İSLAM HUKUKUNUN İNGİLİZ COMMON LAW ÜZERİNDEKİ ETKİSİ TARTIŞMALARI - I

Yıl 2024, Sayı: 73, 45 - 62, 25.10.2024

Şahban Yıldırımer

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1573448

Öz

İslam hukuku ile common law arasında kimi alanlardaki benzeşim, bu hukuk sistemlerinin karşılıklı etkileşimini akla getiriyordu. Yapılan bilimsel çalışmalar bu etkileşimin karşılıklı olmaktan daha ziyade tek taraflı olduğunu destekler mahiyette idi. Bu alandaki ilk kıvılcımın “trust” kurumunun kökeni araştırılırken ortaya çıktığını ifade etmek mümkündür. Akademik çalışmalar etki alanlarını genişlettikçe bu etkinin kısmi değil genel olduğuna dair kanaatleri doğruluyordu. Ancak genel bir etkiden bahsedebilmek için çok daha fazla veriye ihtiyaç vardı. Aksi takdirde bu iddia, akademik anlamda temelsiz bir iddia olarak bilimsellik düzeyine ulaşmamış olacak ve bir temenniden hatta vehimden ibaret kalacaktı.
Konu ikinci kuşak araştırmacıların da ilgi alanı içinde olmayı sürdürdü. Baba Makdisi’nin araştırmalarına oğul Makdisi yenileriyle katkı sağladı. Araştırma verileri kısmi etkiden genel ve tümel bir etkiye işaret ediyordu. Nihayet J. Makdisi, kendisinden önceki tüm akademik ve bilimsel araştırmaları da arkasına alarak en güçlü ifadeyle şu iddiayı dillendirdi: Common law sistemini etkilemesi mümkün ve muhtemel tüm hukuk sistemleri, bu hukuk anlayışı ile doku farklılığına sahiptir.
İslam hukukunun İngiliz Common law hukuk anlayışını hem kurumsal hem de kuramsal olarak etkilediği hatta onu şekillendirdiği yönündeki tez üzerinde araştırmalar yapan St.Thomas Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Gonzalez, Makdisi’nin görüşlerini son derece kışkırtıcı ve bir o kadar da ikna edici bulduğunu ifade eder. Makdisi’nin bu etkileşim için makul bir güzergâh çizebilmiş olmasını tezin en güçlü yanı olarak zikreder. Bu iddia ilkten duyanların kolaylıkla kabul edebilecekleri bir husus olmadığını kabul etmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, İngiliz Hukuku, Ortak Hukuk, Vakıf, Sicilya.

Kaynakça

• Abattouy Mohammed, “The Arabic-Latin Intercultural Transmission of Scientific Knowledge in Pre-Modern Europe: Historical Context and Case Studies”, The Role of the Arab-Islamic World in the Rise of the West, Ed. Nayef R. F. Al-Rodhan, 2012.
• Aktan H, “İstihkak”, DİA, c. XXIII.
• Arsal Sadri Maksudi, “İngiliz Âmme Hukukunun İnkişafı Safhaları”, C. VI, S: 1, (İ. Ü. H. F. M.) Kenan Basımevi, İstanbul 1940.
• Boisard Marcel A., “Batının Kamu ve Uluslararası Hukukuna İslâm’ın Muhtemel Tesiri Üzerine”, Çev. Şemsettin Ulusal,, marife, Y. 4, S. 2, güz 2004.
• Cattan Henry, “The Law of Waqf”, Herbert Law in the Middle East, Vol. 1, Washington 1955.
• Demiralay M, “IX. ve XIII. Yüzyılları Arası Sicilya Adasında İslam Kültür ve Medeniyetinin İzleri”.
• Demiralay M, Ağlebîler Devrinde Sosyal ve Kültürel Hayat, “Basılmamış Yüksek Lisans Tezi”, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Fendoğlu H T, Anayasal Derinlik, Yetkin Yayınları Ankara 2012.
• Fendoğlu H T, Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2015.
• Gaudiosi Monica M., “The Influence of the Islamic Law of Waqf on the Development of the Trust in England: The Case of Merton College”, University of Pennsylvania Law Review, Vol:136/1231. https://scholarship.law.upenn.edu/ cgi/viewcontent.cgi?article=3909&context=penn_law_review.
• González Marc-Tizoc, John Makdisi on the Intercultural Origins of the Common Law, Intercultural Human Rights Law Review, Forthcoming (Vol. 14) UNM School of Law Research Paper No. 2019-13. Hitti Philip K, Siyâsî ve Kültürel İslam Tarihi, Çev. Salih Tuğ, Özal Matbaası, İstanbul 1980.
• Hobson John M, Batı Medeniyetinin Doğulu Kökenleri, Çev. Esra Ermert, YKY, İstanbul 2015.
• Juraev Nosirjon, “Sources of law in Civil, Common and Islamic Legal Systems”, 2010, Munich, GRIN Verlag, https://www.grin.com/document.
• Makdisi George, İslâm’ın Klasik Çağında Din Hukuk Eğitim, Çev. Hasan Tuncay Başoğlu, Elma Basım, İstanbul 2007.
• Makdisi G, İslâm’ın Klasik Çağında ve Hıristiyan Batı’da Beşerî Bilimler, Çev. Hasan Tuncay Başoğlu, Elma Basım, İstanbul 2009.
• Makdisi John A, “The Islamic Origins of the Common Law",77, North Carolina Law Review,1635-1739, 1999.
• J. Makdisi, “Legal Logic and Equity in Islamic Law”, 33, American Journal of Comparative Law, 63-92, 1985.
• Mehmeti S, ‘Possible Influences of Islamic Law on Some Institutions of English Common Law’. https://www.researchgate.net/publication/362304429
• Metcalfe Alex, “The Muslims of Sicily under Christian Rule” https://www.researchgate.net/publication/236145055.
• Parry Bay Clive, “İngiliz Hukuk Sistemi”, (Çev. Fazıl H. Sur), (A.Ü.H.F.D.) C. I. S. 3, Maarif Matbaası, Ankara 1944.
• Pollock, Sir Frederic and Maitland, Frederic William, The History English Law Before the Time of Edward I, Cambridge at the University Press, 1898, Volume I.
• Potz Richard, “Islam and Islamic Law in European Legal History”. https://www.semanticscholar.org/paper/Islam-and-Islamic-Law-in-European-Legal-History-and Potz/f0db82b7ea5c2777a9800a22ae0cd402aa39ddfb.
• Power David S, Hukuk Toplum ve Kültür, Çev. İsmail Eriş, Klasik Yayınları, (Birinci Basım) İstanbul 2014.
• Stephens J E R, “İngiltere’de Jürili Mahkemenin Ortaya Çıkışı”, (Çev. Muzaffer Dülger) İstanbul Hukuk Mecmuası, Yıl 2017, C. 75.
• Suleiman Haitam, “The Islamic Trust Waqf: a Stagnant or Reviving Legal Institution”, Electronic Journal of Islamic and Middle Eastern Law | Vol. 4/32, (2016).
• Şahin S, Normonlar Döneminde Sicilya Adası, (11-12. Yüzyıllar), “Basılmamış Doktora Tezi”,, Elazığ, 2012.
• Vinogradoff Paul, Ortaçağ Avrupası’nda Roma Hukuku, Yayına Hazırlayan: Mehmet Tevfik Özcan, Göçebe Yayınları, İstanbul 1997.
• Watanabe Lisa, “The Possible Contribution of Islamic Legal Institutions to the Emergence of a Rule of Law and the Modern State in Europe”, the Role of the Arab-Islamic World in the Rise of the West, (Ed. Nayef R. F. Al-Rodhan), 2012.
• Watt Montgomery, İslâm’ın Avrupa’ya Tesiri, Çev. Hulûsi Yavuz, Coşkun Ofset, İstanbul 1986.
• Yelkenci I, “Cezalandırıcı Tazminat Kavramına İngiliz Hukuku Odaklı Bir Bakış”, C. 28, S. 2, Aralık 2022, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi.