktadır. Bu suçlara ilişkin soruşturmalarda, delillerin toplanması ve koruma tedbirlerine başvurulması olağan soruşturma yöntemleriyle aynıdır. SMU’da, şüpheli daha az bir ceza alma ümidiyle bu usulü kabul ederek muhakeme sürecine başlamaktadır. Yargılama süreci bazı şekli kurallardan arındırılmıştır. Hızlı, etkili ve suçla orantılı bir yaptırım uygulanmaktadır. Bozulan kamu düzeninin yeniden tesis edilmesi amaç-lanmaktadır. SMU’da şüpheli, müdafii, başsavcılık ve karar makamı olarak mahkeme bulunmaktadır. Yetkili ve görevli mahkeme tarafından yapılan denetim sonucu hüküm kurulmaktadır.
Usulün uygulanabilmesi için, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe bulunmalıdır. CMK’nın 160/1. maddesine göre; soruşturmanın başlaması için “basit şüphe” yeterlidir. Basit şüphe, olayın gerçekliğini araştırmaya yöneliktir. “İhbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren hâlde” olayın doğru olup olmadığı kuşkusudur. SMU’da basit şüphe yerine “yeterli şüphe” bulunmalıdır. Yeterli şüphe “soruşturma evresi sonunda toplanan delillerin, suçun işlendiği hususunda yeterli olmasıdır”. Delillerin toplanmasından sonra şüphelinin tespit edilmesidir.
SMU’nun uygulanabilme şartları CMK ve Ceza Muhakesinde Seri Muhakeme Yönetmeliği’ nde belirlenmiştir. Usulün uygulanabilmesi için soruşturma aşaması bitmiş olmalıdır. Şüphelinin leh ve aleyhindeki tüm deliller toplanmalıdır. Kamu davası için yeterli şüphe içerecek delil toplanamamış veya kovuşturma olanağı yoksa kovuşturmaya

Anahtar Kelimeler

Ceza yargılaması, ceza muhakemesine alternatif usuller, seri muhakeme usulü, özel yargılama usulü, ceza yargılamanın hızlandırılması.

Kaynakça

• Aldemir H, Ceza Yargılamasında Seri Muhakeme Ve Basit Yargılama Usulleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Arıkan C, “Türk Anayasa Hukukunda Yasama Yetkisinin Devredilmezliği İlkesi”, yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku (Anayasa) Anabilim Dalı, Ankara, 2011.
• Aşçıoğlu Ç, “Yargıda Gerekçe Sorunu”, C. 15, S. 48, 2003, TBB Dergisi, ss. 109-116.
• Atalay A Ö, “Türk Ceza Muhakemesinde Seri Muhakeme Usulü Ve Mukayeseli Hukuktaki Benzer Usuller”, C.2, 202,0 GSÜHFD, ss. 653-732.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Araştırma Bölümü Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 6. Madde Rehberi (Adil Yargılanma Hakkı), Ankara, 2014, Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Daire Başkanlığı Yayını
• Aygörmez Uğurlubay A G/Haydar N/Korkmaz M, “Seri Muhakeme Usulüne İlişkin Sorunlar”, C. 1, S. 2, 2019, ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 255-306.
• Aygörmez A. G/Korkmaz M, Ceza Ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Ceza Muhakemesi Hukukunda Seri Muhakeme Ve Basit Yargılama Usulü Muhakeme Stratejileri, Onikilevha Yayınları, İstanbul, 2021.
• Başlar K, Anayasa Yargısında Mahkeme Kavramı, Roma Yayınları, Ankara, 2005.
• Baytaz A B, “Seri Muhakeme Usulü”, C. 8, S. 2, 2020, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, ss. 227-273.
• Centel N ve Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 15. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2018.
• Çakmut Y Ö, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçları”, Alman - Türk Karşılaştırmalı Ceza Hukuku, Prof. Dr. Köksal Bayraktar’a Armağan, C. 3, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul, 2010
• Çulha R/Demirağ F/Oktar S/Taner G F/Tezcan D/Yenisey F, Ceza Muhakemesi Hukuku Başvuru Kitabı, 5. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara, 2020.
• Değirmenci O, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Seri Muhakeme Usulü (CMK m. 250)”, Ocak-Haziran, 2020, Batı Adalet Dergisi, ss. 16-22, s. 21.
• Demirtaş S, “Türk Hukukunda Suç Olmaktan Çıkarma ve Ceza Vermekten Kaçınma Eğilimi”, C. 21, S. 2, 2019, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 491-515.
• Doğan K, “Cezaların Belirlenmesi Ve Bireyselleştirilmesi”, C. 2, S. 4, 2007, Ceza Hukuku Dergisi, ss. 277-304.
• Doğan Ç D, “Cezanın Belirlenmesi Ve Bireyselleştirilmesinde Faile İlişkin Öznel Ölçütlerin Temyiz Kanun Yolunda Denetlenmesi Sorunu”, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’ a Armağan, S.21 (özel sayı), 2019, DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 1029-1058.
• Dönmezer S/Sahir E, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C.2, 9. Baskı, İstanbul, 1986.
• Dülger M V, “Yargı Reformu: Gerçekten Bir Reform Mu?”, (https://www.hukukihaber.net/yargi-reformu-gercekten-bir-reform-mu-makale,7053.html., çevrimiçi, s.e.t. 10.12.2021).
• Er E, “Seri Muhakeme Ve Basit Yargılama Usullerinin Özellikleri Ve Ceza Muhakemesi Hukuku İlkeleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, C. 3, S. 1, 2021, Yaşar Hukuk Dergisi, ss. 55-111.
• Erdem R M/Şentürk C, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Yeni Bir Kurum Olarak Seri Muhakeme Yöntemi (CMK m. 250)”, 2019, C. 14, S. 41, Ceza Hukuku Dergisi, ss. 573-601.
• Eriş A U, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Uzlaştırma Ve Uzlaştırma Eğitimi”, C. 31, S. 137, 2018, TBB Dergisi, ss. 241-270.
• Ersoy U, Ceza Muhakemesi Hukukunda Aleyhe Değiştirme (Reformatio İn Peius) Yasağı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• Ersoy U, “Seri Muhakeme Ve Basit Yargılama Usullerinde İtiraz Kurumuna İlişkin Sorunlar Ve Çözüm Önerileri”, C. 28, S. 2, 2020. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 857-885.
• Eser A, “Theacceleration Of Criminalproceedingsandtherights Of Theaccused: Comparativeobservations As Tothe Reform Of Criminalprocedure İn Europe”. C. 3, S. 4, 1996, Maastricht Journal of Europeanand Comparative Law, ss. 341-369
• Feyzioğlu M, “Suçsuzluk Karinesi: Kavram Hakkında Genel Bilgiler Ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, C. 48, S. 1-4, 1999, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 135-163.
• Garoupa N/Stephen, H F, “Whyplea-bargainingfailstoachieveresults in somanycriminaljusticesystems”, A newframeworkforassessment.Maastricht Journal of EuropeanandComparativeLaw, C. 15, S. 3, 2008, ss. 323-358.
• (https://journals.sagepub.com/toc/maaa/15/3, s. 323. çevrimiçi, s.e.t. 02.04.2021).
• Gödekli M, “Türk Ceza Muhakemesinde Maddi Gerçeğe Ulaşmanın Ön Koşulu Olarak Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilmesi Yasağı”, C. 65, S. 4, 2016, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 1815-1924.
• Göktürk N, “Türk Hukuku’nda Suçların İçtimaı”, C. 2, S. 1-2, 2014, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, ss. 31-59.
• Güleç S S, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Aleyhe Değiştirme (Reformatıoınpeıus) Yasağı”, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’ a Armağan, S. 21 (özel sayı), 2019, DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 701-750.
• Kaşka H, “Olan Ve Olması Gereken Açısından Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Basit Muhakeme”, C. 153, 2021, TBB Dergisi, ss. 107-167.
• Kızılarslan H, “7188 Sayılı Kanun’la Ceza Muhakemesi Hukukuna Getirilen Seri Muhakeme Ve Basit Muhakeme Usulleri”, C. 14, S. 183-184, 2019, Bahçeşehir Üniversitesi H.F.D, ss. 1885-1960.
• Kitapçıoğlu T, Ceza Muhakemesi Kanununda Soruşturmanın Sonuçlandırılması, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Koca M, “Ceza Muhakemesinde Hukuka Aykırı Delilleri Değerlendirme Yasağı”, C. 4, S. 1-2, 2000, AÜEHFD, ss. 105-146.
• Koca M, “Fikri İçtima”, C. 2, S. 4, 2007, Ceza Hukuku Dergisi, ss. 197-221.
• Koca M/Üzülmez İ, Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler, 3. baskı Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2010.
• Evren K/Konuralp S C, Yargı Örgütü Ve Tebligat, İ.Ü. Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları, İstanbul, 2019
• Kunter N ve Yenisey F, Muhakeme Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2000.
• Kurt S S, “Ceza Mahkemesi Kararlarının Devlet Memurluğundan Çıkarma Cezasına Etkisi”, C. 9, S. 17, 2021, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, ss. 383-428.
• Maden M, Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2012.
• Özbek Ö V/Kanbur N M/Doğan K/Bacaksız P/Tepe İ, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2012.
• Önok R M, “Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçu (TCK m. 179)”, C. 121, 2015, TBB Dergisi, ss. 157-202.
• Özbek M, “Dünya Çapındaki Adalete Ulaşma Hareketiyle Ortaya Çıkan Gelişmeler Ve Alternatif Uyuşmazlık Çözümü”, C. 51, S. 2, 2002, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 121-162.
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku, 13. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara, 2012.
• Özen M, Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• Özen M, “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun İştirak Kurumuna Bakışı”, C. 20, S. 71, 2007, TBB Dergisi, ss. 239-253.
• Özen M, Öğreti Ve Uygulama Işığında Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, 4. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2007.
• Öztürk B, “Ceza Muhakemesinde Adil Yargılanma Yükümlülüğü”, C. 15, S. 1-2, 2016, İstanbul Kültür Üniversitesi Dergisi, ss. 413-428.
• Öztürk B/Erdem R M, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2006.
• Parlar A, Açıklamalı Atıflı Ve Uygulamalı Türk Ceza Kanunu El Kitabı, 3. Baskı, Bilge Yayınevi, Ankara, 2018.
• Parlar A/Yüksel G E/Hatipoğlu M, Ceza Muhakemesi Hukukunda Deliller Çapraz Sorgu Ve İspat, Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, Ankara, 2008.
• Pradel J, “Amerikan, İtalyan Ve Fransız Hukuklarıyla Karşılaştırmalı Olarak Kusurun Kabulü”, Çev.: T. Zeynep Kangal, C. 73, 2007, TBB Dergisi, ss. 217-237.
• Sancar Y T, “Yeni Türk Ceza Kanunu’nda Zincirleme Suç”, C. 20, S. 70, 2007, TBB Dergisi, ss. 244-259.
• Sezer Y/İpek İ A, “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Kamu Personel Hukukuna Etkileri”, C. 1, S. 3, 2010, TAAD, ss. 43-74.
• Sözüer A, Ceza Hukuku Genel Hükümler, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları, İstanbul, 2020.
• Şahin C, Ceza Muhakemesi Hukuku I, 9. baskı Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• Şahin C ve Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku II, 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• Şahin, E M, “Yargılamayı Hızlandıran Bir Model Olarak Alman Ceza Muhakemesi Hukukunda Hüküm Anlaşması”, C. 11, S. 1, 2020, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 303-320.
• Şık H, “Suçsuzluk Karinesi”, S. 1, 2012, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, ss. 103-145.
• Taner M T, Ceza Muhakemeleri Usulü, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 2. Baskı, Duygu Matbaası, İstanbul, 1950.
• Tanrıver S, “Tabii Hâkim İlkesi Ve Medeni Yargı”, C. 104, 2013, TBB Dergisi, ss. 11-35.
• Toroslu N, Ceza Muhakemesi Hukuku, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016.
• Tulay M E, “Seri Muhakeme Usulü”, C. 85, S. 2, 2020, İzmir Barosu Dergisi, ss. 117-157, s.144.
• Turan H, “Adil Yargılanma Hakkının İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ ndeki Yeri Ve Önemi”, C. 84, 2009, TBB Dergisi, ss. 213-230.
• Ünver Y/Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• Yaşar E, “Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Seri Muhakeme Usulü”, C. 2, S. 65, 2020, Adalet Dergisi, ss. 255-299.
• Yenisey F/Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku, 7. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Yenisey F, “Ceza Muhakemesi Süjelerinin İradelerinin Ceza Muhakemesinin Yürüyüşüne Etkisi Sorunu”, C. 19, S. 2, 2013, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 453-470.
• Yetimoğlu E M, “Türk Ve Fransız Ceza Muhakemesi Hukuklarında Seri Muhakeme Usulüne Karşılaştırmalı Bakış”, C. 1, 2019, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 59-96.
• Yılmaz Z/Apiş Ö, “Seri Muhakeme Ve Basit Yargılama Düzenlemelerinin Değerlendirilmesi”, C. 26, S. 1, 2020, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, ss. 62-106.
• Yurtcan E, Ceza Yaptırımı Ve Bireyselleştirme, Ceza Hukuku Günleri, 70. Yılında Türk Ceza Kanunu-Genel Hükümler, İstanbul, 1998.
• Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2019.
• AYM, Anayasa Mahkemesi, E. 1967/15, K. 1967/15, R.G. 04 Kasım 1967: 12742, Anayasa Mahkemesi Kararları Dergisi, C. 5, S. 119.
• AYM, Anayasa Mahkemesi, K. 2021/16, (https://www.resmigazete.gov. tr/eskiler/2021/06/20210615.pdf.), çevrimiçi, e.t. 31.03.2021)
• AYM, Anayasa Mahkemesi, E. 2020/87, T. 21.04.2022. Yargıtay CGK, 2018/3-112 Esas, 2018/635, K.T. 13.12.2018, UYAP Yargıtay 8. CD, K. 2019/6532, T. 08.05.2019, UYAP Yargıtay 8. CD, K. 2021/15483, T. 07.06.2021, UYAP Yargıtay 8. CD, K. 2021/16554, T. 23.06.2021, UYAP Yargıtay 9. CD. K. 2009/4420, T. 16 Nisan 2009, UYAP Yargıtay 12. CD, K. 2012/1754, T. 02 Şubat 2012, UYAP Yargıtay 12. CD, K.2021/1580, T. 16 Şubat 2021, UYAP