TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA “ADİL YARGILANMA HAKKI"

Yıl 2022, Sayı: 68, 253 - 283, 21.06.2022

Esra Bahar

Öz

Bir devlet, bireylerin temel hak ve özgülüklerini koruma ve bireyleri devlete karşı koruyarak bu hakları güvence altına almak temel görevine sahiptir. Bu kapsamda bireylere tanınan hak ve özgürlükler arasında yer alan adil yargılanma hakkı, 1982 Anayasası’nda hak arama özgürlüğünün düzenlendiği md. 36’da, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ise md. 6’da düzenlenmiştir. Hukuk sistemimiz içeri-sinde büyük bir öneme sahip olan adil yargılanma hakkı, Anayasa’da ve kanun-larda yapılan değişikliklerle sürekli revize edilerek, tam anlamıyla eksiksiz şekilde uygulanmaya çalışılmaktadır. Bireysel başvuruya konu olabilecek temel hak ve hürriyetler arasında oldukça önemli bir yer taşıyan adil yargılanma hakkı, bir hukuk devletinde, uyuşmazlık öncesi kurulmuş olan mahkemelerde, doğal hakim tarafından yapılan ve bireyin savunma hakkını tam olarak kullanabildiği yargılama şeklinde tanımlanmıştır. Bu itibarla çalışmamızda, adil yargılanma hakkına ilişkin 1961 ve 1982 Anayasaları ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kap-samında bilgi verilmeye çalışılarak, ele alınan adil yargılanma hakkına ilişkin Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru kapsamında verdiği bir takım kararlar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Adil yargılanma hakkı, bireysel başvuru, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Anayasa.

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı “İnsan Hakları Eylem Planı ve Uygulama Takvimi”, 2021, https://rayp.adalet.gov.tr/resimler/1/dosya/insan-haklari-ep02-03-202115-14.pdf (s.e.t.29.12.2021).
• Akdoğan C A, Türk Hukuku ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Temel Bir İnsan Hakkı Olarak Adil Yargılanma Hakkı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 2020 Yılı İstatistikleri Değerlendirme Notu, Türkiye’nin yıllara göre AİHS 6’ncı madde ihlalleri, https://inhak.adalet.gov.tr/Home/BilgiDetay/10 (s.e.t.09.01.2022).
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesine İlişkin Rehber Adil yargılanma hakkı (medeni hukuk yönü), 2019, https://www.echr.coe.int/Documents/Guide_Art_6_TUR.pdf (s.e.t.23.04.2022).
• Aydın M, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Hak Arama Özgürlüğü”, C.61, S.3, 2006, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi,(https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/38092 s.e.t.17.01.2022)
• Başcı G, “1808 Sened-i İttifak ve 1839 Tanzimat Fermanının 1215 Magna Carta ile Anayasacılık ve İnsan Hakları Açısından Karşılaştırılması”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.46, 2021, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1320309 s.e.t. 23.04.2022).
• Bilgin A B, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin İç Hukuktaki Yeri”, C.22, S.1, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/274329 s.e.t.23.04.2022).
• Cinmen E/Dindar A, AYM Bireysel Başvuru Kararları, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Çayan G, Adil Yargılanma Hakkı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• Çırak E, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Adil Yargılanma Hakkının Uygulama Alanı”, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C.21, Özel S., D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, (https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2019/09/EZGI-CIRAK.pdf s.e.t.23.04.2022)
• Doğan, İ, İnsan Hakları Hukuku, 2. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2015.
• Fendoğlu H T, Türk Hukuk Tarihi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2000.
• Fendoğlu H T, Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Fendoğlu H T, Anayasa Yargısı, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Gölcüklü F, “Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi'nde ‘Adil Yargılama’”, C.49, S.1, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1994, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/36522 s.e.t.27.09.2021).
• https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf (s.e.t.09.07.2021”).
• https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/content/60-avrupa-insan-haklar-sozlesmesine-ek-11-numaral-protokol/ (s.e.t.23.04.2022).
• İbrahim A, “Hak ve Hürriyetler Bakımından Osmanlı Anayasal Belgelerinin Irak 1925 Kanun-i Esasiyeye Tesiri”, C.6, S.1, 2022 Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2290658 s.e.t. 23.04.2022).
• İnceoğlu S, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, 3. baskı, Beta Basım, İstanbul, 2013.
• İnceoğlu S, Adil Yargılanma Hakkı, AYM’ne Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-4, MRK Baskı, Ankara, 2018.
• Keskinsoy Ö, Anayasa ve Türk Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Monopol Yayınları, Ankara, 2021.
• Özkul F, “Anayasalarımızda Yargının Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı”, S.3., 2016, Ankara Barosu Dergisi, (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/398546 s.e.t.23.04.2022).
• Pamir A, “Osmanlı Egemenlik Anlayışında Sened-i İttifak’ın Yeri”, C.53, S.2, 2004, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/628622 s.e.t.23.04.2022).
• Teziç E, Anayasa Hukuku, 23. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2019.
• Turan H, “Adil Yargılanma Hakkının İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ndeki Yeri ve Önemi”, TBB Dergisi, S.84, 2009, (http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2009-84-548 s.e.t.23.04.2022).
• Dombo Beheer B.V.v. Netherlands , Başvuru No: 14448/88
• AYM kararı E. 1970/17, K. 1970/37, KT. 25.06.1970. Kenan Özteriş, B. No: 2012/989, 19.12.2013.
• Aziz Turhan, B. No: 2012/1269, 08.05.2014. Yıldız Oto Ağca (2), B. No: 2013/7038, 23.03.2016.
• Şehmus Yıldız ve Muhyedin Sevinç, B. No: 2014/4954, 08.06.2016. Murat Kara ve diğerleri, B. No: 2014/6042, 09.03.2017.
• Mustafa Karaca, B. No: 2014/11657, 22.06.2017. İrfan Çinkaya, B. No: 2014/11854, 05.10.2017.
• İbrahim Tokurcal, B. No: 2014/14261, 06.12.2017. Abdullah Altun, B. No: 2014/2894, 17.07.2018.
• Mehmet Güçlü ve Ramazan Erdem, B. No: 2015/7942, 28.05.2019. Abdullah Erol, B. No: 2016/2357, 18.07.2019.
• Şinasi Umaz, B. No: 2016/40621, 23.10.2019. Murat Yasan, B. No: 2015/6802, 08.01.2020.
• Muzaffer Uzun, B. No: 2016/12626, 16.01.2020. Coşkun Taştan, B. No: 2016/56443, 02.06.2020.
• Trakya Kalıp ve Plastik Kapak İmalatı Sanayi ve Tic. Ltd. Şti., B. No: 2017/30526, 18.11.2020.
• Travnik Üniversitesi B. No:2017/33627, 19.11.2020. Metin Duran, B. No: 2018/33546, 28.01.2021.
• Ali Tulumcu, B. No: 2017/18458, 10.02.2021. Hilmi Kahya, B. No: 2018/7543, 18.05.2021.
• Ülkem İnşaat Madencilik ve Elektronik Sanayi Ticaret A.Ş., B. No: 2019/12578, 08.09.2021.
• Çağlar Yeşildağ, B. No: 2018/6904, 08.09.2021. Bergin Işılak ve diğerleri, B. No: 2018/11937, 08.09.2021.
• MhdHaıthamAlmıdanı, B. No: 2018/3885, 19.10.2021. Gülsüm Kestaneci [GK], B. No: 2018/7477, 27.10.2021.
• Mustafa Altın [GK], B. No: 2018/10018, 27.10.2021. E.B. Başvurusu, B.No: 2018/5490, 16.11.2021.
• Gurbet Çoban, B. No: 2019/38857, 17.11.2021. Şerah Petrol Ürünleri İnşaat Turizm Otomotiv Mobilya Sanayi ve Tic. Ltd. Şti., B. No: 2019/18931, 24.11.2021.
• Medet Becerek ve diğerleri, B. No: 2019/20, 24.11.2021. Ahmet Demir ve diğerleri, B. No: 2019/10250, 28.12.2021.
• Mehmet Kaya, B. No: 2019/36493, 18.01.2022. Gökhan Büyükkahraman, B. No: 2019/17415, 02.02.2022.