AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ 7 NO’LU PROTOKOL BAĞLAMINDA YERLEŞİK YABANCILARIN SINIR DIŞI EDİLMESİNE İLİŞKİN USULİ GÜVENCELERİN SINIRLANDIRILMASI REJİMİNDE EŞİK: MUHAMMAD ve MUHAMMAD v. ROMANYA KARARI

Yıl 2024, Sayı: 73, 85 - 107, 25.10.2024

Hamdi Gökçe Zabunoğlu , Elif Başak Kartli

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1573643

Öz

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi bazı maddeler ile sınır dışı işlemlerine karşı dolaylı bir koruma alanı sağlamaktadır. Buna karşın daha sonra yürürlüğe giren ve Sözleşme’nin bir parçası sayılan 4 ve 7 No’lu Protokoller, sınır dışı edilmeye ilişkin doğrudan koruma sağlayan düzenlemeler içermektedir. Türkiye’nin de taraf olduğu 7 No’lu Protokol içerisinde yabancıların sınır dışı edilmelere ilişkin sahip olduğu birtakım usuli haklar, 1. maddede koruma altına alınmıştır. Bu maddenin nasıl yorumlanması gerektiği hususu yakın zamana değin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatlarında açık şekilde yer bulamamıştır. İlk kez 2020 yılında Büyük Daire tarafından karara bağlanan Muhammad ve Muhammad v. Romanya kararı ile bu madde hem detaylı olarak incelenmiş hem de Mahkeme tarafından sınırlandırılmasına ilişkin bir yöntem ortaya koyulmuştur. Mahkeme’nin bu kapsamda oluşturduğu iki aşamalı testin ilk aşaması, sınırlandırmaların bağımsız bir makam tarafından usulüne uygun olarak gerekçelendirilip gerekçelendirilmediğinin değerlendirilmesidir. İkinci aşaması ise yabancının sınırlandırmadan kaynaklı olarak yaşadığı zorlukların birtakım dengeleyici faktörlerle yeterince telafi edilip edilmediğinin belirlenmesidir. Mahkeme içtihatları bakımından da nispeten yeni olan bu metodoloji henüz yöntemin belirlendiği Muhammad ve Muhammad v. Romanya kararında eleştirilmeye başlanmıştır. Ancak yine de erken bir gözlemle bu metodolojinin 7 No’lu Protokol’ün birinci maddesinde düzenlenen hakların korunması bakımından -en azından- işlevsel sayılabileceğini söylemek mümkün görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, 7 No’lu Protokol, Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, İki Aşamalı Test.

Kaynakça

• Aybay R, “Bir İnsan Hakkı Sorunu Olarak Sınırdışı Edilme”, C. 2, S. 2, Aralık 2003, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 141-172.
• Aybay R/ Dardağan Kibar E, Yabancılar Hukuku, 3. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
• Aydın Ö D, “Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru”, C. 15, S. 4, 2011, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 121-170.
• Cameron I, National Security and the European Convention on Human Rights, Kluwer Law International, The Hague, 2000.
• Didinmez M A, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Üç Aşamalı Testi”, C. 1, S. 1, 2021, Kırıkkale Hukuk Mecmuası, ss. 149-174.
• Ergül E, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukuku’nda Sınır Dışı Etme, Geri Gönderme ve Geri Verme, Yargı Yayınevi, Ankara, 2012.
• Gemalmaz B, Avrupa İnsan hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, İstanbul, Beta Yayıncılık, 2009.
• Gomien D/ Harris D/ Zwaak L, Law and Practice of the European Convention on Human Rights and the European Social Charter, Strasbourg, Council of Europe Publishing, 1996.
• Göztepe E, “Türkiye Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 4. Protokolle Bağlı mıdır? Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı Açısından Bir Değerlendirme”, Legal Hukuk Dergisi, Rona Aybay’a Armağan, 2014, ss. 1121-1150.
• Gözübüyük A Ş/ Gölcüklü F/ Saygılı A, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, 12. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• Mcadam J, Complementary Protection in International Refugee Law, Oxford University Press, Oxford, 2007.
• Popelier, P, Van De Heyning C, “Procedural Rationality: Giving Teeth to the Proportionality Analysis”. European Constitutional Law Review, C. 9, S. 2, 2013, ss. 230-262.
• Rainey B/ Mccormick P/ Ovey C, Jacobs, White and Ovey: The European Convention on Human Rights. 8th Edition, Oxford University Press, Oxford, 2021.
• Salihpaşaoğlu Y, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Yargılamada Kullandığı Yöntem, İlke ve Usuller. 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2021.
• Yılmaz D, “6216 Sayılı Kanundaki ‘Taraf Olma’ Koşulu ve AİHS’e Ek 4. Ve 7. Protokollerde Yer Alan Hakların, Anayasal Temel Haklar Olarak Bireysel başvuru Yolunda Uygulanabilirliği Hakkında Bir Değerlendirme”. C. 64, S. 3, Eylül 2015, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 815-854.
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2005.
• Van Dijk P/ Van Hoof G J H, Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, 3rd Edition, Kluwer Law International, The Hague, 1998.
• MAHKEME KARARLARI
• Anayasa Mahkemesi Kararları
• Sebahat Tuncel Başvurusu, AYM, Başvuru No: 2012/1051, K.T. 20.02.2014, (https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2012/1051 s.e.t. 14.07.2024)
• Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Mahkemesi Kararları
• Adefdromil v. France, App. No. 32191/09, Judgement of 02.10.2014.
• Al-Nashif v. Bulgaria, App. No. 50963/99, Judgement of 20.06.2002.
• Bolat v. Russia, App. No. 14139/03, Judgment of 05.10.2006.
• C.G. and Others v. Bulgaria, App. No. 1365/07, Judgment of 24.04.2008.
• Case "Relating to Certain Aspects of the Laws on the Use of Languages In Education in Belgium" v. Belgium (Merits), App. No. 474/62; 1677/62; 1691/62; 1769/63; 1994/63; 2126/64, Judgement of 23.07.1968.
• Council of Civil Service Unions et al v. the United Kingdom, App. No. 11603/85, Commission Decision of 20.01.1987.
• De Souza Ribeiro v. France, App. No. 22689/07, Judgment of 13.12.2012.
• Deweer v. Belgium, App. No. 6903/75, Judgment of 27.02.1980.
• F.S. v. Croatia, App. No. 8857/16, Judgment of 05.12.2023.
• Fayed v. the United Kingdom, App. No. 17101/90, Judgment of 21.09.1994.
• Hassine v. Romania, App. No. 36328/13, Judgment of 09.03.2021.
• Hatton and Others v. the United Kingdom, App. No. 36022/97, Judgment of 02.10.2001.
• Hatton and Others v. the United Kingdom, App. No. 36022/97, Judgment of the Court (Grand Chamber) of 08.07.2003.
• Ibrahim and Others v. the United Kingdom, App. No. 50541/08; 50571/08; 50573/08; 40351/09, Judgment of the Court (Grand Chamber) of 13.09.2016.
• Ilias and Ahmed v. Hungary, App. No. 47287/15, Judgment of the Court (Grand Chamber) of 21.11.2019.
• Kart v. Turkey, App. No. 8917/05, Judgment of the Court (Grand Chamber) of 03.12.2009.
• Kaya v. Romania, App. No. 33970/05, Judgment of 12.10.2006.
• Ljatifi v. the Former Yugoslav Republic of Macedonia, App. No. 19017/16, Judgment of 17.05.2018.
• Lupsa v. Romania, App. No. 10337/04, Judgment of 08.06.2006.
• Maaouia v. France, App. No. 39652/98, Judgment of 05.10.2000.
• Muhammad and Muhammad v. Romania, App. No. 80982/12, Judgment of the Court (Grand Chamber) of 15.10.2020.
• Nolan and K. v. Russia, App. No. 2512/04, Judgment of 12.02.2009.
• Oriente d'Italia di Palazzo Giustiniani v. Italy, App. No. 35972/97, Judgment of 02.08.2001.
• Perinçek v. Switzerland, App. No. 27510/08, Judgment of the Court (Grand Chamber) of 15.10.2015.
• Poklikayew v. Poland, App. No. 16490/19, Judgment of 05.01.2023.
• Prince Hans-Adam II of Liechtenstein v. Germany, App. No. 42527/98, Judgment of 12.07.2001.
• Regner v. Czech Republic, App. No. 35289/11, Judgment of 19.09.2017.
• Sitaropoulos and Giakoumopoulos v. Greece, App. No. 42202/07, Judgment of 15.03.2012.
• Slovak Trade Union of Civil Servants and Others v. Slovakia, App. No. 54120/10, Judgment of 29.10.2013.
• Sporrong and Lönnroth v. Sweden, App. Nos. 7151/75 and 7152/75, Judgment of 23.09.1982.
• Takush v. Greece, App. No. 2853/09, Judgment of 17.01.2012.
• The Sunday Times v. the United Kingdom, App. No. 6538/74, Judgment of 26.04.1979.
• Tüm Haber Sen and Çınar v. Turkey, App. No. 28602/95, Judgment of 21.02.2006.
• AVRUPA KONSEYİ BELGELERİ
• Explanatory Report to the Protocol No. 7 to the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms, (https://rm.coe.int/16800c96fd s.e.t. 14.07.2024).
• Council of Europe, “Chart of signatures and ratifications of Treaty 117 - Protocol No. 7 to the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms”, (https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list?module=signatures-by-treaty&treatynum=117 s.e.t. 14.07.2024 )