CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA İLETİŞİMİN DENETLENMESİ TEDBİRİ VE AİHM YAKLAŞIMI

Yıl 2024, Sayı: 73, 121 - 163, 25.10.2024

Recep Doğan

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1573502

Öz

Bu makalede, suçların soruşturulması ve kovuşturulması amacıyla Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 135-138. maddelerinde bir koruma tedbiri olarak düzenlenmiş olan iletişimin denetlenmesi tedbiri, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 8. maddesinde yer alan özel ve aile hayatına saygı hakkı kapsamında ele alınıp tartışılacaktır. Bu bağlamda, öncelikle iletişim kavramının içeriği, tedbirin kapsam ve amacı, tedbirin uygulanabilme şartları, tedbirin türleri, tedbir kapsamındaki kişiler, yetkili merci ve tedbirin süresi açıklanacaktır. İletişimin denetlenmesi yoluyla elde edilen içeriğin delil değeri, tanıklıktan çekinme hakkı olan kişiler ve müdafiyle yapılan iletişimin denetlenmesi, tesadüfen elde edilen delillerin akıbeti tartışılacaktır. Konuya ilişkin tartışmalı hususlar ve uygulamada yaşanan tereddütler, Yargıtay, Anayasa Mahkemesi kararları ve doktrinde yer alan görüşler doğrultusunda tartışılarak önerilerde bulunulacaktır.
Ardından, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin iletişimin denetlenmesi konusundaki temel içtihatları ve verdiği kararların kapsamlı bir analizi yapılacak, iletişimin denetlenmesi tedbirinin uygulanabilmesi için aranan asgari şartlar açıklanacaktır. Nihayetinde, AİHM kararlarında ortaya konan içtihatlar ve ilkeler ışığında, Türkiye’de mevcut mevzuatın AİHM içtihatları ile uyumlu olup olmadığı ve ihlal kararına konu olabilecek hususlar açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

İletişimin denetlenmesi tedbiri, telefon dinleme, AİHM kararları.

Kaynakça

• Başbüyük İ, “İletişim Sırasında Elde Edilen Gizli Ses Kayıtlarının Ceza Muhakemesinde Delil Olarak Kabul Edilebilirliği Sorunu”, C.19, S.1, 2017, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.161-204.
• Canoğlu V C, Ceza Muhakemesi Hukukunda Gizli Koruma Tedbirleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• Centel N, “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na Göre Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi”, Prof. Dr. Köksal Bayraktar’a Armağan, C. I, 2010, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.161-192.
• Centel N / Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 21. Bası. Beta, İstanbul, 2022.
• Gökcen A / Balcı M / Alşahin M E vd., Ceza Muhakemesi Hukuku -II, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• Gürkan M F, “Düzenleyici Ve Denetleyici Kurum Olarak Bilgi Teknolojileri Ve İletişim Kurumu (Btk)”, C. 4, S.2, 2013, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.333-356.
• Heper Y, “Telefon Dinleme Mevzuatımız Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarına Uygun mu?”, 8 (1), 2011, Cankaya University Journal of Law, ss. 51-76.
• İnceoğlu A A, “Türk Hukukunda Adli Amaçlı İletişimin Denetlenmesi, Uğur Alacakaptan’a Armağan”, C1. 2008, Legal kitabevi, ss. 103-126.
• Karakaya M S, “İletişimin Denetlenmesi Tedbiri Esnasında Elde Edilen Tesadüfi Deliller”, C.21, Özel S., 2019, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, ss. 1491-1525.
• Karakehya H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 5. Baskı, Nisan kitabevi, Eskişehir, 2023.
• Kaymaz S, Ceza Muhakemesinde Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi, 2. Baskı, Seçkin, Ankara, 2011.
• Koçer S, “İletişimin Denetlenmesi Tedbirinde Tesadüfen Elde Edilen Deliller”, S.65, 2020, Adalet Dergisi, ss.441-462.
• Meran N, İletişim Denetlenmesi, Gizli Soruşturmacı ve Teknik Takibin Hukuki Boyutu, Seçkin, Ankara, 2013.
• Özbay F, “Terörle Mücadelede Devletin Gözetlemesi Karşısında Bireyin Özel Hayatının Gizliliğinin Korunması Hakkının Karşılaştırmalı Bir Değerlendirmesi (Birleşik Krallık Ve Türkiye)”, C. LXXV, S.1, 2017, İÜHFM, ss. 115-158;
• Özbek V Ö / Doğan K/ Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Baskı, Seçkin, Ankara, 2023.
• Özen M, Ceza Muhakemesi Hukuku Dersleri, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• Öztürk B / Kazancı B E /Güleç S S, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, 4. Bası, Seçkin, Ankara, 2021.
• Pınarbaşı M, “Türk Hukukunda Önleyici Maksatlı İletişimin Denetlenmesi Tedbirinin Değerlendirilmesi”, 3 (2), Kasım 2014, Güvenlik Bilimleri Dergisi, s.41-65.
• Ritchie D, “Is it possible to define ‘privacies’ within the law? Reflections on the ‘securitisation’ debate and the interception of communications”, 23:1-2, 2009, International Review of Law, Computers & Technology, ss. 25-34.
• Shields P, “The Escalation of Telecommunications Surveillance”, 14 (3), 2002, Peace Review, ss.325-330.
• Şahin C, “Telekomünikasyon Yoluyla İletişimin Denetlenmesi-Yargıtay Kararları Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, C. XI, S.1-2, 2007, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss.1095-1112.
• Şahin C / Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku-I, 11. Bası, Seçkin, Ankara, 2020.
• Şen E, Türk Hukukunda Telefon Dinleme, Gizli Soruşturmacı X Muhbir, 5 Bası, Ankara 2011.
• Şenol C, “5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu Çerçevesinde Müdafinin İletişiminin Denetlenmesi”, C.19, S.2, 2013, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, ss.1667-1692.
• Taşkın M, Adli ve İstihbari Amaçlı İletişimin Denetlenmesi, 3 Baskı, Seçkin, Ankara, 2011.
• Ünver Y / Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 19. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022.
• Yavuz H A, “Ceza Yargılamasında Bir Koruma Tedbiri Olarak Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi”, S. 60, 2005, TBB Dergisi, ss.235-262.
• Yenisey F / Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku, 11. Baskı, Seçkin, Ankara, 2023.
• Yokuş Sevük H, “Postada El Koyma Ve Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi”, S. 69, 2007, TBB Dergisi, ss.97-124. İncelenen AİHM Kararları Amann v. Switzerland (no. 27798/95), 16 February 2000.
• Centrum för Rättvisa v. Sweden (no. 35252/08), 25 May 2021.
• Dragojević v. Croatia (no.68955/11), 15 January 2015.
• Halford v. the United Kingdom (no.20605/92), 25 June 1997.
• Huvig v. France (no.11105/84), 24 April 1990.
• Kennedy v. The United Kingdom (no.26839/05), 18 May 2010.
• Khan v.The United Kingdom (no. 35394/97), 12 May 2000.
• Klass and Others v. Germany (no.5029/71), 6 September 1978.
• Kopp v. Switzerland (no.23224/94), (13/1997/797/1000), 25 March 1998.
• Kruslin v. France (no.11801/85), 24 April 1990.
• Malone v. The United Kingdom (no. 8691/79), 2 August 1984.
• Mustafa Sezgin Tanrıkulu v. Turkey (no. 27473/06), 18 July 2017.
• R.E. v. The United Kingdom (no. 62498/11), 27 October 2015.
• Roman Zakharov v. Russia (no.47143/06), 4 December 2015.
• Taylor-Sabori v. The United Kingdom (no. 47114/99), 22 October 2002.
• Wisse v. France (no. 71611/01), 20 December 2005.